R1T7sKUnpvNxB1

Obraz przedstawia lewy profil brodatego mężczyzny. Mężczyzna jest dojrzały, ma długie włosy i brodę.

Anaksymenes, podobnie jak jego poprzednicy, starał się ustalić za pomocą rozumu, co stanowi zasadę, dzięki której świat trwa i podlega nieustającym zmianom. Założyciel szkoły milezyjskiejszkoła milezyjskaszkoły milezyjskiej, Tales, poprzez namysł i obserwację zjawisk oraz rzeczy pragnął ustalić, czym jest archéarchéarché. Doświadczenie zmienności zachodzącej w otaczającym świecie miało umożliwić filozofom głębsze poznanie rządzących nim zasad. Tego rodzaju poszukiwania skłaniały Talesa do uznania, że początkiem jest żywioł wody, gdyż właśnie z wody wszystko, co żywe, rodzi się i dzięki niej trwa, natomiast bez niej ginie. Arystoteles podsumowuje rozważania twórcy szkoły milezyjskiej w następujący sposób:

Jońscy filozofowie przyrody próbowali racjonalnie (rozumowo) opisać naturę świata. Anaksymander, uznający za arché bezkres, starał się go opisać w możliwie najdokładniejszy sposób. Zdaniem tego filozofa pierwotny budulec świata powinien przede wszystkim spełniać dwa kryteria: być nieskończony i nieokreślony. ApeironapeironApeiron, czyli bezkres, charakteryzuje się brakiem granic przestrzennych i ilościowych, a także jakościowych, co oznacza, że wszystko, co istnieje, wyłania się z niego i do niego powraca. Anaksymander zauważa również, że proces ginięcia i powstawania obejmuje jedynie rzeczy, natomiast sama zasada przyrody z konieczności musi być czymś niezniszczalnym, nieśmiertelnym.

Anaksymenes, uczeń Anaksymandra, przejął kierunek rozważań swoich poprzedników. Tales wyznaczył problematykę, z którą będzie mierzyła się szkoła milezyjska: ustalenie źródła wszechrzeczy. Anaksymander natomiast zwrócił uwagę na potrzebę określenia właściwości arché. O ile dwaj filozofowie zajęli się przede wszystkim rozważaniami dotyczącymi prawidłowości, która rządzi przemijaniem, o tyle żaden z nich nie objaśnił wystarczająco klarownie, w jaki sposób rzeczy powstają i giną. Anaksymenes w tym celu postanowił zmodyfikować rozważania swojego nauczyciela. Uznał, że prazasada charakteryzuje się nieskończonością wielkościową i ilościową, lecz nie jest nieokreślona. Anaksymenes doszedł do takich wniosków poprzez obserwacje empiryczne i uznał, że arché to nic innego jak powietrze. Zdaniem filozofa to właśnie ten żywioł spełnia wszystkie kryteria pierwszej zasady: jest nieskończony, pozostaje w nieustannym ruchu, a więc umożliwia zachodzenie wszelkiej zmiany. Włoski filozof i historyk filozofii, Giovanni Reale, podkreśla, że Anaksymenes mógł dojść do tego rodzaju wniosków dzięki obserwacji bytów ożywionych i zjawisk meteorologicznych:

RwOXa4Pg1bTUG

Zdjęcie przedstawia bogato zdobiony łuk z geometrycznymi płaskorzeźbami.

Dynamiczny, nieustający ruch powietrza przejawia się w jego zagęszczeniu i rozrzedzeniu. Na skutek tego procesu wyłaniają się rzeczy, które tym samym podlegają ciągłym zmianom, przechodząc jedne w drugie. Rozrzedzenie powietrza powoduje powstanie ognia, natomiast zagęszczanie wytwarza wodę, a następnie ziemię. Filozof Teofrast z Eresos następująco relacjonuje odkrycie Anaksymenesa:

Uznanie powietrza za pierwszą zasadę umożliwiło Anaksymenesowi dość precyzyjne objaśnienie powstawania rzeczy w wyniku procesów rozrzedzania i zagęszczania, które w nich zachodzą. Należało spełnić jeszcze założenia Anaksymandra mówiące, że arché musi być niezniszczalne i nieskończone w przeciwieństwie do tego, co z siebie wyłania. Powietrze jako zasada, zdaniem Anaksymandra, jest czymś nieuchwytnym, niewidocznym w przeciwieństwie do tego, co za jego sprawą powstaje, a co jest widzialne, skończone i ograniczone.

Słownik