Związki litowcówlitowcelitowców mają duże znaczenie praktyczne, ponieważ na ogół są rozpuszczalne w wodzie, a w przypadku związków sodu i potasu, stosunkowo łatwo dostępne i tanie. Lit różni się od innych pierwiastków 1. grupy bardzo małymi rozmiarami kationu litu oraz małą masą atomową. On i jego związki zaczęły być wykorzystywane od połowy XX w. m.in. do produkcji ogniw galwanicznychogniwo galwaniczneogniw galwanicznych, leków oraz mydeł litowych.

Preparaty, zawierające sole litu, stosowane są w leczeniu niektórych chorób psychicznych i neurologicznych. Innym przykładem ich wykorzystania są baterie jonowo‑litowe, które zasilają nasze telefony komórkowe, tablety, laptopy, a nawet samochody. Z kolei akumulatory litowo‑jonowe służą do zasilania domów i samolotów.

Chlorek sodu

Chlorek sodu ($\text{NaCl}$) – sól kuchenna jest oczywiście przyprawą, ale jednocześnie dostarcza jonów ${\text{Na}}^{+}$, które pełnią ważne funkcje w naszym organizmie. Są głównym kationem zewnątrzkomórkowym i są konieczne do utrzymania potencjału czynnościowego błon komórkowych. Sól fizjologiczna jest bardzo rozcieńczonym roztworem chlorku sodu. Sól kuchenną stosujemy również do konserwacji żywności, ale to nie wszystko. Jest też istotnym surowcem w przemyśle chemicznym – jako produkt wyjściowy do tworzenia chloru, wodorotlenku sodu oraz węglanu i wodorowęglanu sodu. Z kolei węglan sodu służy do produkcji m.in. szkła, mydła, środków piorących i barwników.

RSDzkJFnkE0mQ

Ilustracja przedstawia małe naczynie do przechowywania soli kuchennej, w którym znajdują się otwory. Solniczka jest przewrócona, sól jest częściowo rozsypana jest na stole.

Ciekawostka

Chlebem i solą

Witanie chlebem i solą jest tradycyjną ceremonią w kilku słowiańskich kulturach, ale też w wielu innych. Chlorek sodu, czyli sól kuchenna, jest jednym z najważniejszych związków litowców, znanym i stosowanym od stuleci. Występuje jako kopalina – sól kamienna – oraz w dużych ilościach w wodzie morskiej. W Polsce złoża soli kamiennej znajdują się na terenie obecnego województwa małopolskiego w okolicach Wieliczki i Bochni, a także w okolicach Inowrocławia i Ciechocinka. W wielu krajach odzyskuje się chlorek sodu z wody morskiej. To przede wszystkim ważny dla człowieka składnik pokarmowy.

R1GPC6vJYhh7Z

Ilustracja przedstawia dwie grupy osób podczas zwiedzania kopalni soli. Ściany pomieszczenia oraz podłoga są wykonane z kamienia. Pod sufitem znajdują się liczne żyrandole.

Wodorotlenek sodu

Wodorotlenek sodu $\text{NaOH}$ jest powszechnie stosowany w procesach technologicznych, w których niezbędne jest użycie mocnej zasady:

• przy produkcji paliw, m.in. do usuwania zanieczyszczeń siarkowych, obecnych w niskogatunkowej ropie naftowej, oraz przy produkcji biopaliw;

• w przemyśle papierniczym (wybielanie włókien drzewnych);

• jako przemysłowy, używany w gospodarstwie domowym, środek czyszczący (odtykacz do rur).

RPNUTNKe5hutO

Ilustracja przedstawia zestaw do czyszczenia: rękawice, miskę, gąbkę, ścierki i butelki z detergentami.

Wodorowęglan sodu

Soda do pieczenia to wodorowęglan sodu (${\text{NaHCO}}_3$). Stosuje się go jako składnik proszku do pieczenia, w lecznictwie (przy nadkwasocie) oraz w gaśnicach.

Węglan sodu

Węglan sodu ${\text{Na}}_2{\text{CO}}_3$, czyli soda kalcynowana, to z kolei składnik proszków do prania, środków do zmiękczania wody, surowiec do produkcji szkła.

Rl6FWTCHXH2aZ

Ilustracja przedstawia przepis kulinarny zapisany w zeszycie. Obok znajdują się forma do wypieków oraz kilka babeczek.

Związki potasu, ze względu na wysoką cenę oraz reaktywność, mają ograniczone zastosowanie. Do najważniejszych związków potasu należy tlenek potasu (${\mathrm{K}}_2\mathrm{O}$), wodorotlenek potasu ($\mathrm{KOH}$), który znalazł zastosowanie jako środek suszący lub przy wyrobie mydeł potasowych, oraz azotan(V) potasu (${\mathrm{KNO}}_3$), stosowany w przemyśle jako konserwant mięsa.

Potoczne nazwy związków litowców, które znalazły swoje zastosowanie.

Słownik

Bibliografia

Atkins P., Jones L., Chemia ogólna, Warszawa 2004.

Litwin M., Styka‑Wlazła Sz., Szymońska J., Chemia ogólna i nieorganiczna, Część 1. Podręcznik dla liceum, Warszawa 2004, s. 232‑241.

Moore J. T., Chemia dla bystrzaków, Gliwice 2015, s. 323‑324.