Seria niefortunnych zdarzeń

Kazimierz w momencie śmierci ojca w 1034 r. przebywał w klasztorze. Nie wiadomo, czy na ziemiach polskich czy za granicą. Prawdopodobnie został wysłany tam po naukę. Na pewno władzę objął człowiek wykształcony, posiadający poprzez matkę Rychezę koneksjekoneksjakoneksje na dworze niemieckimCesarstwo Rzymskieniemieckim.

Wkrótce, bo już w 1037 r. (inne źródła podają datę 1034 r.), Kazimierz opuścił kraj. W historiografii czasy te zostały nazwane „wiekami ciemnymi”, ponieważ informacje źródłowe o wydarzeniach z lat 1038–1039 są niepełne, trudno ustalić przebieg wydarzeń. Na pewno na ziemiach polskich wybuchł bunt przeciw możnowładcom i duchowieństwu (tzw. reakcja pogańska). Równocześnie na Mazowszu cześnikcześnikcześnik Masław (Miecław) oddzielił Mazowsze od reszty ziem piastowskich i objął tam samodzielną władzę. Pomorze powróciło do pogaństwa i pod rządy lokalnych możnych. Wielkopolskę splądrowały wojska czeskiego księcia Brzetysława w 1038 roku. Z Gniezna zostały wywiezione olbrzymie łupy, w tym relikwierelikwierelikwie św. Wojciecha, Pięciu Braci Męczenników oraz szczątki Radzima Gaudentego (pierwszego arcybiskupa polskiego). Udając się z powrotem do Czech, książę Brzetysław przyłączył do swojego państwa ziemie śląskie.

Wielka kariera niedoszłego mnicha

R1PCk3fOSAf4m1

Ilustracja przedstawia portret młodego mężczyzny. Ma krótkie włosy, wąsy oraz brodę. Jest ubrany w szaty królewskie. Ma na sobie płaszcz wyszywany licznymi zdobieniami. Na głowie ma koronę wysadzaną kamieniami szlachetnymi i ozdobioną krzyżem. Obydwie dłonie ma złożone przed sobą. Obok na stole leży książka oraz krzyż.

W czasie tych wydarzeń Kazimierz przebywał na Węgrzech, a następnie na dworze cesarskim. Cesarz niemiecki udzielił mu realnej pomocy – przydzielił 500 wojów, aby pomogli Kazimierzowi w działaniach na rzecz odzyskania i scalenia państwa polskiego. W ten sposób Henryk III chciał doprowadzić do przywrócenia równorzędnej pozycji Polski i Czech oraz umocnienia obu państw w zależności od Cesarstwa. Spór polsko‑czeski o Śląsk miał rozstrzygnąć cesarz.

Decyzja o pozostawieniu przy Czechach spornych ziem nie usatysfakcjonowała księcia Kazimierza. Z tego powodu dwukrotnie najechał on Śląsk i zajął go ostatecznie w 1050 r. Cztery lata później na zjeździe w Kwedlinburgu cesarz Henryk II przyznał Śląsk Polsce, jako lennolennolenno czeskie (strona polska miała corocznie płacić trybuttrybuttrybut Czechom - 500 grzywiengrzywnagrzywien srebra i 30 grzywien złota).

Kazimierz szukał także sprzymierzeńców na wschodzie. W 1041 r. poślubił siostrę Jarosława Mądrego, Marię Dobroniegę. Więzy sojusznicze z Rusią wzmocniło małżeństwo Izjasława, syna Jarosława z siostrą księcia polskiego, Gertrudą. Rusini udzielili Kazimierzowi pomocy w walce z Masławem na Mazowszu, który został pokonany w 1047 r. Książę polski zwyciężył też w bitwie z Pomorzanami, ale nie uzyskał nad Pomorzem Wschodnim trwałego zwierzchnictwa.

RgXFKM1GFxtkR

Ilustracja przedstawia mężczyznę w średnim wieku, to święty Piotr. ma siwe włosy, wąsy oraz brodę. Ubrany jest pozłacane szaty, a wokół głowy narysowano mu aureolę. Szaty są bogato zdobione, z licznymi wzorami. Obok św. Piotra klęczy kobieta. Ona również ubrana jest pozłacane szaty.

RkZ5nlUwV6V8p

Ilustracja przedstawia kobietę składającą pokłony mężczyźnie. Kobieta schyla się do stóp mężczyzny. Trzyma stopę mężczyzny obydwiema rękoma.

Odnowienie państwa

Bazę dla działań Kazimierza stanowiła Małopolska, ponieważ Wielkopolska została zniszczona i ograbiona. Kraków zyskał rangę grodu stołecznego. W Małopolsce funkcjonowało, jako jedyne, biskupstwo krakowskie. W połowie XI w. do Krakowa lub Tyńca Kazimierz sprowadził benedyktynówbenedyktynibenedyktynów, aby wzmocnili dzieło odbudowy państwa polskiego. Władca potrzebował duchownych w swojej kancelarii, żeby odtworzyć sprawnie działającą administrację państwową.
Książę zrezygnował z kosztownego utrzymywania drużyny wojów. Zaczął nadawać wojom ziemię, która miała stanowić podstawę ich utrzymania. W zamian byli zobowiązani do stawienia się zbrojnie na wezwanie księcia (wiciwiciwici). Tym samym wprowadził system feudalny i stan rycerski. Kazimierz Odnowiciel zmarł w 1058 roku. Udało mu się odzyskać utracone ziemie w czasie największego kryzysu młodego państwa. Odbudował również znaczenie państwa polskiego na arenie międzynarodowej.

RZDc6eI9DNoa4

Mapa przedstawia Polskę za Kazimierza Odnowiciela. na mapie uwzględniono takie obszary jak Pomorze Gdańskie, Mazowsze, Śląsk, Czechy Węgry, Ruś. Na mapie oznaczono granice Polski w około 1040 roku. Na jej obszar składały się wtedy miasta Mogilno, Gniezno, poznań-lublin, Tyniec, Kraków. Część północnej granicy Polski wyznaczała rzeka Wisła, przebiegająca przez Płock. Część południowo-zachodniej granicy Polski wyznaczała wtedy rzeka Odra. Na ziemie odzyskane przez Polskę w latach 1040 – 1058 składały się Śląsk z miastem Wrocław oraz Mazowsze z miastem Płock. Dodatkowo na obszarze Śląska dopisano informację, że Śląsk w latach 1039 – 1050 był czeski. Natomiast Mazowsze w latach 1038 – 1047 było państwem Miecława. Na mapie oznaczono kierunek najazdu wojsk Brzetysława w 1038 lub 1039 roku. Kierunek wojsk rozpoczyna się z miasta Pragi na obszarze Czech, pod Wrocław, a następnie pod Gniezno. Drugi wariant alternatywny trasy najazdu Brzetysława przedstawiono jako ruch wojsk z Pragi na obszarze Czech, przez czeskie miasto Grodzisk Golęszycki i dalej pod Kraków, a następnie pod Gniezno. Dodatkowo na mapie oznaczono arcybiskupstwa w mieście Gniezno. Biskupstwa w miastach Poznań, Wrocław, Kraków. Klasztory w miastach Lubin, Tyniec.

Słownik

Słowa kluczowe

Masław, Brzetysław, „wieki ciemne”, reakcja pogańska, Kazimierz Odnowiciel

Bibliografia

Barański M., Dynastia Piastów w Polsce, Warszawa 2018.

Kętrzyński S., Kazimierz Odnowiciel (1034–1058), Kraków 2010.

Kienzler I., Piastowie od Mieszka do Kazimierza. Miłość i władza, Warszawa 2018.

Maciorowski M., Maciejewska B., Władcy Polski. Historia na nowo opowiedziana, Warszawa 2018.

Szczur S., Historia Polski. Średniowiecze, Warszawa 2013.