Farmer to dzierżawca lub właściciel farmy – czyli gospodarstwa rolnego – w krajach anglosaskich. W Polsce farmerów nazywamy rolnikami.

Polska to kraj nizinny, uprawa ziemi nie napotyka tu więc poważniejszych problemów związanych z ukształtowaniem powierzchni. Wyjątek stanowią obszary górskie, Wyżyna Krakowsko–Częstochowska oraz Roztocze, gdzie istnieje zagrożenie erozją gleby. Niespełna 91% terenów Polski położna jest poniżej 300 m n.p.m., natomiast obszary powyżej 500 m n.p.m. obejmują 3% kraju.

R1XcejUYGaspm

Na mapie Polski zaznaczono krainy geograficzne. Krainy geograficzne w Polsce ułożone są równoleżnikowo (pasowo), przechodząc od terenów nizinnych na północy i w Polsce centralnej do terenów wyżynnych i górskich na południu. Przeważającą część obszaru kraju zajmują tereny nizinne wschodniej części Niżu Środkowoeuropejskiego. Dominujący w krajobrazie Niż Polski zawiera następujące części Niżu Środkowoeuropejskiego: Pobrzeża Południowobałtyckie, Pojezierza Południowobałtyckie, Niziny Sasko-Łużyckie i Niziny Środkowopolskie. Północno-wschodnia część kraju zajmuje Pobrzeża Wschodniobałtyckie, Pojezierza Wschodniobałtyckie oraz Wysoczyzny Podlasko-Białoruskie. Nadbużańskie krańce wschodnie znajdują się na terenie Polesia i Wyżyny Wołyńsko-Podolskiej. Polesie wchodzi w skład Niżu Wschodniobałtycko-Białoruskiego, a Wyżyna Wołyńsko-Podolska stanowi zachodnią część Wyżyn Ukraińskich. Pas wyżyn tworzą Masyw Czeski, to jest polska część Sudetów z Przedgórzem Sudeckim, oraz Wyżyny Polskie, na które składają się Wyżyna Śląsko-Krakowska, Wyżyna Małopolska i Wyżyna Lubelsko-Lwowska. Podział Karpat na terenie Polski obejmuje Karpaty Zachodnie z Podkarpaciem Zachodnim i Północnym (Kotlina Ostrawska, Kotlina Oświęcimska, Brama Krakowska i Kotlina Sandomierska) oraz Karpaty Wschodnie z Podkarpaciem Wschodnim (Płaskowyż Sańsko-Dniestrzański). Karpaty Zachodnie dzielą się na Zewnętrzne Karpaty Zachodnie i Centralne Karpaty Zachodnie, a Karpaty Wschodnie to Zewnętrzne Karpaty Wschodnie, nazywane również Beskidami Wschodnimi.

Polskie okręgi przemysłowe są nierównomiernie rozmieszczone. Występują głównie w Polsce południowej, a w mniejszym stopniu w centralnej części kraju. Wynika to:

• ze zróżnicowanych cech środowiska, głownie z rozmieszczenia złóż surowców mineralnych i możliwości zaopatrzenia w wodę oraz energię;

• z uwarunkowań historycznych: ziemie zaboru pruskiego były objęte industrializacją w znacznie większym stopniu niż ziemie pozostałych zaborów;

• z warunków społeczno‑ekonomicznych, do których zalicza się: zasoby siły roboczej, chłonność rynków zbytu, tradycje przemysłowe, stopień rozwinięcia infrastruktury technicznej, dostępność komunikacyjną;

• z polityki państwa: w okresie gospodarki centralnie sterowanej po II wojnie światowej dominował przemysł ciężki;

• był to okres szczególnego rozwoju górnictwa, hutnictwa, energetyki, przemysłu elektromaszynowego i chemicznego.

Wprowadzenie zasad gospodarki rynkowej wymusiło restrukturyzację wielu okręgów przemysłowych i upadek nierentownych kopalń, hut i innych zakładów przemysłowych.

Liczba okręgów jest uzależniona od przyjętych kryteriów ich wydzielania. Największe okręgi przemysłowe Polski o zatrudnieniu przekraczającym 150 tys. osób to: Górnośląski Okręg Przemysłowy, Warszawski Okręg Przemysłowy i Łódzki Okręg Przemysłowy.

Wśród polskich miast dominują małe miasta – do 5 tys. mieszkańców. 75% miast liczy do 20 tys. mieszkańców. Największe z nich związane są z miejscami krzyżowania się szlaków transportowych. W rozkładzie przestrzennym miast można zauważyć policentryzm, gdzie nie ma wyraźnej dominacji funkcjonalnej jednego tylko miasta. Wielkie miasta tworzą aglomeracje o znaczeniu ponadregionalnym: warszawską, katowicką, krakowską, łódzką, gdańską, wrocławską, poznańską, szczecińską. Bydgoszcz, Toruń, Lublin, Białystok, Częstochowa, Kielce, Bielsko‑Biała, Rzeszów tworzą mniejsze zespoły miejskie.

RNQW1j5LcSfK0

Wykres kołowy przedstawia strukturę zatrudnienia w Polsce w 2018 roku: usługi 58,6%, przemysł 31,8%, rolnictwo 9,6%.

W Polsce (stan na 2018 r.) dominuje zatrudnienie w sektorze usługowym (58,6%), przemysł stanowi 31,8%, natomiast zatrudnionych w rolnictwie jest 9,6%.

Okres wegetacyjny oznacza czas, kiedy temperatura powietrza atmosferycznego jest wyższa lub równa 5°C. Najkorzystniejsze warunki agroklimatyczne rozwoju rolnictwa występują na południowym zachodzie naszego kraju, najmniej korzystne - na północnym wschodzie. Wynika to przede wszystkim z długości trwania okresu wegetacyjnego, który trwa około 230 dni na Nizinie Śląskiej i tylko 180 dni na Pojezierzu Suwalskim.

Roczne sumy opadów w Polsce wynoszą od 500 mm na Kujawach do 1800 mm w Tatrach (wraz z wysokością zwiększa się suma opadów). Opady nie wpływają zatem niekorzystnie na rozwój rolnictwa. Niekorzystnym zjawiskiem są natomiast wiosenne i jesienne przymrozki oraz niewielka grubość pokrywy śnieżnej.

RUL9XuMqzTpui

Na mapie Polski zaznaczono średnią sumę opadów w latach 1981-2010. Najmniej opadów jest w pasie centralnej Polski ciągnącym się z zachodu na wschód. Tam opady średnio wynoszą poniżej 650 milimetrów. Najwięcej opadów jest na południu Polski - w górach, powyżej 1100 milimetrów.

W Polsce dominują gleby klas średnich i słabych. Zajmują one około 50% powierzchni kraju. Bardzo dobre gleby zajmują jedynie 4% powierzchni Polski. Największy udział mają gleby brunatne i płowe, które występują przeważnie w północnej i środkowej części Polski. Wysoki jest także udział gleb bielicowych i gleb rdzawych. W dolinach rzek występują gleby bagienne i zabagnione. Na Żuławach Wiślanych obecne są także mady. W Górach Świętokrzyskich i na Wyżynie Krakowsko–Częstochowskiej znajdują się rędziny, a na Kujawach, na Równinie Wrocławskiej, w okolicach Pyrzyc i Sochaczewa jedne z najżyźniejszych gleb – czarne ziemie. Czarnoziemy na lessach są charakterystyczne dla Wyżyny Lubelskiej, Roztocza i Jastrzębia Zdroju.

RgowDfRpniVlR

Na mapie Polski zaznaczono kolorami typy gleb. Najczęściej występującymi glebami są gleby brunatne i płowe. Zajmują one ponad połowę powierzchni kraju. Drugim najczęściej występującym typem gleb w Polsce są gleby bielicowe. Gleb o najwyższej urodzajności jest w naszym kraju niewiele. Uchodzące za najlepsze, czarnoziemy, zajmują tylko około 1% powierzchni. Można je spotkać na Wyżynie Lubelskiej w okolicach Chełma, Wyżynie Małopolskiej – Płaskowyż Proszowicki (koło Krakowa) i na Płaskowyżu Głubczyckim (opolskie). Gleby powstające na obszarach pobagiennych – również mają około 1% udziału w powierzchni kraju. Występują głównie na Kujawach, a poza tym na Nizinach: Wielkopolskiej, Szczecińskiej i Śląskiej (na południe od Wrocławia). W okolicach Ciechanowa i Łowicza na Mazowszu. Większy odsetek, około 5%, przypada madom. Utworzyły się one w delcie Wisły. Gleby bagienne zajmują około 7% powierzchni kraju i poza dolinami rzek występują głównie na Podlasiu, Polesiu i pojezierzach. Rędziny wykształciły się na skałach węglanowych Wyżyny Małopolskiej i Wyżyny Lubelskiej. Stanowią łącznie około 1% powierzchni kraju. Dla typowo górskich gleb inicjalnych odsetek ten wynosi około 6%. Występują na stokach Karpat i Sudetów. Ostatnią grupę stanowią gleby antropogeniczne. Występują na obszarach miejskich, podmiejskich i uprzemysłowionych. Większe ich kompleksy spotkać można w Górnośląskim Okręgu Przemysłowym i na terenie innych dużych miast (w Warszawie, Trójmieście, Łodzi, Krakowie, Wrocławiu, Poznaniu, Szczecinie), a także w rejonie odkrywkowych kopalni węgla brunatnego i elektrowni - w Bełchatowie, Koninie i Turoszowie.

Czynniki pozaprzyrodniczewarunki pozaprzyrodniczeCzynniki pozaprzyrodnicze ulegają ciągłym zmianom. Jedną z barier uniemożliwiających intensywny rozwój rolnictwa jest duże rozdrobnienie gospodarstw rolnych. Oprócz tego grunty należące do jednego rolnika często są oddalone od siebie, co zwiększa koszty ich uprawy.

Ponad 70% całkowitej powierzchni upraw w Polsce zajmują zboża. Największy areał upraw zajmuje pszenica, która ma najwyższe wymagania ze wszystkich zbóż. Uprawia się ją na Wyżynie Lubelskiej, Żuławach Wiślanych czy na Nizinie Śląskiej, czyli na obszarach o najlepszych warunkach klimatycznych i glebowych.

Mniejszą powierzchnię zajmują uprawy pszenżyta. Zboże to ma mniejsze wymagania niż pszenica, jest bardziej odporne na warunki pogodowe (np. na przymrozki czy susze).

Żyto ma niewielkie wymagania klimatyczne i glebowe, a ze względu na niskie plony areał tego zboża stopniowo zmniejsza się.

Podstawowym produktem żywieniowym (oprócz zbóż) są w Polsce ziemniaki. Ich powierzchnia upraw też się zmniejsza, co jest związane z niskimi cenami skupu oraz  mniejszym udziałem tej rośliny w produkcji pasz.

Do najważniejszych roślin przemysłowych uprawianych w Polsce należą buraki cukrowe i rzepak. Rzepak to podstawowa roślina oleista.

Buraki wymagają dobrych gleb, dlatego uprawia się je na Wyżynie Lubelskiej, Żuławach Wiślanych i Pojezierzu Wielkopolskim.

Do głównych zwierząt hodowlanych w Polsce należy bydło, którego największe pogłowiepogłowiepogłowie występuje w północno–wschodniej części kraju, gdzie znaczny odsetek użytków rolnych stanowią łąki i pastwiska. Ważnym regionem chowuchówchowu bydła jest też Nizina Wielkopolska.

RBhYRRY3AfEXo

Zdjęcie przedstawia jasnobrązową krowę prowadzoną w plenerze przez kobietę podczas wystawy zwierząt.

R1LIFF2XDgZaq

Zdjęcie przedstawia pasące się krowy w czarno-białe łaty.

RKYPGCMKp1VSg

Zdjęcie przedstawia pasącą się na trawie krowę - ma jasnobrązowe umaszczenie, gdzieniegdzie białe łaty. Krowa ma od szyją zawieszony duży dzwonek.

Trzoda chlewna hodowana jest w całej Polsce, choć jej pogłowie w ostatnich latach znacznie spadło. Największe gospodarstwa znajdują się w województwie wielkopolskim i kujawsko‑pomorskim.

Ogromne znaczenie w naszym kraju ma także hodowlahodowlahodowla drobiu, zwłaszcza kurczaków.

R1DsG95Nrl7WM

Zdjęcie przedstawia kurczęta.

Konie hoduje się głównie w celach rekreacyjno‑sportowych. Niektóre polskie stadniny, jak ta w Janowie Lubelskim czy Białce, znane są na całym świecie.

Owce hodowane są głównie na terenach, które odznaczają się mało korzystnymi warunkami klimatycznymi i glebowymi do uprawy roślin, czyli na Podhalu i w Beskidach.

Słownik