Rodzaj systemu korzeniowego zależy m.in. od sposobu pobierania wody, funkcji korzeni oraz wielkości nadziemnej części rośliny.

W zależności od sposobu pobierania wody systemy korzeniowe dzieli się na: intensywne, ekstensywne i powierzchniowe.

System intensywny

System intensywny

Cechuje się licznymi korzeniami przybyszowymikorzenie przybyszowekorzeniami przybyszowymi, które są zdolne do pobierania dużej ilości wody z małej objętości podłoża. Ten typ systemu korzeniowego jest charakterystyczny dla roślin jednoliściennych, głównie traw.

R1BMCKRRGqIYe

Zdjęcie przedstawia system korzeniowy intensywny. Poniżej liści rośliny znajduje się plątanina wici korzeniowych.

System ekstensywny

System ekstensywny

W systemie ekstensywnym korzeń główny i korzenie boczne są słabo rozgałęzione, przez co powierzchnia zdolna do pobierania wody z gleby jest niewielka. Korzenie tego typu występują u większości drzew.

RlUvU4u0TOK4B

Zdjęcie przedstawia system korzeniowy ekstensywny. Korzeń ma wyraźnie zarysowany jeden główny pęd, od którego odchodzą liczne krótsze, poplątane.

System powierzchniowy

System powierzchniowy

Korzenie rosną bardzo rozlegle, ale płytko pod miejscem, do którego przytwierdzona jest roślina. Ten typ systemu jest charakterystyczny dla sukulentów.

Ze względu na różnice w budowie morfologicznej wyróżnia się dwa podstawowe systemy korzeniowe: charakterystyczny dla roślin jednoliściennych, dwuliściennych bylin i roślin rozmnażających się wegetatywnie system wiązkowy oraz typowy dla dwuliściennych roślin drzewiastych oraz roślin nagonasiennych system palowy.

Palowy system korzeniowy składa się z korzenia głównego oraz korzeni bocznych. Korzeń główny powstaje z pierwotnego korzenia zarodkowego. Rośnie w głąb ziemi, zgodnie z kierunkiem działania grawitacji – wykazuje zatem geotropizm dodatni. Korzeń główny zakończony jest merystemem wierzchołkowym (stożkiem wzrostustożek wzrostu korzeniastożkiem wzrostu), osłoniętym czapeczkączapeczka korzeniowaczapeczką, która chroni merystem podczas wzrostu korzenia. Korzenie boczne wyrastają ukośnie na boki z korzenia głównego.

RFxy5rqNxVlne

Schemat przedstawia budowę korzenia palowego. Na czubku korzenia znajduje się czapeczka. Jest to pogrubiony owalny fragment, który osłania stożek wzrostu korzenia, w którym powstają nowe komórki. Powyżej widoczna jest strefa wydłużania, czyli dolny fragment korzenia pobawiony włośników. Nad nią znajduje się strefa włośnikowa, która umożliwia pobieranie wody z gleby. Jest porośnięta włośnikami, cieniutkimi, rozgałęzionymi korzonkami. Najbliżej powierzchni ziemi znajduje się strefa korzeni bocznych - od głównego korzenia na boki odchodzą grubsze korzenie porośnięte włośnikami.

Za merystemem znajduje się strefa elongacyjna (wydłużania), w której komórki ulegają wydłużeniu i rozpoczynają różnicowanie do pełnienia przypisanych sobie funkcji. Różnicowanie zachodzi także w strefie włośnikowej, gdzie pojedyncze komórki ryzodermyryzoderma (epiblema)ryzodermy tworzą uwypuklenia (jednokomórkowe, cytoplazmatyczne wypustki) – włośnikiwłośnikiwłośniki. Zwiększają one powierzchnię chłonną korzenia. W tym miejscu dochodzi do powstawania symbiotycznych związków między rośliną a bakteriami lub grzybami. Strefa włośnikowa przechodzi w strefę korzeni bocznych. U większości roślin drzewiastych korzeń palowy ma charakter ekstensywny. Nie jest bardzo rozbudowany na boki, ale sięga nawet 30 do 40 metrów w głąb gleby.

RL9ue4cMe7NKg

Zdjęcie przedstawia brodawki korzeniowe komonicy błotnej. Na ilustracji widoczny jest korzeń główny, od którego odchodzą cienkie korzenie boczne. Na nim znajdują się brodawki - owalne fragmenty korzenia o jaśniejszej barwie.

Komórki kory pierwotnej korzenia roślin motylkowatych (bobowatych), takich jak groch, bób czy soja, wytwarzają brodawki korzeniowe. Wewnątrz tych brodawek znajdują się bakterie m.in. z rodzaju Rhizobium i Bradyrhizobium. Roślina zapewnia bakteriom ochronę oraz pożywienie. Z kolei bakterie brodawkowe wiążą niedostępny dla roślin azot atmosferyczny NIndeks dolny 2₂, który dzięki temu procesowi staje się dla nich dostępny. W ten sposób dochodzi do symbiozy roślin i bakterii. Więcej na ten temat przeczytasz w e‑materiale pt. Bakterie brodawkowe i ich znaczenie dla roślinPe3Ukkw7eBakterie brodawkowe i ich znaczenie dla roślin.

RwmglnOCDbL6s1

Zdjęcie przedstawia korzeń wiązkowy. Jest to plątanina cienkich, nitkowatych wypustek.

Składa się z dużej liczby krótkich i drobnych korzeni przybyszowych. Korzeń zarodkowykorzeń zarodkowyKorzeń zarodkowy tych roślin zamiera (częściowo lub całkowicie) na wczesnym etapie rozwoju i zastępowany jest korzeniami przybyszowymi. Na szczycie każdego korzenia przybyszowego znajduje się merystem wierzchołkowy umożliwiający wzrost tego organu w głąb gleby. Korzenie przybyszowe mogą też wyrastać z podziemnych kłączy (np. u paprotników), starych korzeni z budową wtórną oraz naziemnych organów roślinnych: liści lub łodyg. Korzeń wiązkowy traw ma zazwyczaj charakter intensywny. Choć korzenie w systemie wiązkowym nie sięgają głęboko w glebę (od 20 cm do 2 m), ich łączna długość może liczyć nawet dwa kilometry.

Słownik