Ćwiczenia, które pozwolą nam opanować modyfikację formularzy, przeprowadzimy na przykładzie bazy danych towarzystwa ubezpieczeniowego, zawierającej informacje o wypadkach spowodowanych przez właścicieli ubezpieczonych samochodów.

Przed rozpoczęciem pracy pobierz plik z bazą danych – w załączniku znajdują się dwie jego wersje: Wypadki.accdb (dla MS Access) i Wypadki.odb (dla LibreOffice Base). W zależności od tego, z jakiego systemu DBMSDBMSDBMS korzystasz, wybierz odpowiednią.

W omawianej bazie danych znajdują się tabele:

• Auta – z następującymi atrybutami: numer rejestracyjny, marka oraz rok produkcji pojazdu, jak również numer PESEL właściciela samochodu,

• Osoby – z danymi na temat ubezpieczonych klientów towarzystwa: numer PESEL, imię, nazwisko, typ miejscowości – przyjęto następujące oznaczenia: A = duże miasto, B = średnie miasto, C = małe miasto i D = wieś,

• Wypadki – zawierająca informacje na temat wypadków spowodowanych przez ubezpieczonych właścicieli samochodów: numer identyfikacyjny wypadku, data wypadku, numer rejestracyjny samochodu biorącego udział w zdarzeniu, wysokość straty, którą pokryło towarzystwo ubezpieczeniowe.

Baza danych ma zdefiniowane powiązania logiczne (relacje) występujące pomiędzy kluczami podstawowymi i obcymi:

RAHEdkWBQEeay

Ilustracja przedstawia trzy tabele.
Tabela Osoby zawiera pola: pesel (ikona klucza), imie, nazwisko, miejsce.
Tabela Auta zawiera pola: numer_rejestracyjny (ikona klucza), marka, rok_produkcji, pesel.
Tabela Wypadki zawiera pola: Id_wypadku (ikona klucza), Data_wyp, numer_rejestracyjny, strata.
Tabele te połączone są określonymi relacjami.
Od pola pesel z tabeli Osoby wychodzi prosta, na której początku znajduje się liczba 1, a następnie dąży pola pesel z tabeli auta gdzie na prostej znajduje się znak nieskończoności (relacja jeden do wielu).
Od pola numer_rejestracyjny z tabeli Auta wychodzi prosta, na której początku znajduje się liczba 1, a następnie dąży pola numer_rejestracyjny z tabeli wypadki gdzie na prostej znajduje się znak nieskończoności (relacja jeden do wielu).

Edycja interfejsów formularzy

Program MS Access umożliwia trzy podstawowe tryby użytkowania formularzy:

• Widok formularza – gotowy interfejs użytkownika, oferuje ograniczone możliwości wpływania na formanty, pozwala m.in. zmieniać szerokość lub kolejność kolumn w arkuszu danych, czy sortować wyświetlane rekordy według wartości wybranego atrybutu,

• Widok projektu – umożliwia edycję każdego obiektu wchodzącego w skład interfejsu; nie pokazuje wartości atrybutów, natomiast jest przeznaczony do wprowadzania poprawek w strukturze formularza; oferuje wiele przydatnych narzędzi, takich jak arkusz właściwości; pozwala korzystać z zestawu dodatkowych formantów,

• Widok układu – rozwiązanie hybrydowe, które prezentuje wartości atrybutów, równocześnie pozwalając na wygodną edycję położenia i właściwości formantów; umożliwia również dodawanie nowych kontrolek na płótno formularza czy korzystanie z arkusza właściwości. Nie jest to tryb, który zapewni równie szczegółową edycję interfejsu jak Widok projektu, jednak do wielu zadań projektowych okaże się wystarczający.

Pomiędzy widokami stworzonego formularza można przełączać się w menu kontekstowym zakładki Formularz:

RG8vKPayhatr9

Zrzut ekranu przedstawia program Microsoft Access.
Na górze znajduje się podświetlona zakładka Projektowanie oraz pasek narzędzi.
Poniżej znajduje się zakładka Formularz, po kliknięciu jej prawym przyciskiem myszy pojawiła się lista opcji: Zapisz, Zamknij, Zamknij wszystkie, Widok formularza, Widok Układu, Widok projektu.
Czerwonymi prostokątami zaznaczono opcje: Widok formularza, Widok Układu, Widok projektu.

W programie LibreOffice Base mamy do dyspozycji:

• Tryb projektu – odpowiednik rozwiązania znanego z MS Access; wartości atrybutów nie są w tym trybie wyświetlane, w zamian zyskujemy pełen wpływ na strukturę interfejsu oraz możliwość dodawania nowych formantów i edycji właściwości obiektów,

• Tryb formularza – służy do przeglądania wartości atrybutów w rekordach, czy też ich ewentualnego sortowania; w trybie tym nie mamy wpływu na położenie czy właściwości obiektów interfejsu, nieaktywny jest również pasek narzędziowy wstawiania nowych formantów do formularza.

Zmiany trybu pracy najłatwiej dokonać w menu kontekstowym w zakładce Formularze:

R1CfD7idxGrY6

Zrzut ekranu przedstawia program Microsoft Access.
Znajduje się na nim menu kontekstowe w zakładce Formularze.
Na samej górze zrzutu znajduje się blok z wpisem: Formularze.
Poniżej znajdują się formularze: Auta, Osoby.
Po kliknięciu prawym przyciskiem myszy na formularz Auta pojawiła się lista opcji: Kopiuj, Wklej, Zaznacz wszystko, Zmień nazwę, Otwórz, Edycja, Baza danych.
Czerwony prostokąt z podpisem 1 wskazuje na opcję: Otwórz, a prostokąt z podpisem 2 na: Edycja.

Wskazanie pierwszej opcji spowoduje przejście do trybu formularza, zaś możliwość oznaczona numerem drugim włączy tryb projektu.

Aktywowanie trybu projektu interfejsu sygnalizowane jest podświetleniem ikonki dostępnej na pionowym pasku formantów, który znajduje się w lewej części okna podglądu formularza:

RwMNeQJGnZVyz

Zrzut ekranu przedstawia program LibreOffice Base.
Na samej górze znajduje się pasek narzędzi.
Po lewej stronie znajduje się zaznaczono czerwonym prostokątem ikona zawierająca, linijkę, ekierkę i długopis.
Po najechaniu na ta ikonę kursorem myszy pojawiła się informacja w bloku obok o treści: Tryb projektu.
Po prawej stronie znajduje się część formularza o tytule: Samochody klientów.

Dodatkowe możliwości projektu formularza

Poznajmy teraz kilka najczęściej wykorzystywanych funkcjonalności widoku projektu formularza, które ułatwią i usprawnią pracę z interfejsem.

Omówione zostaną następujące funkcje:

• arkusz właściwości obiektów formularza,

• wykorzystanie przycisków nawigujących po rekordach,

• możliwość zastosowania grafik w interfejsach,

• formularze wykorzystujące zakładki (karty).

Arkusz właściwości obiektów formularza

Podstawowym narzędziem projektanta interfejsów służącym do edycji obiektów formularza jest Arkusz właściwości:

R7E0CNWn1WQVl

Zrzut ekranu przedstawia dwa okna dialogowe.
Pierwsze okno to Arkusz właściwości.
Poniżej znajduje się wpis: Typ zaznaczenia: Etykieta.
Następnie w polu wybrano: Etykieta10.
Poniżej podświetlona jest zakładka Format.
W zakładce tej znajdują się takie informacje jak: Tytuł, Widoczny, Szerokość, Wysokość, Górny, Lewy, Styl tła, Kolor tła, Styl obramowania, Szerokość obramowania, Kolor obramowania, Efekt specjalny, Nazwa czcionki, Rozmiar czcionki, Wyrównanie tekstu, Grubość czcionki, Podkreślenie czcionki.
W kolejnym oknie: Właściwości: Pole grupy podświetlona jest zakłada Ogólne.
Poniżej znajdują wypełnione pola: Nazwa: Pole grupy 1, Etykieta: Samochód, Włączony: Tak, Widoczne: Tak, Do druku: Tak, Zakotwiczenie: Do akapitu, PozycjaX: 0,67 cm, PozycjaY: 0,39cm.

Arkusz zawiera zestawienie atrybutów obiektów oraz metod obsługujących zdarzenia zachodzące w interfejsie. Przechowuje on indywidualne zestawy informacji konfiguracyjnych dla każdego formantu znajdującego się w formularzu. Zapewnia możliwość przeprowadzania bezpośrednich zmian w wyglądzie lub zachowaniu wszystkich kontrolek formularza.

Ponadto obiekt reprezentujący w systemie formularz także posiada własny, odrębny zestaw konfiguracyjny. Do edycji konkretnego formantu albo właściwości całego formularza przechodzimy w menu kontekstowym widoku projektu:

RXTjnNMcgfuXR

Zrzut ekranu przedstawia dwie listy opcji.
W pierwszej znajdują się: Układ, Zaznacz cały wiersz, Zaznacz cała kolumnę, Wyrównaj, Rozmiar, Położenie, Linie siatki, Usuń, Usuń wiersz, Usuń kolumnę, Kotwiczenie, Kolor wypełnienia/tła, Kolor czcionki/pierwszego planu, Efekt specjalny, Właściwości formularza, Właściwości.
W liście tej czerwonym prostokątem zaznaczono opcje: Właściwości formularza, Właściwości.
W drugiej liście znajdują się taki opcje jak: Wytnij, Kopiuj, Wklej, Pozycja i rozmiar, Właściwości formantu, Właściwości formularza, Zakotwiczenie, Zawijanie, Wyrównaj obiekty, Rozmieść, Rozgrupuj, Wejdź do grupy, Opis, Nazwa.
W liście tej czerwonym prostokątem zaznaczono opcje: Właściwości formantu, Właściwości formularza.

Wykorzystanie przycisków

Przyciski są ważnym elementem interfejsu, ponieważ stanowią graficzną reprezentację konkretnej funkcji formularza. W programie MS Access po wstawieniu przycisku do interfejsu uzyskamy dostęp do wielu predefiniowanych działań nazywanych akcjami:

R1dJgk4sTDgjT

Zrzut ekranu przedstawia blok zawierający etykiety formularza.
Czerwonym prostokątem zaznaczono ikonę białego prostokąta, po najechaniu na kursorem pojawił się blok z napisem: Przycisk.
Poniżej znajduje się okno: Kreator przycisków poleceń.
Po lewej stornie znajduje się blok z przykładem, w którym znajduje się szary przycisk ze strzałką skierowaną w prawą stronę.
Na samej górze znajduje się napis: Jaką akcję ma spowodować naciśniecie przycisku?
Dla każdej kategorii dostępne są różnie akcje.
Poniżej znajdują się dwie listy: Kategorie oraz Akcje.
W liście Kategorie znajdują się: Nawigowanie pomiędzy rekordami, Operacje na rekordach, Operacje na formularzach, Operacje na raportach, Aplikacje, Różne.
W liście Akcje znajdują się: Przejdź do następnego rekordu, Przejdź do ostatniego rekordu, Przejdź do pierwszego rekordu, Przejdź do poprzedniego rekordu, Znajdź następny, Znajdź rekord.
Okno to zawiera takie przyciski jak: Anuluj, Wstecz, Dalej, Zakończ.

Natomiast w LibreOffice Base możemy skorzystać z atrybutu Akcja w arkuszu właściwości przycisku. Lista predefiniowanych działań prezentuje się następująco:

R9pBeOSgQRXWh

Zrzut ekranu przedstawia ikonę przycisku (biały prostokąt), który zaznaczono czerwonym kwadratem.
Poniżej znajduje się okno: Właściwości: Przycisk.
Podświetlona jest zakładka Ogólne.
Znajduję się tam takie opcje jak: Kolor tła, Podział słowa, Akcja, UTL, Ramka, Przycisk domyślny, Grafika, Wyrównanie grafiki.
Kliknięto na pole Akcja po czym pojawiła się lista opcji: Brak, Prześlij formularz, Resetuj formularz, Otwórz dokument/stronę internetową, Pierwszy rekord, Poprzedni rekord, Następny rekord, Ostatni rekord, Zapisz rekord, Cofnij wprowadzanie danych, Nowy rekord, Usuń rekord, Odśwież formularz.

Zastosowanie grafik w interfejsach

Klasyczny zabieg poprawiający komfort użytkowania interfejsu to możliwość wykorzystania grafiki – w obu programach udostępniono formant obrazu:

RPpxyzSsHDVVG

Zrzut ekranu przedstawia blok zawierający etykiety formularza.
Czerwonym prostokątem zaznaczono ikonę zawierającą monitor i obraz z górą i słońcem.
Po najechaniu na nią kursorem myszy pojawił się blok s napisem: Obraz.
Poniżej znajduje się ikona z górą i słońcem, po najechaniu na którą pojawił się blok z wpisem: Formant obrazkowy.

Przykład edycji formularza w widoku projektu

W poniższym filmie zrealizujemy przebudowę interfejsu wykorzystującego podformularz, najpierw w MS Access, a następnie w programie LibreOffice Base:

R67jtzj3gRjsY

Film nawiązujący do treści materiału: Przydatne funkcjonalności widoku projektu formularza.

Film nawiązujący do treści materiału: Przydatne funkcjonalności widoku projektu formularza.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/R67jtzj3gRjsY

Film nawiązujący do treści materiału: Przydatne funkcjonalności widoku projektu formularza.

Plik z grafiką, którą wykorzystano na filmie, można pobrać poniżej:

Formularze wykorzystujące zakładki (karty)

Formant, który jest w stanie łatwo rozdzielić kontrolki interfejsu na kilka kart, dostępny jest aktualnie jedynie w programie MS Access:

ReNTpyNga4quB

Zrzut ekranu przedstawia blok zawierający etykiety formularza.
Czerwonym prostokątem zaznaczono ikonę w kształcie folderu.
Po najechaniu na nią kursorem pojawił się blok z wpisem: Kontrolka Karta.

W poniższym filmie przedstawimy, jak za pomocą zakładek poprawić wygodę użytkowania złożonego interfejsu korzystającego z trzech tabel:

R8LTbttzUuRBG

Film nawiązujący do treści materiału: Tworzenie formularza.

Film nawiązujący do treści materiału: Tworzenie formularza.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/R8LTbttzUuRBG

Film nawiązujący do treści materiału: Tworzenie formularza.

Wyświetl formularz po uruchomieniu

Program MS Access oferuje dla bieżącej bazy danych możliwość uruchomienia wskazanego formularza podczas inicjowania aplikacji po otwarciu pliku .accdb. Wyróżniony interfejs startowy pozwoli wygodnie skorzystać z systemu nawet mniej doświadczonym użytkownikom, zastępując konieczność używania tabel.

Jeśli chcemy, żeby dany formularz był interfejsem startowym aplikacji, należy z menu głównego Plik wybrać Opcje, po czym w oknie konfiguracji odnaleźć następującą listę wyboru:

Na liście dostępne będą wszystkie istniejące w pliku formularze. Po dokonaniu wyboru, zapisujemy dokument i uruchamiamy go ponownie, aby przekonać się, czy interfejs startowy rzeczywiście zostanie pokazany użytkownikowi po ponownym otwarciu pliku. Zostaniemy też uprzedzeni odpowiednim komunikatem:

R2yBxWlLl0OZY

Zrzut ekranu przedstawia okno dialogowe o tytule: Microsoft Access.
W oknie tym znajduje się wpis: Aby określona opcja została uwzględniona, musisz zamknąć i poprawnie otworzyć bieżącą bazę danych.
Poniżej znajduje się przycisk OK.

Słownik