Mapa jest graficznym przedstawieniem powierzchni Ziemi lub innego ciała niebieskiego na płaszczyźnie, w określonym zmniejszeniu.
Mapy wykorzystywane są przez ludzi od wielu tysięcy lat. Za najstarszą uważa się rysunek terenu wyryty na małej płytce piaskowca blisko 14 tys. lat temu. Rozkwit kartografii przypadał na epokę wielkich odkryć geograficznych. Przez stulecia proces tworzenia map nie był łatwym przedsięwzięciem. Z tej przyczyny „stare” mapy obarczone są często wieloma błędami oraz przekłamaniami. Postęp w dziedzinie kartografii nastąpił w połowie XIX wieku, z chwilą pojawienia się zdjęć wykonywanych z powietrza, początkowo z balonów, a następnie z samolotów. Na początku ubiegłego stulecia rozwinęła się fotogrametriafotogrametriafotogrametria. Metoda ta jest stosowana również współcześnie, a dodatkowych możliwości dostarczają obecnie zdjęcia wykonywane z satelitów i statków kosmicznych.
Przed przystąpieniem do konstruowania mapy na podstawie zdjęcia lotniczego lub satelitarnego warto poznać parametry wykonania tych obrazów. W aerofotografiiaerofotografiaaerofotografii ważnym czynnikiem jest wysokość, z jakiej wykonano zdjęcie, a także właściwości urządzeń optycznych takich jak ogniskowa obiektywu. Po ustaleniu skali opracowywanej mapy kartografowie dokonują wyboru obiektów, które powinny być na niej umieszczone. W zależności od tematyki mapy stosowane są różne formy i metody prezentacji. Pierwowzorem są mapy wykonywane w jak największych skalach. W przypadku tworzenia map małoskalowych konieczna jest redukcja szczegółów zgodnie z zasadami generalizacjigeneralizacjageneralizacji, które omówione zostały w materiale Generalizacja kartograficzna. Gotowa mapa składa się z czterech głównych grup elementów.
R1RcSGc9arzx1
Cechy map
Głównymi cechami map, odróżniającymi je od zdjęć lotniczych czy satelitarnych, są:
przedstawienie treści za pomocą umownych znaków,
dobór treści, odpowiednio do przyjętej skali oraz przeznaczenia mapy (generalizacja),
Zastosowanie powyższych zasad sprawia, że mapy charakteryzuje:
R1T1ty6RDy1A5
Ciekawostka
Obecnie często stosowanym rozwiązaniem jest połączenie cech zdjęć lotniczych z mapami. Takie obrazy nazywamy ortofotomapą. Jest to obraz fotograficzny, który został przetworzony do jednolitej skali i przedstawiony w odwzorowaniu kartograficznym. Dzięki temu, że zachowują zasady kartometryczności, mogą być wykorzystywane do wykonywania na ich podstawie pomiarów.
R8pQC0itjRnMT
RkVvZD9MPTCss
Plan
Mimo udoskonalenia metod konstruowania map podstawowym problemem kartografii jest fakt, że nie można rozwinąć powierzchni bryły na płaszczyźnie, nie powodując przy tym odkształceń. Wybierając mapę, warto pamiętać, że podczas przenoszenia siatki geograficznej dochodzi do zniekształceń odległości, powierzchni lub kątów. Informacja ta jest ważna dla użytkowników, którzy powinni wybierać opracowania kartograficzne zgodnie z celem, któremu mają służyć mapy. Odwzorowania kartograficzne zachowujące wiernie kąty stosowane są w nawigacji, wiernopowierzchniowe mapy pozwalają natomiast na porównywanie wielkości różnych obiektów geograficznych.
Kwestie te przestają mieć znaczenie, jeśli korzystać będziemy z planów. Takim mianem określamy mapy przedstawiające tak małe fragmenty Ziemi, że można uznać je za powierzchnię płaską, a tym samym pozbawioną deformacji wynikających z kulistości Ziemi. Drugą z zalet tego rodzaju map jest ich skala. Plany wykonywane są w dużych skalach, zazwyczaj nie mniejszych niż 1:25 000. Zastosowanie dużej skali, tj. małego stopnia zmniejszenia, powoduje, że plany są bardziej szczegółowe i dokładniejsze niż inne mapy.
Z tych względów plany służą głównie do przedstawienia obrazów wsi, miast czy dzielnic miejskich. Tę formę kartograficzną wykorzystuje się również w architekturze, urbanistyce czy planistyce jako plany zagospodarowania przestrzennego.
REPTjG07l2LMe
RLDsyMveC3QPo
R1EuiN1DXfhzf
R1PMJt9nlIUCV
Słownik
aerofotografia
aerofotografia
inaczej fotografia lotnicza, dziedzina fotografii polegająca na wykonywaniu zdjęć z balonów, samolotów, helikopterów, satelitów, spadochronów, latawców oraz modeli zdalnie sterowanych
fotogrametria
fotogrametria
dziedzina nauki zajmująca się pozyskiwaniem, gromadzeniem oraz prezentacją informacji dotyczących danego terenu lub obiektu na podstawie zdjęć lotniczych
generalizacja
generalizacja
proces uogólnienia treści mapy polegający na wyborze i redukcji szczegółów, stosowany podczas zmniejszania skali mapy
odwzorowanie kartograficzne
odwzorowanie kartograficzne
sposób przeniesienia siatki geograficznej (układ południków i równoleżników na kuli) na powierzchnię płaską
osnowa geodezyjna
osnowa geodezyjna
zbiór punktów geodezyjnych stanowiący podstawę szczegółowych pomiarów geodezyjnych lokalizacji oraz wysokości punktów na powierzchni Ziemi