Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki

Podstawową funkcją układu wydalniczego jest usuwanie zbędnych produktów przemiany materii z organizmu. Mechanizm ten wiąże się z regulacją objętości wody i składu jonowego płynów ustrojowych w ustroju, co umożliwia utrzymanie homeostazyhomeostazahomeostazy. Niektóre zbędne produkty przemiany materii mogą być usuwane niezależnie od nerek – np. kwas moczowykwas moczowykwas moczowy, woda czy sole mineralne wydalane są również przez skórę, a dwutlenek węgla przez płuca. Natomiast mocznikmocznikmocznik, zbędny produkt deaminacji aminokwasów, może być usuwany przy układu wydalniczego. Gdy ten nie działa prawidłowo, w ustroju gromadzi się wiele szkodliwych substancji, czego skutkiem może być poważna choroba, a nawet zagrożenie życia.

R7teBJmYl0VkJ
Układ wydalniczy człowieka.
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
bg‑azure

Wybrane choroby układu wydalniczego

R1itTfBs3bjHO
Zapalenie cewki moczowej lub pęcherza moczowego Najczęściej spotykanymi chorobami układu wydalniczego są zapalenie cewki moczowej lub pęcherza moczowego. Choroby te są zazwyczaj wynikiem infekcji bakteryjnej. Na szczęście, wcześnie wykryta infekcja pozwala na szybkie wdrożenie leczenia antybiotykowego i uniknięcie powikłań. Objawy zapalenia cewki moczowej lub pęcherza charakteryzują się bólem, częstym parciem na mocz i wydalaniem niewielkich jego objętości. Infekcji może towarzyszyć gorączka, a w moczu występują liczne białe krwinki i bakterie., Zapalenie miedniczek nerkowych Nieleczone zapalenie pęcherza moczowego może prowadzić do zapalenia miedniczek nerkowych. Ponownie, główną przyczyną jest infekcja bakteryjna, której objawy to obecność licznych bakterii i dużej ilości limfocytów w moczu. Równolegle, obserwuje się ostre bóle pleców na wysokości nerek, podwyższoną temperaturę ciała i częste oddawanie niedużych ilości moczu. Oprócz leczenia antybiotykowego, ulgę choremu mogą przynieść ciepłe okłady umieszczane w lędźwiowej części pleców., Ostre kłębuszkowe zapalenie nerek Bardziej niebezpieczną infekcją układu wydalniczego jest ostre kłębuszkowe zapalenie nerek. Choroba ta występuje zwykle w wyniku powikłań po przebytym zakażeniu górnych dróg oddechowych, zapaleniu zatok czy ropnia zęba. Objawy tej infekcji to bóle głowy i podbrzusza, wzrost ciśnienia tętniczego, gorączka, wymioty, apatia, senność czy bladość twarzy. Niekiedy choroba przebiega niemalże bezobjawowo. Leczenie wymaga stosowania antybiotyków w celu zlikwidowania ognisk infekcji. Nie podjęcie leczenia może skutkować niewydolnością nerek., Kamica nerkowa Ze względu na proces wchłaniania wody w nerkach, możliwe jest wystąpienie dolegliwości zwanej kamicą nerkową. Choroba ta wywoływana jest przez powstawanie złogów (tzw. kamieni) w nerkach lub drogach moczowych, które utworzone są przez różnego typu sole w formie krystalicznej. Powstaniu choroby sprzyja picie zbyt małych ilości płynów. Do jej objawów należą napadowe ostre bóle w okolicy nerek, nudności, wymioty, obecność erytrocytów we krwi (tzw. krwiomocz) oraz częściowe lub całkowite zablokowanie odpływu moczu. Leczenie kamicy nerkowej polega na podawaniu leków rozkurczających drogi moczowe, rozkruszaniu złogów metodą ultradźwiękową lub niekiedy interwencji chirurgicznej. Chory powinien w tym czasie spożywać dużo wody i pokarmów ubogich w sól.
bg‑azure

Niewydolność nerek

Nieleczone schorzenia układu wydalniczego mogą prowadzić do niewydolności nerek, objawiającej się ograniczeniem ich wydajności. Choroba ta może również wystąpić w przebiegu nadciśnienia tętniczego lub cukrzycy.

Niewydolność nerek może mieć charakter ostry lub przewlekły.

R417dJRsbBiVG
Ostra niewydolność nerek Ostra niewydolność nerek to stan nagłego pogorszenia czynności nerek. Jeśli zostanie wykryta i odpowiednio leczona, to zwykle jest w pełni odwracalna. Wśród przyczyn tego stanu chorobowego występują problemy z obiegiem krwi w nerkach, zatrzymanie moczu lub inne choroby nerek., Przewlekła niewydolność nerek Przewlekła niewydolność nerek nie ujawnia tak wyraźnych objawów gdyż do jej wystąpienia prowadzi długi proces stopniowego uszkadzania kolejnych kłębuszków nerkowych. Przewlekła niewydolność nerek w krańcowym stadium jest chorobą nieodwracalną, która zaburza gospodarkę wodno-elektrolitową i może być śmiertelna. Proces powstania przewlekłej niewydolności nerek rozpoczyna się od zwiększonego wydalania moczu – niestety objaw ten zwykle jest bagatelizowany przez pacjentów. W kolejnym etapie rozwoju tego stanu chorobowego obserwuje się wzrost ciśnienia tętniczego i niedokrwistość. Do późniejszych objawów należą osłabienie czy obrzęki różnych części ciała. Brak rozpoznania i podjęcia leczenia na tym etapie prowadzi do nieodwracalnego uszkodzenia nerek, które może być śmiertelne i wymaga transplantacji nerki.
bg‑azure

Dializa

Zanim dokona się przeszczepu nerki, pacjent zmuszony jest regularnie stosować dializydializadializy. Więcej na ten temat w lekcji pt. „Hemodializa i dializa otrzewnowa”.

R1FYIKEyti6tv
Aparat do dializy.
Źródło: Pexels, domena publiczna.
bg‑azure

Profilaktyka chorób układu wydalniczego

RRgfHNcDXGAFK1
Badanie moczu pozwala na rozpoznanie chorób dróg moczowych.
Źródło: Pixabay, domena publiczna.

Podstawową zasadą profilaktyki chorób układu wydalniczego jest właściwa higiena osobista, która minimalizuje ryzyko infekcji bakteryjnych cewki moczowej lub pęcherza moczowego. Ważnym jej aspektem jest też regularne opróżnianie pęcherza moczowego − niewskazane jest wstrzymywanie moczu. Istotna jest również dieta: należy spożywać dużo płynów, w szczególności wody, oraz unikać nadmiaru soli w  potrawach.

Ważne! Warto wykonywać regularne (przynajmniej coroczne) badania moczu, które pozwolą wykryć nieprawidłowości w pracy nerek i zapobiec rozwojowi ich niewydolności.

Słownik

dializa
dializa

(gr. diálysis − rozdzielanie) zabieg usuwania zbędnych produktów przemiany materii z organizmu poprzez filtrację krwi (hemodializa) lub płynu przez otrzewną (dializa otrzewnowa)

homeostaza
homeostaza

(gr. homoíos − równy; stásis − trwanie) stan równowagi ustroju względem środowiska zewnętrznego

kwas moczowy
kwas moczowy

końcowy produkt przemiany związków azotowych (m.in. białek i kwasów nukleinowych); powstaje w wątrobie, a wydalany jest wraz z moczem jako zbędny produkt przemiany materii

mocznik
mocznik

substancja będąca końcowym produktem przemiany białek w procesie deaminacji aminokwasów; powstaje w wątrobie, a wydalany jest wraz z moczem jako zbędny produkt przemiany materii