Dzięki środkom finansowym z unijnego budżetubudżetbudżetu możliwe jest finansowanie przedsięwzięć istotnych dla wszystkich Europejczyków. Najważniejszym założeniem, jakie przyświecało na przełomie lat 60. i 70. XX w. utworzeniu wspólnego budżetu, którym Unia Europejska może dysponować jako organizacja, było przekonanie, że przysłuży się to wzmocnieniu unii i okaże się kluczem do budowania pokoju i dobrobytu w państwach członkowskich. Do dzisiaj te wspólne środki finansowe pozwalają wspierać projekty istotne dla wszystkich obywateli Europy. Z budżetu Unii Europejskiej finansowane są polityki i programy, które realizują unijne priorytety i zobowiązania traktatowe.

Wyjątkowy budżet

Do najważniejszych cech charakteryzujących unijny budżet należy zaliczyć założenie, że każde zainwestowane w ramach jego realizacji euro przynosić powinno pewną wartość dodaną. Aby Unia Europejska mogła skutecznie konkurować z innymi globalnymi mocarstwami, jak Stany Zjednoczone czy Chiny, konieczne są znaczne inwestycje, których nie udałoby się sfinansować z budżetu jednego tylko państwa członkowskiego. Dzięki osiągnięciu korzyści skali i połączeniu wysiłków na poziomie ogólnoeuropejskim możliwe jest na przykład finansowanie olbrzymich przedsięwzięć infrastrukturalnych lub projektów badawczych. W odróżnieniu od budżetów narodowych państw członkowskich, budżet Unii Europejskiej ma charakter wyłącznie inwestycyjny – środki z tego budżetu nie są wydatkowane na opiekę społeczną, edukację na poziomie podstawowym czy obronność państwa, a przeznacza się je raczej na obszary kluczowe z punktu widzenia rozwoju i konkurencyjnościkonkurencyjnośćkonkurencyjności. Tworzeniu unijnego budżetu przyświeca również zasada subsydiarnościsubsydiarnośćsubsydiarności – w ramach ogólnoeuropejskiego budżetu finansowane są tylko te projekty, których realizacja na poziomie ponadnarodowym jest bardziej efektywna niż na poziomie lokalnym, regionalnym czy narodowym.

R90icUxHyA0fb

Zdjęcie przedstawia skrzyżowanie autostrad.

Znaczenie europejskich środków finansowych

Wyzwania, z jakimi mierzą się obecnie członkowie Unii Europejskiej, mają wymiar globalny. Dzięki solidarności finansowania wspólnych przedsięwzięć, państwa europejskie mogą odpowiednio na takie wyzwania reagować. Doskonałym przykładem jest tu wspólna, finansowana właśnie z unijnego budżetu reakcja państw członkowskich na kryzys migracyjny czy pandemiczny drugiej dekady XXI w. Ponadto budżet Unii Europejskiej dostarcza gwarancji potrzebnych do realizacji długofalowych lub ryzykownych projektów, których finansowanie nigdy nie byłoby możliwe w skali budżetu jednego państwa członkowskiego. Wśród konkretnych efektów oddziaływania europejskiego budżetu na życie obywateli państw członkowskich znajdziemy zwiększenie dostępu do szerokopasmowego internetu, poprawę jakości służby zdrowia, lepszą ochronę przed naturalnymi katastrofami, jak pożary czy powodzie, wsparcie dla małej i średniej przedsiębiorczości czy tworzenie nowych miejsc pracy. Warto wspomnieć również rolę środków finansowych, jakie Unia Europejska przeznacza na walkę z katastrofą klimatyczną: ograniczenie emisji gazów cieplarnianych, rozwój źródeł energii odnawialnej czy poprawę efektywności energetycznej. Do beneficjentów unijnego budżetu zaliczyć można między innymi młodzież, miasta i regiony, naukowców, małych i średnich przedsiębiorców, rolników czy organizacje pozarządowe.

Zasady konstruowania budżetu Unii Europejskiej

Budżet Unii Europejskiej tworzony jest na podstawie kilku podstawowych zasad:

Ponadto unijny budżet ogólny finansowany jest z własnych zasobów, nie jest możliwe zaciąganie pożyczek na pokrycie ewentualnej różnicy między dochodami a wydatkami.

Struktura wydatków z unijnego budżetu

Unijny budżet podzielony jest na sześć głównych obszarów wydatkowania uzupełnionych przez wydatki o charakterze administracyjnym. W 2021 r. w skład wydatków budżetowych wchodzą:

Źródła dochodów budżetowych

Zgodnie z zasadą równowagi budżetowej, roczne wydatki z unijnego budżetu muszą w całości zostać pokryte z dochodów budżetowych.

Budżet Unii Europejskiej finansowany jest z trzech głównych źródeł określanych wspólnie jako zasoby własne:

• tzw. tradycyjne zasoby własne – cła, opłaty rolne i wyrównawcze od cukru i glukozy;

• zasoby własne oparte na VAT – państwa członkowskie odprowadzają do wspólnej unijnej kasy część dochodów uzyskiwanych z podatku od sprzedaży towarów i usług;

• składka państw członkowskich stanowiąca ustalany corocznie jednolity odsetek od ich Produktu Krajowego Brutto (nie więcej niż 1%).

Dodatkowo do budżetu Unii Europejskiej wpływają środki w ramach tzw. pozostałych dochodów (podatki od wynagrodzeń personelu unijnych instytucji, składki krajów spoza UE na rzecz niektórych programów unijnych i kary płacone przez przedsiębiorstwa, które naruszyły prawo konkurencji lub inne przepisy) oraz przeniesione z poprzedniego roku budżetowego.

Wpływy z wymienionych źródeł zwykle utrzymują się z roku na rok na zbliżonym poziomie:

Rada Unii Europejskiej

Najważniejszymi organami uczestniczącymi w tworzeniu corocznego budżetu Unii Europejskiej są Parlament EuropejskiParlament EuropejskiParlament Europejski oraz Rada Unii EuropejskiejRada Unii EuropejskiejRada Unii Europejskiej. Te dwie instytucje, wspomagane przez Komisję EuropejskąKomisja EuropejskaKomisję Europejską, decydują o kształcie unijnego budżetu w procedurze budżetowej. Roczny budżet Unii Europejskiej musi mieścić się w wieloletnich ramach finansowychwieloletnie ramy finansowewieloletnich ramach finansowych, będących wyrazem politycznego porozumienia w zakresie unijnych priorytetów finansowych na minimum pięć, a zwykle siedem lat, zawieranego również pomiędzy tymi trzema instytucjami.

Słownik