Demokracja w państwie

Etymologia pojęcia demokracji wyraźnie wskazuje, co jest najistotniejsze z punktu widzenia funkcjonowania tego ustroju politycznego:

z gr. demos (lud) i  kratos (władza) – władza ludu.

W niewielkich greckich polis (czyli miastach‑państwach), w których narodziło się pojęcie demokracji, tego typu władza mogła być realizowana w znacznej mierze bezpośrednio – każdy obywatel polisobywatel polisobywatel polis mógł zabierać głos w każdej sprawie ważnej dla jego miasta‑państwa. We współczesnych wielomilionowych państwach takie rozwiązanie wydaje się niemożliwe, a na pewno bardzo kosztowne i uniemożliwiające podjęcie czasem koniecznych, szybkich działań.

By usprawnić ten proces, w dzisiejszych państwach demokratycznych zdecydowano się oddać uprawnienia do podejmowania decyzji w konkretnych, dotyczących obywateli sprawach, wybranym przez nich przedstawicielom. Jednak, żeby zachować możliwie duży wpływ obywateli na kształt podejmowanych decyzji, czyli władzę ludu, ów lud (obywatele) musi w wybieraniu przedstawicieli, którym powierzona zostanie władza, rzeczywiście uczestniczyć. Tylko wówczas możemy mówić o faktycznej legitymizacji władz demokratycznego państwa, a nawet o demokratyzmie ustroju w ogóle. Dlatego też jakakolwiek refleksja nad funkcjonowaniem demokracji w państwie winna obejmować analizę problemu absencji wyborczejabsencja wyborczaabsencji wyborczej, czyli zjawiska braku uczestnictwa części obywateli - często znacznej - w procesach wyborczych.

Czynniki kształtujące frekwencję wyborczą

Do czynników, które wpływają na udział obywateli w wyborach zaliczyć można z całą pewnością wiele przyczyn związanych z samymi wyborcami w danym kraju oraz ich sytuacją. Przykładowo, społeczeństwa mniej zamożne zwykle mniej interesują się polityką i nie dążą do uzyskania wpływu na władzę poprzez udział w wyborach, bo najzwyczajniej w świecie „mają większe zmartwienia”, związane z trudami codziennej egzystencji.

Niebagatelną rolę odgrywa tutaj także wykształcenie – im wyższy jego poziom w społeczeństwie, tym większa świadomość obywateli – zarówno pod względem swojego wpływu na władzę i jego znaczenia, jak i tego, na kogo warto oddać swój głos.

W niektórych państwach, np. w Polsce, duże znaczenie mają historyczne doświadczenia społeczeństwa – jeśli w czasach komunizmu wybory fałszowano, a w czasach demokratycznych kandydaci często oszukiwali wyborców, mamiąc ich obietnicami, których nigdy nie zamierzali spełnić, trudno przekonać obywatela, że „tym razem będzie inaczej”.

Na motywację obywateli do udziału w wyborach wpływa również brak przekonania o znaczeniu jednostkowego głosu dla wyniku głosowania i brak poczucia realnego wpływu na sprawy kraju – jeden głos nic nie znaczy, mój głos niczego nie zmieni, słyszymy od osób, które nie korzystają ze swoich praw wyborczych.

O stopniu politycznej mobilizacji obywateli do udziału w wyborach decyduje także jakość politycznych elit. Jeśli kandydaci obiektywnie niewiele sobą reprezentują, niechętnie przykładamy rękę do wybrania ich jako naszych reprezentantów. Ogromne znaczenie dla wyborczej bierności lub aktywności mogą mieć również czynniki o charakterze instytucjonalnym.

W wielu państwach wprowadzono obowiązek głosowania, a uchylający się od niego obywatele muszą się liczyć dotkliwymi karami, najczęściej w formie grzywny. Rozwiązanie takie funkcjonuje m.in. w Belgii, Grecji, Portugalii, Szwajcarii, a poza Europą także w Turcji, Argentynie, Brazylii, Chile, Ekwadorze, Kostaryce czy Australii. Badania absencji wyborczej wykazują, że wprowadzenie obowiązkowego uczestnictwa w wyborach wydatnie poprawia frekwencję, ale wiąże się również z bezrefleksyjnym oddawaniem głosu. W wielu krajach (jak np. Egipt, Grecja, Meksyk, Turcja) przepisy te nie mają aktów wykonawczych lub nie są egzekwowane.

R1WTvys5j2ucf

Fotografia przedstawiająca wnętrze lokalu wyborczego. Na pierwszym planie ryzy kart do głosowania leżące na blacie. Na drugim planie troje wyborców siedzących za kartonowymi osłonami z napisem El voto es secreto.

Wśród innych instytucjonalnych czynników o pozytywnym wpływie na stopień udziału obywateli w wyborach warto wymienić te, które przezwyciężają praktyczne trudności, jakie obywatel musi pokonać w drodze do wyborczej urny: przeprowadzanie głosowania w dni wolne od pracy, możliwość głosowania korespondencyjnego lub przez pełnomocnika albo nieznane w Polsce rozwiązanie polegające na możliwości oddania głosu jeszcze przed wyborami.

Warto zauważyć, że istotną rolę odgrywają tutaj też pewne cechy systemu partyjnego i politycznego, jak stosowanie zasady proporcjonalności i bezpośredniości, polaryzacja systemu partyjnego czy głębokość i ważkość istniejących podziałów społecznych. Partycypacja wyborczapartycypacja wyborcza (polityczna)Partycypacja wyborcza obywateli jest wypadkową oddziaływania wszystkich tych czynników. Okazuje się, że czasem znaczenie może mieć nawet coś tak prozaicznego, jak pogoda w dniu głosowania, która nie zachęca do wyjścia z domu.

Słownik