Wartości

Konserwatyzm

Dla konserwatystów ważne jest zachowywanie istniejącego porządku społecznego (z łac. conservare – zachowywać), którego podstawę stanowią takie wartości, jak rodzina, naród, tradycja i religia. Zmiany akceptowalne są jedynie w formie powolnej ewolucji. Ważnym elementem porządku społecznego jest również istniejąca w nim hierarchia.

Liberalizm

Najważniejszą wartością dla liberalizmu jest – jak wskazuje sama nazwa ideologii (z łac. liber – wolny) – wolność. Istotne jest, że liberałowie przypisują ją zawsze człowiekowi indywidualnemu. Według nich rodzina, naród, tradycja i religia nie mogą takiej wolności limitować. Jedyną jej uprawnioną granicą są niezbywalne prawa innych osób.

Natura człowieka

Konserwatyzm

Konserwatyzm zakłada pesymistyczną naturę człowieka (pesymizm antropologicznypesymizm antropologicznypesymizm antropologiczny). Konserwatyści przekonani są, że jednostka jest istotą grzeszną, słabą i dlatego potrzebuje wsparcia wspólnot, takich jak rodzina lub naród, oraz jednoznacznych, niezmiennych wyznaczników postępowania, których dostarcza religia i tradycja.

Ważną rolę odgrywa tu również wspomniana hierarchia – jednostki słabsze, niedoskonałe, omylne powinny podporządkowywać się autorytetom dla swojego dobra.

Liberalizm

Liberałowie mają optymistyczną wizję natury człowieka (optymizm antropologicznyoptymizm antropologicznyoptymizm antropologiczny). Człowiek w ich przekonaniu jest istotą rozumną. Konsekwencją założenia racjonalizmuracjonalizmracjonalizmu jednostki jest przyznanie jej prawa do samodzielnych decyzji o własnym życiu. IndywidualizmindywidualizmIndywidualizm zakłada więc, że to właśnie jednostka, rozumna i odpowiedzialna za własny los, najlepiej wie, co dla niej dobre i powinna być wolna do działania zgodnie z tą wiedzą. Dzięki indywidualizmowi możliwa jest również najpełniejsza realizacja i wykorzystanie zdolności każdej jednostki.

RcqyuCCZ8ywQW

Zdjęcie przedstawia miejską ulicę. Stoją przy niej wysokie kamienice. W oddali widoczny jest wysoki wieżowiec.

Społeczeństwo

Konserwatyzm

Wspólnota (np. religijna, narodowa lub po prostu społeczeństwo) jest niezbędna dla przetrwania słabej jednostki, dobro wspólnoty jako całości jest więc ważniejsze. KolektywizmkolektywizmKolektywizm, przedkładając dobro grupy nad dobro poszczególnych jednostek, jest naturalnym elementem doktryny konserwatywnej.

Konserwatystom bliskie są założenia organicyzmuorganicyzmorganicyzmu, poglądu filozoficznego, według którego społeczeństwo podobne jest do żywego organizmu, w którym różne elementy (jednostki, grupy, instytucje), jak organy w ciele ludzkim, mają określone funkcje i muszą sprawnie współpracować dla ogólnego dobra. Od poprawnego działania wszystkich organów i ich kooperacji zależy dobre funkcjonowanie społeczeństwa jako całości, a tym samym los jego członków. Naturalnym i pożądanym stanem jest hierarchiczna struktura społeczna, umożliwiająca najpełniejsze wykorzystanie jednostek w dążeniu do osiągnięcia dobra wspólnoty jako całości.

Liberalizm

Liberalny indywidualizm niesie ważkie konsekwencje dla funkcjonowania społeczeństwa. Poszczególne jednostki wyposażone są w różne zdolności – niektórzy są bardziej niż inni utalentowani lub pracowici, a w rezultacie osiągają lepszą pozycję społeczną. Liberalizm nie dąży do hierarchizacji struktury społecznej, jednak z konieczności – w imię wolności realizacji indywidualnych zdolności – ją akceptuje.

Społeczeństwo liberalne ma charakter zatomizowanyspołeczeństwo zatomizowanezatomizowany – realizacja dobra wspólnoty nie jest bowiem tak istotna, jak dążenie do szczęścia każdego z jej członków.

Gospodarka

Konserwatyzm

Konserwatyści pilnie strzegą własności prywatnej i co do zasady są zwolennikami wolnego rynku. Przeciwstawiają się projektom ambitnych reform ekonomicznych, gdyż widzą w nich przejaw nieakceptowanej przez siebie inżynierii społecznej. Uważają ponadto, że państwo nie powinno zastępować innych ważnych tradycyjnych instytucji społecznych, takich jak rodzina czy wspólnota religijna.

Są jednocześnie przekonani, że troska o moralność i spójność społeczną w pewnych sytuacjach wymaga interwencjonizmu państwa. Dlatego akceptują niekiedy programy wsparcia socjalnego dla ubogich czy takie regulacje, które - w ich przekonaniu - chronią rodzinę (np. zakaz handlu w niedzielę).

Liberalizm

Liberalne poglądy na gospodarkę wyznacza przede wszystkim założenie leseferyzmuleseferyzmleseferyzmu (z fr. laissez faire – pozwólcie czynić). Również bowiem w przestrzeni działalności gospodarczej jednostka powinna cieszyć się jak największą swobodą. Procesy gospodarcze powinny być więc regulowane przez swobodną grę rynkową popytu i podaży, w wyniku której ustala się cena. Nie państwo, a tzw. niewidzialna ręka rynku powinna decydować o tym, ile i jakich dóbr jest wytwarzanych, a także kto będzie miał do nich dostęp.

Niekiedy jednak wolność jednostki wymaga - w ujęciu liberałów - polityki interwencjonizmu (ingerencji państwa w gospodarkę). Może to być walka z monopolami, zapewnienie dostępu do edukacji i ochrony zdrowia czy ograniczona pomoc socjalna.

RXDAfc6N7xVGS

Zdjęcie przedstawia fragment asfaltowej jezdni. Jest ona oddzielona krawężnikiem od zielonego trawnika.

Słownik