Mimo procesu globalizacji, który prowadzi do upowszechnienia podobnych wzorców zachowań, wyborów konsumpcyjnych czy dostępu do informacji i technologii, nie wszyscy mają jednakowy poziom dostępu do nowoczesnych usług. III rewolucja przemysłowatrzecia rewolucja przemysłowaIII rewolucja przemysłowa związana jest z rozwojem nowoczesnych technologii. W największym stopniu zachodzi w krajach wysoko rozwiniętych, a najważniejsze ośrodki tego przemysłu znajdują się w tzw. technopoliach, które zlokalizowane są w obrębie zurbanizowanych obszarów, sąsiadujących z ośrodkami naukowo‑badawczymi oraz są dobrze skomunikowane z innymi ośrodkami. Technologie w nich opracowywane, jak np. nowe oprogramowanie, sprzęt komputerowy, smartfony, dystrybuowane są na rynki na całym świecie. Rozwój i dostępność do nowoczesnych usług i technologii są ściśle powiązane z poziomem gospodarczym oraz polityką prowadzoną państwo (np. polegającą na celowym ograniczaniu dostępu do usług przez obywateli). Kluczową rolę (zarówno w rozwoju, jak i dostępności oraz popycie nowoczesnych usług) odgrywają wysoko wykształceni pracownicy. W ścisłej czołówce krajów z dostępem do nowoczesnych usług znajdują się m.in. Stany Zjednoczone, Kanada, kraje Europy Zachodniej czy Japonia, gdzie w sektorze usług pracuje ponad 60% zatrudnionych (choć nie tylko liczba zatrudnionych definiuje dostępność usług).

RYT9k3O9TgqZ1

Zdjęcie przedstawia Apple Park, główną siedzibę firmy Apple Inc. w Dolinie Krzemowej. Budowla ma kształt wielkiego okręgu. We wnętrzu okręgu znajdują się tereny zielone, staw, park z kolorową tęczą pośrodku.

Nowe technologie i powiązany z nimi rynek usług wymagają bardzo wysokich nakładów finansowych. Wiąże się to z koniecznością finansowania często wieloletnich badań, tworzenia połączeń pomiędzy biznesem a nauką. Co więcej, nie każdy innowacyjny projekt zostaje później komercyjnie wdrożony na szeroką skalę, co stanowi pewne ryzyko, że poniesione koszty się nie zwrócą. Dlatego rozwój i dostępność nowoczesnych usług charakteryzuje kraje wysoko rozwinięte gospodarczo, które przeznaczają większą część swojego PKB na innowacje oraz edukację.

W krajach rozwijających się dostęp do nowoczesnych usług jest ograniczony. Przyczyny są bardzo różnorodne i nie dotyczą tylko liczby osób zatrudnionych w sektorze usług. Mogą to być m.in.: polityka państwa, potrzeby samych mieszkańców, poziom wykształcenia, infrastruktura, dostępność urządzeń (np. do komputerów, smartfonów). W krajach rozwijających się dominują głównie podstawowe usługi o zasięgu lokalnym, takie jak: handel detaliczny, szkolnictwo niższego szczebla, podstawowa opieka zdrowotna czy drobne usługi. W krajach takich odsetek zatrudnionych w sektorze usług nie przekracza 20%. Należą do nich między innymi: Afganistan, Sierra Leone, Bangladesz, Jemen, Laos.

W zakres nowoczesnych usług wchodzą m.in.: 

• usługi finansowe/bankowe - większość transakcji zarówno indywidualnych, jak i biznesowych odbywa się w tych usługach bezgotówkowo. Taką możliwość daje bankowość internetowa czy karty płatnicze. Zakupy, regulowanie rachunków czy inne transakcje dokonywane są za pomocą specjalnych aplikacji lub za pomocą kart płatniczych, a nawet telefonów komórkowych. Co więcej, główne ośrodki inwestycyjne i giełdowe również funkcjonują w świecie wirtualnym, dokonując często wielomilionowych transakcji i inwestycji. W zakres tych usług wchodzą również ubezpieczenia osobowe i majątkowe.

R1Jx6egxFYFa1

Fotografia przedstawia bankomaty zlokalizowane na dworcu kolejowym Poznań główny. Mają kształt prostopadłościanu z wbudowanym ekranem i klawiaturą. Jest ich pięć, stoją jeden koło drugiego, mają różne kolory i różną wielkość.

• Usługi edukacyjne - od kilku już lat część usług edukacyjnych przeniosła się do internetu. Ostatni rok, w którym pandemia COVID‑19 dotknęła prawie każdy zakątek świata, proces ten zaczął przyspieszać. Od najwcześniejszych etapów edukacji dzieci i młodzież korzystają z nowoczesnych technologii w postaci e‑lerningu, platform gromadzących materiały i umożliwiające ich odtwarzanie w dowolnym momencie (np. YouTube), interaktywnych ćwiczeń. Na późniejszych etapach edukacji również na popularności zyskują webinary i e‑konferencje. Podobnie jak w przypadku usług badawczych, aby sektor nauki wpisał się w zakres nowoczesnych usług, konieczne są wysokie nakłady finansowe. Stąd bardziej rozwinięte kraje, które przeznaczają większy odsetek swojego PKB na edukację, mogą w większym stopniu korzystać z jej nowoczesnych form.

RQWYf8Cxjkk2s

Fotografia przedstawia park naukowy w Wielkiej Brytanii. Składa się on z dwóch przeszklonych, połączonych ze sobą budynków. Na pierwszym planie znajduje się fontanna wytryskująca ze zbiornika wodnego oraz tereny zielone.

• Usługi badawczo‑rozwojowe - nakierowane na innowacyjne technologie i rozwiązania. Często związane są z sektorem high‑tech. Dzięki powiązaniu ośrodków badawczych z biznesem finansuje się badania nad nowymi usługami, które często są później wdrażane.

R1VmytESfpeWZ

Zdjęcie przedstawia kobietę w białym fartuchu, która pracuje w laboratorium. Jest odwrócona tyłem do fotografa. Na blacie znajdującą się przed ną znajdują się liczne tacki, butelki, menzurki i probówki.

• Handel - coraz więcej sieci handlowych oraz sklepów indywidualnych udostępnia swoim klientom internetowy kanał sprzedaży - zarówno na swoich stronach internetowych, jak i na serwisach aukcyjnych (eBay, Allegro itp.). Serwisy te nie tylko umożliwiają zakup towarów bez wychodzenia z domu, ale także współtworzone są przez użytkowników, którzy mogą oceniać sprzedawców oraz zakupione produkty. Zjawisko to dotyczy także sektora usług. np. biur podróży, czy usług hotelarskich.

• Usługi medialne i informacyjne - w ostatnich dekadach przeszły metamorfozę. Analogowa prasa, radio i telewizja tracą odbiorców, którzy wybierają coraz częściej internetowe źródła informacji. Swoistej rewolucji dokonały portale społecznościowe, które z jednej strony dały możliwość praktycznie nieograniczonego dostępu do informacji, a z drugiej - zagrożone są negatywnymi zjawiskami, takimi jak „bańki informacyjne” czy „fake newsy”.

Więcej na temat nowoczesnych usług przeczytasz w e‑materiale “Wpływ postępu cywilizacyjnego na wzrost popytu na usługi komunikacyjne”.

Czynnikiem łączącym różne usługi, zaliczane do nowoczesnych, jest ich cyfrowy charakter. Internet, w połączeniu z telefonią komórkową, stanowi podstawową platformę ich dystrybucji oraz rozwoju. Właśnie dlatego dysproporcje w dostępie do nowoczesnych usług widać dobrze na podstawie dostępu do sieci. W krajach skandynawskich, w krajach Beneluksu, w Korei Południowej, Japonii, Nowej Zelandii, Islandii i Wielkiej Brytanii mamy do czynienia z najwyższym odsetkiem osób korzystających z internetu. Najniższy odsetek występuje zaś m.in. w państwach afrykańskich: Somalii, Sudanie Południowym, Demokratycznej Republice Konga oraz w państwach azjatyckich: Afganistanie, Turkmenistanie, Mongolii oraz Mjanmie.

Negatywnym zjawiskiem związanym z rozwojem szeroko pojętych e‑usług jest wykluczenie cyfrowe. Dotyka ono nie tylko kraje rozwijające się. Również w krajach wysoko rozwiniętych wciąż są duże grupy społeczne, które nie mają dostępu do takich usług. Wiąże się to zarówno z ograniczoną infrastrukturą zapewniającą łącznośćłącznośćłączność – w tym usługi internetowe i telekomunikacyjne. Mimo znacznego rozwoju sieci komórkowych i przesyłających sygnał internetowy nie w każdym miejscu są one dostępne. Jest to problem szczególnie widoczny na wsiach oraz na terenach słabo zaludnionych, gdzie budowanie sieci kablowej (np. światłowodu) czy sieci WIFI jest nieopłacalne. Drugą znaczącą przyczyną jest brak kompetencji cyfrowych – szczególnie wśród osób starszych, dla których nowoczesne usługi są często utrudnieniem w załatwianiu codziennych spraw. Do wykluczenia cyfrowego przyczynia się również niski poziom edukacji w w krajach rozwijających się, zwłaszcza słaba znajomość języka angielskiego, który dominuje w internecie.

Słownik