W 1968 r. UNESCO zorganizowało tzw. Konferencję Biosfery, która zapoczątkowała rozwój koncepcji rezerwatu biosfery. Była to pierwsza konferencja międzynarodowa, na której analizowano, w jaki sposób połączyć ochronę i wykorzystanie zasobów naturalnych, dając zalążek pojęciu zrównoważonego rozwojuzrównoważony rozwój zrównoważonego rozwoju. Skutkiem konferencji było uruchomienie w 1971 roku programu UNESCO o nazwie Człowiek i Biosfera. Jego celem jest kształtowanie i upowszechnianie zrównoważonych relacji między ludźmi a biosferąbiosferabiosferą. Aby osiągnąć ten cel, program wprowadza narzędzie, którym jest Światowa Sieć Rezerwatów Biosfery. Wspiera ona harmonijną integrację ludzi i przyrody na rzecz zrównoważonego rozwoju poprzez: dialog społeczny, dzielenie się wiedzą, ograniczanie biedy i poprawę dobrobytu ludzi, poszanowanie wartości kulturowych i zdolności społeczeństwa do radzenia sobie ze zmianami. Dlatego traktowana jest ona jako narzędzie wdrażania koncepcji zrównoważonego rozwoju.

Zadaniem Światowej Sieci Rezerwatów Biosfery jest zapewnienie zrównoważonego rozwoju środowiskowego, gospodarczego i społecznego (w tym kulturowego i duchowego) poprzez:

• rozwój i koordynację ogólnoświatowej sieci miejsc pełniących funkcję obszarów pokazowych i miejsc nauki w celu zachowania oraz rozwoju różnorodności ekologicznej czy kulturowej oraz zapewnienie usług ekosystemowych na rzecz dobrobytu ludzi,

• rozwój i integrację zasobów wiedzy (w tym nauki) w celu lepszego zrozumienia wzajemnych oddziaływań między ludźmi a naturą,

• tworzenie międzynarodowych możliwości zarządzania złożonymi systemami społeczno‑ekologicznymi; musi opierać się to na propagowaniu dialogu między nauką a polityką (np. edukacja ekologiczna).

Światowa Sieć Rezerwatów Biosfery musi reprezentować główne ekosystemyekosystemekosystemy planety, w których chronione byłyby zasoby genetyczne. Zarazem w miejscach tych musi istnieć możliwość prowadzenia badań naukowych oraz prac monitoringowych i szkoleniowych. Z tego powodu takim terenom nadaje się miano Rezerwatów Biosfery. Definiowane są one jako obszary ekosystemów lądowych i przybrzeżnych, które wspierają rozwiązania mające na celu pogodzenie ochrony różnorodności biologicznej z jej zrównoważonym rozwojem. Uważane są za „żywe laboratoria” do testowania i demonstrowania zintegrowanego zarządzania ziemią, wodą i różnorodnością biologiczną.

W ramach rezerwatów biosfery wyróżnia się trzy powiązane ze sobą strefy, których celem jest pełnienie uzupełniających się i wzajemnie wzmacniających funkcji.

Światowa Sieć Rezerwatów Biosfery skupia obecnie 701 takich obiektów w 124 państwach (21 spośród tych obiektów to rezerwaty transgranicznerezerwat transgraniczny rezerwaty transgraniczne).

R1X3GH9Tdgj3B

Na mapie świata zaznaczono rożnymi kolorami liczbę rezerwatów biosfery na świecie – stan w 2018 r. Liczba powyżej lub równe 35: Rosja, Hiszpania, Meksyk. Od 19 do 34: Chiny, Stany Zjednoczone. Od 12 do 18: Iran, Niemcy, Francja, Kanada, Indonezja, Argentyna. Od 8 do 11: Polska, Ukraina, Bułgaria, Portugalia, Kazachstan, Mongolia, Indie, Wietnam, Australia, Algieria, RPA, Chile, Japonia. Od 4 do 7: Kolumbia, Ekwador, Peru, Brazylia, Szwecja, Wielka Brytania, Słowacja, Czechy, Węgry, Tajlandia, Madagaskar, Tanzania, Kenia, Etiopia, Gwinea, Maroko. Zero: Grenlandia, Papua‑Nowa Gwinea, Namibia, Botswana, Zambia, Sudan Południowy, Czad, Libia, Somalia, Erytrea, Dżibuti, Arabia Saudyjska, Oman, Irak, Surinam, Gujana, Afganistan, Tadżykistan, Nepal, Laos, Nowa Zelandia, Norwegia, Bośnia i Hercegowina. W pozostałych krajach od 1 do 3.

Rezerwaty tworzone są przez Międzynarodową Radę Koordynacyjną programu Człowiek i Biosfera na wniosek poszczególnych państw członkowskich. Każdy obiekt podlega prawodawstwu kraju, na terenie którego jest położony. Może on również zostać członkiem konkretnej Sieci, a przynależność ta jest dobrowolna. Podlegają one również okresowym kontrolom (co 10 lat). Jeżeli dany rezerwat nie spełnia kryteriów zawartych w Statucie Sieci Rezerwatów Biosfery (statut został przyjęty na konferencji UNESCO – Program Człowiek i Biosfera w Sewilli w 1995 r.), to rada może wskazać konkretne nieprawidłowości, które muszą zostać usunięte. Natomiast jeżeli Rada Koordynacyjna Programu Człowiek i Biosfera uzna na swoim kolejnym posiedzeniu, że zalecenia nie zostały prawidłowo wprowadzone, wtedy odbiera miano rezerwatu biosfery danemu obszarowi.

Celem powoływania rezerwatów jest ochrona różnorodności biologicznej i umożliwienie lepszej obserwacji zmian ekologicznych w skali całej planety.

Rezerwaty biosfery pełnią trzy zasadnicze funkcje:  

• ochronną, która skupia się na ochronie krajobrazów, ekosystemów, zróżnicowania gatunkowego i genetycznego,

• rozwojową – poprzez wspieranie form rozwoju gospodarczego i ludzkiego, które można zaklasyfikować do aspektów społeczno‑kulturowych oraz ekologicznie zrównoważonych,

• edukacyjną, czyli polegającą na propagowaniu edukacji ekologicznej, a także organizowaniu szkoleń, badań i monitoringu. Funkcja ta obejmuje lokalne, regionalne, narodowe i globalne zagadnienia związane z ochroną i zrównoważonym rozwojem.

Słownik