Zanieczyszczenia to nic innego jak substancje znajdujące się w środowisku w ilościach przekraczających normę i stanową zagrożenie dla świata przyrody i ludzi. Są to różnorodne substancje stałe, gazowe i płynne, będące wynikiem działań człowieka, jak i natury.

Zanieczyszczenia można podzielić na naturalne, których źródłem są związki zawarte w wodach powierzchniowych i podziemnych, gruntach – np. zasolenie, zanieczyszczenie związkami żelaza – oraz sztuczne, inaczej antropogeniczne, związane z działalnością człowieka – wszelkie ścieki, spływy z terenów rolniczych czy składowiska odpadów komunalnych. Zanieczyszczenia sztuczne także dzielą się na te biologiczne (bakterie, wirusy, grzyby, glony) oraz chemiczne (oleje, benzyna, smary, ropa, nawozy sztuczne, pestycydy, kwasy, zasady, metale ciężkie).

Najbardziej toksyczne dla środowiska są sole metali ciężkich, takich jak: $\mathrm{Cd}$, $\mathrm{Cr}$, $\mathrm{As}$,$\mathrm{Hg}$, $\mathrm{Pb}$, C$\mathrm{Cu}$, $\mathrm{Ni}$, $\mathrm{Zn}$. Ich źródłem w środowisku są nawozy mineralne, pestycydy, środki konserwujące żywność, urządzenia elektryczne, farby, katalizatory, stopy dentystyczne, leki i preparaty medyczne czy też dodatki do paliw i smarów.

Zarówno powietrze, woda, jak i ziemia ulegają różnym zanieczyszczeniom.

To główna przyczyna globalnych zagrożeń środowiska. Najczęściej i najbardziej zanieczyszcza atmosferę tlenek siarki(IV), tlenek węgla(IV), tlenki azotu i pyły. Najgorszym gazem trującym jest tlenek węgla(II), pochodzący ze spalin samochodowych, ponieważ ogranicza absorpcję tlenu przez płuca. Część gazów reaguje z wodą zawartą w powietrzu, tworząc tym samym kwasy. Wraz z deszczem czy śniegiem opadają na glebę, niszcząc rośliny oraz powodując skażenie gleby i zbiorników wodnych. Efektami wysokiego zanieczyszczenia powietrza są: smogsmogsmog, odory, kwaśne deszczekwaśny deszczkwaśne deszcze, i dziura ozonowa.

Reakcje towarzyszące zanieczyszczeniom powietrza z wodą podczas powstawania kwaśnych deszczy:

Główne zanieczyszczenia powietrza to:

• zawieszone cząstki stałe (PMPM2,5PM o mikrometrowych rozmiarach, 2,5 lub 10 um),

• tlenek siarki(IV) (${\text{SO}}_2$),

• tlenek węgla II i IV,

• tlenki azotu (NOx),

• ozon,

• jony ołowiu,

• lotne związki organiczne,

• gazy cieplarniane,

• chlorofluorowęglowodory.

Zanieczyszczenie wód to niekorzystne zmiany właściwości fizykochemicznych oraz bakteriologicznych wody, spowodowane nadmiarem substancji nieorganicznych, organicznych, radioaktywnych oraz ciepła. Z tego względu woda staje się niezdatna do picia. Podobnie jest w przypadku gleby, która składa się z cząstek organicznych i mineralnych, a także wody i powietrza.

Główne zanieczyszczenia wód:

• pestycydy,

• detergenty,

• związki metali (w tym metali ciężkich),

• barwniki,

• farmaceutyki,

• biogeny (nutrienty)

• patogeny,

• substancje ropopochodne,

• rozpuszczalniki,

• substancje nieorganiczne (kwasy, zasady, sole),

• odpady pochodzenia organicznego (pochodzenia roślinnego oraz zwierzęcego),

• ciepło,

• nawozy(azotowe, fosforowe, organiczne),

• nuklidy promieniotwórcze,

• PCB – polichlorowane bifenyle, dioksyny i WWA,

• włókna i cząstki mineralne.

Główne zanieczyszczenia gleb:

• związki organiczne (pestycydy, detergenty, dioksyny, polichlorowane bifenyle, wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne),

• metale ciężkie (ołów, miedź, rtęć, kadm i inne),

• sole (azotany, siarczany, chlorki),

• pierwiastki promieniotwórcze spowodowane skażeniami radioaktywnymi.

Słownik

Bibliografia

Bielański A., Podstawy chemii nieorganicznej, Warszawa 1987.

Brown L. B., Gospodarka ekologiczna: na miarę Ziemi, Warszawa 2003.

Grabowska B., Holtzer M., Podstawy ochrony środowiska z elementami zarządzania środowiskowego, Kraków 2010.

Kaczyński J., Czaplicki A., Chemia ogólna, Warszawa 1974.

Kowalewski H., Wiśniewski G., Ekologia z ochroną i kształtowaniem środowiska, Warszawa 1997.

Litwin M., Styka – Wlazło S., Szymońska J., Chemia ogólna i nieorganiczna, Warszawa 2002.