bg‑azure

Ruchy roślin zależne od działania bodźców zewnętrznych

1
Tropizmy

TropizmytropizmyTropizmy to ruchy wzrostowe organów roślinnych, spowodowane działaniem kierunkowego bodźca zewnętrznego. Ich rezultatem jest ustawienie danego organu rośliny w nowym, ściśle określonym położeniu w stosunku do kierunku działania bodźca. Jeżeli jest to ustawienie zgodne z tym kierunkiem, to mówimy o tropizmie dodatnim, jeśli przeciwne – o tropizmie ujemnym. Tropizmy klasyfikuje się na podstawie bodźca, który je wywołuje.

RDQcOS4EYIo66
Mapa myśli. Lista elementów:
  • Nazwa kategorii: [bold]Ruchy tropiczne roślin
    • Elementy należące do kategorii [bold]Ruchy tropiczne roślin
    • Nazwa kategorii: Fototropizm – światło
    • Nazwa kategorii: Geotropizm [br](grawitropizm) – grawitacja
    • Nazwa kategorii: Tigmotropizm [br](haptotropizm) – bodziec mechaniczny
    • Nazwa kategorii: Chemotropizm – substancje chemiczne
    • Nazwa kategorii: Termotropizm – temperatura
    • Koniec elementów należących do kategorii [bold]Ruchy tropiczne roślin
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Więcej o fototropizmie przeczytasz tutajP1GJ6bV02tutaj, natomiast o geotropizmie – tutajPlHr2KJhztutaj. Jeżeli chcesz dowiedzieć się więcej na temat roli auksyn w ruchach tropicznych, przejdź tutajPHYjHxq5rtutaj.

Nastie

Ruchy organów roślin niezależne od kierunku działania bodźca noszą nazwę nastiinastienastii. Rozróżniamy dwa rodzaje ruchów nastycznych: ruchy turgoroweturgorturgorowe i ruchy wzrostowe. Najlepiej poznanymi nastycznymi ruchami turgorowymi są ruchy komórek szparkowych, o których więcej możesz przeczytać tutajPp9WqlNm2tutaj. Nyktynastie (ruchy senne) zalicza się do ruchów autonomicznych, które zostały opisane w dalszej części lekcji. Otwieranie i zamykanie się kwiatów w zależności od zmian temperatury jest przykładem nastii o charakterze wzrostowym.

R1IA3vHC4lNKg
Mapa myśli. Lista elementów:
  • Nazwa kategorii: [bold]Nastie[/]{color=#ffcc00}
    • Elementy należące do kategorii [bold]Nastie[/]{color=#ffcc00}
    • Nazwa kategorii: Ruchy wzrostowe{color=#009966}{value=26}
      • Elementy należące do kategorii Ruchy wzrostowe{color=#009966}{value=26}
      • Nazwa kategorii: Epinastie{color=#009966}
      • Nazwa kategorii: Hyponastie{color=#009966}
      • Koniec elementów należących do kategorii Ruchy wzrostowe{color=#009966}{value=26}
    • Nazwa kategorii: Ruchy turgorowe{value=26}
      • Elementy należące do kategorii Ruchy turgorowe{value=26}
      • Nazwa kategorii: Fotonastie
      • Nazwa kategorii: Chemonastie{value=17}
      • Nazwa kategorii: Termonastie
      • Nazwa kategorii: Sejsmonastie [br](tigmonastie){value=18}
      • Nazwa kategorii: Haptonastie
      • Nazwa kategorii: Nyktynastie[br](ruchy senne){value=18}
      • Koniec elementów należących do kategorii Ruchy turgorowe{value=26}
      Koniec elementów należących do kategorii [bold]Nastie[/]{color=#ffcc00}
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Więcej o nastiach i nyktynastiach przeczytasz tutajP19cPEHUNtutaj.

Taksje

Taksje to swobodne ruchy pojedynczych komórek lub prostych organizmów, ukierunkowane odpowiednimi bodźcami (np. światłem, czynnikami chemicznymi). Taksje odbywają się w kierunku źródła bodźca (taksja dodatnia) lub w kierunku przeciwnym (taksja ujemna). Istnieją dwa sposoby reakcji: fobiczny (fobotaksje) i topiczny (topotaksje). Najbardziej znane taksje to: fototaksjafototaksjafototaksja (u roślin takie ruchy wykonują chloroplasty), chemotaksja (np. gamety paprotników i roślin nagonasiennych – ruchy chemotaktyczne służą odnajdywaniu się komórek płciowych), termotaksja, geotaksja i higrotaksja.

R9VVvtQNgj4uC1
Mapa myśli. Lista elementów:
  • Nazwa kategorii: [bold]Taksje[/]
    • Elementy należące do kategorii [bold]Taksje[/]
    • Nazwa kategorii: Fototaksja{value=26}
    • Nazwa kategorii: Chemotaksja{value=26}
    • Nazwa kategorii: Termotaksja{value=26}
    • Nazwa kategorii: Geotaksja{value=26}
    • Nazwa kategorii: Higrotaksja{value=26}
    • Koniec elementów należących do kategorii [bold]Taksje[/]
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Więcej na temat taksji przeczytasz tutajPZnvP3ViAtutaj.

1
bg‑magenta

Ruchy autonomiczne

Ruchy autonomiczne są częściowo lub całkowicie niezależne od działania bodźców zewnętrznych. Wynikają z różnych procesów zachodzących w organizmie rośliny, które niejednokrotnie mają charakter rytmiczny. Przyczynami takich ruchów są nierównomierny wzrostu organów roślin lub zmiany turgorowe.

Autonomiczne ruchy wzrostowe (nutacje)
  • Wzrostowe ruchy nutacyjne wykonuje wiele młodych roślin. Są to ruchy kołowe lub wahadłowe.

  • Szukające ruchy nutacyjnenutacjenutacyjne to ruchy wąsów czepnych niektórych roślin, które umożliwiają im odszukanie podpory i uzyskanie optymalnych warunków świetlnych. Nutacyjne ruchy szukające umożliwiają również roślinom pasożytniczym, np. siewkom kanianki, zetknięcie się z rośliną‑żywicielem.

  • Więcej na temat ruchów nutacyjnych przeczytasz tutajPYl3kS3bttutaj.

R1eLHYrkB7YsW
Na zdjęciu rdestówka zaroślowa (Fallopia dumetorum). Ruch nutacyjny pozwala roślinie na odnalezienie podpory.
Źródło: Andreas Rockstein, Flickr, licencja: CC BY-SA 2.0.
Autonomiczne ruchy turgorowe (nyktynastie)
  • Autonomiczne ruchy turgorowe to nyktynastie albo ruchy senne niektórych organów (liście, płatki, pręciki).

  • Mechanizm tych ruchów związany jest ze zmianami turgoru w komórkach poduszeczek umieszczonych przy podstawie lub na wierzchołku ogonków pierwszego i drugiego rzędu liści złożonych.

  • Najczęstszy jest endogenny ruch okołodobowy, natomiast światło i temperatura są czynnikami kontrolującymi długość oscylacji.

R1GOI4yjWj3aE
Ruchy senne są wywołane dobowym rytmem dnia i nocy – liście asymilacyjne jatrofy przeczyszczającej (Jatropha curcas) przyjmują inna pozycję w ciągu dnia i nocy.
Źródło: Ton Rulkens, Flickr, licencja: CC BY-SA 2.0.
Ruchy mechaniczne (ruchy kohezyjne, higroskopijne i eksplozyjne)
  • Ruchy kohezyjne są wynikiem działania sił kohezji wody. Ich przyczyną jest nierównomierne, postępujące wysuszanie komórek, skutkujące ich kurczeniem. Przykładem ruchu kohezyjnego jest otwieranie zarodni mchów, zarodni paprotników i worków pyłkowych roślin nasiennych.

  • Ruchy higroskopijne powstają pod wpływem zmian wilgotności powietrza, wskutek pęcznienia i utraty wody przez ściany komórkowe. Pęcznienie i utrata wody łączą się ze zmianami długości tej części ściany, która im podlega. Jeśli zmiany są niejednakowe z różnych stron tej samej komórki lub w różnych komórkach danej tkanki, dochodzi do higroskopijnego wygięcia się. Ruchy higroskopijne są odwracalne, jeśli tkanka nie zostanie podczas ruchu rozerwana. Spełniają one ważną rolę w rozsiewaniu zarodników, nasion i ziaren pyłku, co upodabnia je do ruchów kohezyjnych.

  • Ruchy eksplozyjne występują jako wynik określonych napięć tkankowych. Zachodzą, gdy organ charakteryzuje się dużym turgorem, natomiast zawiera stabilną tkankę mechaniczną uniemożliwiającą dalsze pobieranie wody i wydłużanie się. Powstałe napięcie prowadzi do rozerwania organu (zarodni, pylnika, owocu) w odpowiednim do tego miejscu z równoczesnym wyrzuceniem zawartości (zarodników, ziaren pyłku, nasion). Samo pęknięcie zachodzi spontanicznie, a bezpośrednim impulsem jest najlżejsze nawet dotknięcie. Ruchy eksplozyjne są ruchami nieodwracalnymi.

R1Z3HRrolXDGQ1
Mapa myśli. Lista elementów:
  • Nazwa kategorii: [bold]Ruchy autonomiczne roślin[/]
    • Elementy należące do kategorii [bold]Ruchy autonomiczne roślin[/]
    • Nazwa kategorii: Autonomiczne ruchy [br]wzrostowe{value=36}
      • Elementy należące do kategorii Autonomiczne ruchy [br]wzrostowe
      • Nazwa kategorii: Nutacyjne [br]ruchy [br]szukające{value=24}
      • Koniec elementów należących do kategorii Autonomiczne ruchy [br]wzrostowe{value=36}
    • Nazwa kategorii: Autonomiczne ruchy [br]turgorowe{value=36}
      • Elementy należące do kategorii Autonomiczne ruchy [br]turgorowe
      • Nazwa kategorii: Nyktynastie[br](ruchy senne){value=24}
      • Koniec elementów należących do kategorii Autonomiczne ruchy [br]turgorowe{value=36}
    • Nazwa kategorii: Ruchy mechaniczne{value=36}
      • Elementy należące do kategorii Ruchy mechaniczne
      • Nazwa kategorii: Ruchy kohezyjne{value=24}
      • Nazwa kategorii: Ruchy[br] higroskopijne{value=24}
      • Nazwa kategorii: Ruchy eksplozyjne{value=24}
      • Koniec elementów należących do kategorii Ruchy mechaniczne{value=36}
      Koniec elementów należących do kategorii [bold]Ruchy autonomiczne roślin[/]
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Więcej na temat ruchów autonomicznych przeczytasz tutajP17HMcLhBtutaj.

Słownik

fototaksja
fototaksja

reakcja ruchowa fotosyntetyzujących organizmów roślin niższych lub fotosyntetyzujących organelli roślinnych na kierunkowy bodziec świetlny (jedna z taksji)

fototropizm
fototropizm

(gr. phōs, phōtós – światło; trópos – zwrot, obrót) ruch wzrostowy u roślin polegający na wygięciu organu rośliny w odpowiedzi na kierunkowo działający bodziec świetlny; wygięcie w kierunku światła (fototropizm dodatni) wykazują zwykle organy pędowe roślin, a w kierunku przeciwnym do światła (fototropizm ujemny) – większość korzeni

geotropizm (grawitropizm)
geotropizm (grawitropizm)

(gr. gḗ – ziemia; trópos – zwrot, obrót) jeden z rodzajów tropizmów, zwany także grawitropizmem; reakcja wzrostowa roślin na siłę ciążenia, przejawiająca się utrzymywaniem ich w określonym położeniu w stosunku do ziemskiego pola grawitacji

kohezja
kohezja

(łac. cohaesio – stykanie się) wzajemne przyciąganie się cząsteczek tej samej substancji w wyniku oddziaływań międzycząsteczkowych

nastie
nastie

(gr. nastós – mocno dociśnięty) ruchy organów roślin niezależne od kierunków działania bodźca, często następujące w efekcie zmiany jego natężenia

nutacje
nutacje

autonomiczne ruchy wzrostowe, wykonywane najczęściej przez pędy i liście

ruchy roślin
ruchy roślin

zmiany położenia całego organizmu roślinnego lub jego części; wyróżnia się ruchy zachodzące pod wpływem bodźca wewnętrznego lub środowiskowego, a także ruchy częściowo bądź całkowicie niezależne od bodźca (ruchy autonomiczne)

tropizmy
tropizmy

(gr. trópos – zwrot, obrót) ruchy wzrostowe organów roślin wywołane przez zewnętrzne bodźce i zależne od kierunku działania bodźców; tropizmy mogą być dodatnie (w kierunku do źródła bodźca) lub ujemne (w kierunku przeciwnym); w zależności od rodzaju bodźca wyróżnia się fototropizm, grawitropizm, chemotropizm oraz tigmotropizm

turgor
turgor

stan wysycenia komórek i tkanek roślinnych wodą, umożliwiający utrzymanie kształtu i określonej pozycji przez roślinę lub niektóre jej organy, niemające dobrze wykształconej podtrzymującej tkanki mechanicznej