Przeczytaj

Jako przykład wykorzystania podstawowych formuł, omówimy wybrane podpunkty z zadania 4. próbnego egzaminu maturalnego z informatyki z grudnia $2022$ roku, w nowej formule, poziom rozszerzony – EKOdom.

Treść zadania brzmi:

W EKOdomu działa instalacja zbierająca z dachu wodę deszczową, która jest retencjonowana w zbiorniku i wykorzystywana do celów gospodarczych.
W pliku ekodom.txt zapisano ilość zebranej wody deszczowej w kolejnych dniach 2022 roku (w litrach).
Fragment pliku:
Linia 1. data retencja. Linia 2. 01 kropka 01 kropka 2022 0. Linia 3. 02 kropka 01 kropka 2022 0. Linia 4. 03 kropka 01 kropka 2022 0.
data retencja
01.01.2022 0
02.01.2022 0
03.01.2022 0
Schemat wykorzystania wody deszczowej:

Rodzina codziennie (poza przypadkami wymienionymi niżej) zużywa 190 l wody ze zbiornika.

W każdą środę ze względu na dodatkowe prace zużycie wzrasta do 260 l.

Dodatkowo w okresie od $1$ kwietnia do $30$ września, jeśli w kolejnych dniach nie wystąpią naturalne opady, to piątego dnia bez opadów jest podlewany ogródek. Na podlewanie zużywa się 300 l wody. Jeżeli susza się przedłuża, to kolejne podlewanie jest dziesiątego dnia, piętnastego dnia itd.

Jeśli zabraknie wody w zbiorniku retencyjnym to rodzina korzysta z wody z sieci wodociągowej.

Zakładamy na potrzeby zadania, że zbiornik na wodę retencyjną nigdy się nie przepełni.

Z myślą o uproszczeniu symulacji przyjmujemy, że w każdym dniu najpierw następuje retencja opadów w zbiorniku retencyjnym, a potem zużycie wody.

Z wykorzystaniem danych zawartych w plikach i dostępnych narzędzi informatycznych, wykonaj zadania. Odpowiedzi zapisz w kolejnych wierszach pliku tekstowego wyniki4.txt. Odpowiedź do każdego zadania poprzedź numerem tego zadania.
Do oceny oddajesz:

plik wyniki4.txt, zawierający odpowiedzi do zadań.

plik z wykresem do zadania 4.2.

pliki z komputerową realizacją Twoich rozwiązań.

Zanim przejdziemy do rozwiązywania poszczególnych podpunktów tego zadania, należy zaimportować dane do arkusza kalkulacyjnego. Dane dostarczone są w formie tekstowej i są dostępne w załączniku do pobrania.

RrYYVhMyGN0Wj

Przycisk do pobrania pliku TXT z danymi.

Plik TXT o rozmiarze 5.25 KB w języku polskim

Microsoft Excel

Kliknij, aby wyświetlić wersję dla Micorosoft Excel

W celu zaimportowania danych wybieramy ze wstążki kartę Dane, a z obszaru Pobieranie i przekształcanie danych wybieramy opcję Z pliku tekstowego/CSV.

RP0tdWfWD0ayl

Ilustracja przedstawia fragment wstążki. Wybrano zakładkę Dane. Następnie wybrano opcję o nazwie: Z pliku tekstowego/CSV. Tam informacja: Z pliku tekstowego/CSV. Importuj dane z pliku zawierającego tekst, wartości rozdzielane przecinkami lub tekst sformatowany (rozdzielany spacjami). — Źródło: Contentplus sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Następnie wybieramy pobrany wcześniej plik ekodom.txt i importujemy dane do nowego arkusza. Otrzymujemy w ten sposób gotową tabelę z danymi.

RKAVyt0gPnvk1

Ilustracja przedstawia arkusz. Ma dwie kolumny A i B oraz 37 wierszy. Kolumna A ma nagłówek data, kolumna B retencja. W komórkach kolumny A podano daty: kolejne dni stycznia 2022 roku oraz pięć pierwszych dni lutego. W komórkach kolumny B są liczby, w zależności od dat. Najwięcej jest wartości równych liczbie zero. Przy ósmym stycznia jets liczba 41, przy dziewiątym stycznia 79, przy dziesiątym stycznia 163, przy jedenastym stycznia 259, przy dwunastym stycznia 368, przy trzynastym stycznia 45, przy dwudziestym trzecim stycznia 33, przy dwudziestym czwartym stycznia 75, dwudziestym piątym stycznia 537, przy dwudziestym szóstym stycznia 826, przy dwudziestym siódmym stycznia 26, przy piątym lutego liczba 97. Na dole arkusza jest zakładka o nazwie: ekodom. — Źródło: Contentplus sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Ważne!

W nowszych wersjach programu Microsoft Excel, po zaimportowaniu danych z pliku tekstowego, tabela tworzona jest automatycznie. Jeśli pracujesz na starszej wersji programu, uzgodnij arkusz, aby wyglądał tak jak na ilustracjach powyżej, dzięki czemu, podczas wprowadzania formuł nie wystąpią błędy.

Aby to zrobić, zaznacz dowolną komórkę wchodzącą w skład zaimportowanych danych z pliku ekodom.txt, przejdź do grupy poleceń Wstawianie na wstążce, a następnie wybierz polecenie Tabela.

R1W4YlilVTMMF

Ilustracja przedstawia fragment okna programu. Ze wstążki wybrano zakładkę Wstawianie, a następnie Tabelę. — Źródło: Contentplus.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Pamiętaj również, aby w zakładce Projekt tabeli zmienić nazwy tabeli. Tabelę w arkuszu ekodom nazwij ekodom.

Po zaimportowaniu wszystkich danych możemy przejść do rozwiązania zadania 4.1, którego treść brzmi:

a) Podaj najdłuższy okres bez opadów (kiedy zbiornik nie był napełniany), datę jego początku i końca.
b) Podaj, ile razy w okresie od $1$ kwietnia do $30$ września był podlewany ogródek.

Aby rozwiązać podpunkt a) zadania, wystarczy sprawdzić, od ilu dni nie padało w danym dniu. W tym celu tworzymy nową kolumnę, w której obliczona zostanie ta liczba dni.

RgV2YcntjyfF6

Ilustracja przedstawia arkusz. Ma trzy kolumny A, B i C oraz 20 wierszy. Kolumna A ma nagłówek data, kolumna B retencja., kolumna C liczba dni bez opadów. W komórkach kolumny A podano daty, w B liczby, w C komórki są puste. Przy tytułach kolumn są strzałki skierowane w dół oznaczające listę rozwijaną. — Źródło: Contentplus.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Do komórki C2 wprowadzamy następującą formułę:

=JEŻELI(B2=0;C1+1;0)

Formuła ta sprawdzi, czy w danym dniu wystąpiły opady, a więc czy wartość w kolumnie B jest równa 0. Jeśli tak, to zostanie zwiększona liczba dni, przez które nie padało, a w przeciwnym wypadku, więc jeśli w danym dniu wystąpiły opady, liczba dni zostanie wyzerowana. Formułę skopiujmy do pozostałych komórek w kolumnie.

RFhxbZq3dk0eu

Jak widać jednak w kilku pierwszych komórkach, wystąpił błąd formuły. Dzieje się tak, ponieważ w komórce C2 próbujemy dodać wartość 1 do tekstu z komórki C1. Aby naprawić ten błąd, do komórki C2 wprowadzimy wartość 1, ponieważ jest to pierwszy dzień w roku, w którym nie padało. Tak prezentuje się więc tabela z poprawnie obliczonymi dniami bez opadów:

RbwdwcBT61hM8

Skoro udało nam się obliczyć wszystkie okresy, w których nie padało, możemy teraz znaleźć najdłuższy taki okres. W tym celu, na przykład w komórce K2 użyjemy funkcji MAX, która zwróci największą liczbę dni bez opadów. Formuła wygląda następująco:

=MAX(C2:C366)

RLJCdmIfHyoKX

Ilustracja przedstawia arkusz. Ma kolumny od A do K oraz 20 wierszy. Kolumna A ma nagłówek data, kolumna B retencja, kolumna C liczba dni bez opadów, kolumna K najdłuższy okres bez opadów. W komórkach kolumny A podano daty, w B liczby, w C liczby. W komórce K2 jest wartość 21. — Źródło: Contentplus.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Jednak w zadaniu nie proszeni jesteśmy o znalezienie wyłącznie liczby dni, lecz również o datę początku oraz końca okresu, w którym najdłużej nie padało. Najpierw znajdźmy dzień, w którym zakończył się najdłuższy okres bez opadów. W tym celu wykorzystamy dwie funkcje INDEKS oraz PODAJ.POZYCJĘ. Do komórki, na przykład K4 wprowadzamy więc następującą formułę:

=INDEKS(A2:A366;PODAJ.POZYCJĘ(K2;C2:C366;0))

Funkcja PODAJ.POZYCJĘ sprawdza, w którym wierszu zakresu od C2 do C366 znajduje się liczba 21, następnie funkcja INDEKS podaje wartość, która stoi na tym samym miejscu w zakresie od A2 do A366. Pamiętajmy o zmianie zwracanej wartości na datę.

RqAje7FmsbzVi

Aby znaleźć datę początku okresu, w którym najdłużej nie padało, wystarczy od daty końcowej tego okresu odjąć liczbę dni bez opadów, a dodatkowo do tej wartości dodamy wartość 1, gdyż w innym wypadku znajdziemy ostatni dzień, w którym padało. Formuła wprowadzona, na przykład do komórki J4 wygląda więc następująco:

=K4-K2+1

Ra05xNpnnQAIS

Sprawdźmy, czy poprawnie znaleźliśmy ten okres.

Rrf37RiaODFiL

Ilustracja przedstawia fragment arkusza. Liczebniki porządkowe od 224 do 245. W kolumnie pierwszej są daty od 11.08.2022 do 01.09.2022. W kolumnie drugiej są wartości liczbowe, tylko w pierwszej komórce jest wartość 48, w pozostałych jest zero. W kolumnie trzeciej są wartości liczbowe, kolejno od zera do 21. — Źródło: Contentplus.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Jak widać, poprawnie znaleźliśmy okres, w którym najdłużej nie padało, a co za tym idzie, znaleźliśmy odpowiedź na podpunkt a) zadania 4.1.

Przejdźmy więc do rozwiąznia podpunktu b) zadania 4.2:

b) Podaj, ile razy w okresie od $1$ kwietnia do $30$ września był podlewany ogródek.

Zastosujmy filtr na tabeli z danymi. Wyświetlmy dane dla miesięcy z okresu, w którym mamy znaleźć, ile razy został podlany ogródek. A więc będą to miesiące: kwiecień, maj, czerwiec, lipiec, sierpień oraz wrzesień.

RsE8ouKHukm2X

Ilustracja przedstawia fragment arkusza. Na jego tle wyświetla się opcja dotycząca sortowania. W opcji Filtry dat zaznaczono miesiące od kwietnia do września. Zastosowano przycisk OK. — Źródło: Contentplus.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

RpZFFLwNsAjlg

Ilustracja przedstawia arkusz z liczbami porządkowymi od 92 do 112. Ma trzy kolumny A, B i C. Kolumna A ma nagłówek data, kolumna B retencja., kolumna C liczba dni bez opadów. W komórkach kolumny A podano daty od 01.04.2022 do 21.04.2022, w B liczby, w C liczby. — Źródło: Contentplus.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Następnie stwórzmy nową kolumnę, w której sprawdzimy, czy ogródek został podlany. Pamiętajmy jednak, że w tym okresie obowiązuje następujący system podlewania:

Dodatkowo w okresie od $1$ kwietnia do $30$ września, jeśli w kolejnych dniach nie wystąpią naturalne opady, to piątego dnia bez opadów jest podlewany ogródek. Na podlewanie zużywa się 300 l wody. Jeżeli susza się przedłuża, to kolejne podlewanie jest dziesiątego dnia, piętnastego dnia itd.

Tak więc podsumowując, ogródek podlewany będzie co pięć dni, w przypadku braku opadów. Formuła wprowadzona do komórki D92, którą użyjemy do sprawdzenia, czy w danym dniu należy podlać ogródek wyglądać więc będzie następująco:

=JEŻELI(ORAZ(C92>0;MOD(C92;5)=0);"TAK";"NIE")

Formułę tę kopiujemy w dół, aż do komórki D274. Formuła sprawdza, czy wartość w kolumnie C jest większa od zera, a więc czy w danym dniu nie wystąpiły opady, oraz czy liczba w kolumnie C jest podzielna przez 5. Jeśli oba te warunki zostaną spełnione, oznacza to, iż w danym dniu należy podlać ogródek i zwracany jest tekst TAK, w przeciwnym wypadku ogródek nie musi być podlewany i zwracany jest tekst NIE.

R8MMCq7Hmafmt

Ilustracja przedstawia arkusz z liczbami porządkowymi od 92 do 112. Ma cztery kolumny A, B, C i D. Kolumna A ma nagłówek data, kolumna B retencja, kolumna C liczba dni bez opadów, D czy podlewamy ogródek?. W komórkach kolumny A podano daty od 01.04.2022 do 21.04.2022, w B liczby, w C liczby, w D wpisano NIE, jedynie w komórce dotyczącej daty 12.04.2022 wpisano TAK. — Źródło: Contentplus.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Ostatnim krokiem, który pozwoli nam znaleźć odpowiedź na podpunkt b) zadania 4.1 jest sprawdzenie, ile razy w kolumnie D występuje tekst TAK. Możemy tego dokonać przy pomocy prostej funkcji LICZ.JEŻELI:

=LICZ.JEŻELI(D92:D274;"TAK")

RqWBivYzauHLQ

Ilustracja przedstawia arkusz z liczbami porządkowymi od 92 do 112. Arkusz ma kolumny od A do F. Kolumna A ma nagłówek data, kolumna B retencja, kolumna C liczba dni bez opadów, kolumna D - czy podlewamy ogródek?, kolumna F - ile razy podlany ogródek?. W kolumnie pierwszej są daty, w kolumnie B i C są liczby, w D wpisano NIE, jedynie w komórce D103 wpisano TAK. W komórce F92 jest liczba 18. — Źródło: Contentplus.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

W ten sposób znaleźliśmy odpowiedzi do zadania 4.1:

a) 21 dni, początek 12.08.2022, koniec 01.09.2022
b) 18

LibreOffice Calc

Kliknij, aby wyświetlić wersję dla LibreOffice Calc

W celu zaimportowania danych wybieramy grupę poleceń Arkusz, a następnie wybieramy opcję Dane zewnętrzne.

RUL5gGjwcL5Uq

Ilustracja przedstawia okno programu. Wybrano zakladkę o nazwie Arkusz, a nastepnie z listy wybrano Dane zewnętrzne. — Źródło: Contentplus.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Następnie wybieramy pobrany wcześniej plik ekodom.txt i importujemy dane do nowego arkusza. Podczas importu, pamiętajmy o ustawieniu odpowiadającego nam formatu daty, w tym przypadku jest to DMR. Otrzymujemy w ten sposób gotową tabele z danymi.

RqKzRQUjJY0fP

Ilustracja przedstawia arkusz. Ma dwie kolumny A i B oraz 43 wiersze. Kolumna A ma nagłówek data, kolumna B retencja. W komórkach kolumny A podano daty: kolejne dni stycznia 2022 roku oraz 11 pierwszych dni lutego. W komórkach kolumny B są liczby, w zależności od dat. Najwięcej jest wartości równych liczbie zero. Przy ósmym stycznia jets liczba 41, przy dziewiątym stycznia 79, przy dziesiątym stycznia 163, przy jedenastym stycznia 259, przy dwunastym stycznia 368, przy trzynastym stycznia 45, przy dwudziestym trzecim stycznia 33, przy dwudziestym czwartym stycznia 75, dwudziestym piątym stycznia 537, przy dwudziestym szóstym stycznia 826, przy dwudziestym siódmym stycznia 26, przy piątym lutego liczba 97, przy siódmym lutego 99, przy jedenastym lutego 97. — Źródło: Contentplus.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Po zaimportowaniu wszystkich danych możemy przejść do rozwiązania zadania 4.1, którego treść brzmi:

a) Podaj najdłuższy okres bez opadów (kiedy zbiornik nie był napełniany), datę jego początku i końca.
b) Podaj, ile razy w okresie od 1 kwietnia do 30 września był podlewany ogródek.

Aby rozwiązać podpunkt a) zadania, wystarczy sprawdzić od ilu dni nie padało w danym dniu. W tym celu tworzymy nową kolumnę, w której obliczona zostanie ta liczba dni.

RarTWF1YFymoo

Ilustracja przedstawia arkusz. Ma trzy kolumny A, B i C oraz 36 wierszy. Kolumna A ma nagłówek data, kolumna B retencja, kolumna C liczba dni bez opadów. W komórkach kolumny A podano daty, w B liczby, w C komórki są puste. — Źródło: Contentplus.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Do komórki C2 wprowadzamy następującą formułę:

=JEŻELI(B2=0;C1+1;0)

RnwaGBrzJ3kvO

Jak widać, jednak w kilku pierwszych komórkach wystąpił błąd formuły. Dzieje się tak, ponieważ w komórce C2 próbujemy dodać wartość 1 do tekstu z komórki C1. Aby naprawić ten błąd, do komórki C2 wprowadzimy wartość 1, ponieważ jest to pierwszy dzień w roku, w którym nie padało. Tak prezentuje się więc tabela z poprawnie obliczonymi dniami bez opadów:

R1BC0NEOUoCgB

Skoro udało nam się obliczyć wszystkie okresy, w których nie padało, możemy teraz znaleźć najdłuższy taki okres. W tym celu, na przykład w komórce K2 użyjemy funkcji MAKS, która zwróci największą liczbę dni bez opadów. Formuła wygląda następująco:

=MAKS(C2:C366)

RWZ2tbWhc5Ta2

Ilustracja przedstawia arkusz. Ma kolumny od A do K oraz 36 wierszy. Kolumna A ma nagłówek data, kolumna B retencja, kolumna C liczba dni bez opadów, kolumna K najdłuższy okres bez opadów. W komórkach kolumny A podano daty, w B liczby, w C liczby. W komórce K2 jest wartość 21. — Źródło: Contentplus.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

=INDEKS(A2:A366;PODAJ.POZYCJĘ(K2;C2:C366;0))

Rqs0AZECvZmuH

=K4-K2+1

R16o10A2YKiPs

Sprawdźmy, czy poprawnie znaleźliśmy ten okres.

R1SYkOAdMNmP4

Ilustracja przedstawia fragment arkusza. Liczebniki porządkowe od 224 do 246. W kolumnie pierwszej są daty od 11.08.2022 do 2.09.2022. W kolumnie drugiej są wartości liczbowe. Tylko w pierwszej komórce i ostatniej w kolumnie drugiej są wartości powyżej zera. W pierwszej jest wartość 48, w ostatniej 388. W kolumnie trzeciej są wartości liczbowe, kolejno od zera do 21 i w ostatniej zero. — Źródło: Contentplus.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Jak widać, poprawnie znaleźliśmy okres, w którym najdłużej nie padało, a co za tym idzie, znaleźliśmy odpowiedź na podpunkt a) zadania 4.1.

Przejdźmy więc do rozwiąznia podpunktu b) zadania 4.2:

b) Podaj, ile razy w okresie od $1$ kwietnia do $30$ września był podlewany ogródek.

Zastosujmy autofiltr na tabeli z danymi. Wyświetlmy dane dla miesięcy z okresu, w którym mamy znaleźć ile razy został podlany ogródek. A więc będą to miesiące: kwiecień, maj, czerwiec, lipiec, sierpień oraz wrzesień.

R1TKDojInlUeg

Ilustracja przedstawia fragment arkusza. Na jego tle wyświetla się opcja dotycząca sortowania. Zaznaczono miesiące od kwietnia do września. Na niebiesko podświetlono wrzesień. — Źródło: Contentplus.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

R1MbTnK7rhD14

Ilustracja przedstawia arkusz z liczbami porządkowymi od 92 do 126. W arkuszu są trzy kolumny A, B i C. Kolumna A ma nagłówek data, kolumna B retencja., kolumna C liczba dni bez opadów. Przy nagłówkach są strzałki skierowane w dół. W komórkach kolumny A podano daty od 1.04.2022 do 5.05.2022, w B liczby, w C liczby. — Źródło: Contentplus.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Następnie stwórzmy nową kolumnę, w której sprawdzimy, czy ogródek został podlany. Pamiętajmy jednak, że w tym okresie obowiązuje następujący system podlewania:

Dodatkowo w okresie od $1$ kwietnia do $30$ września, jeśli w kolejnych dniach nie wystąpią naturalne opady, to piątego dnia bez opadów jest podlewany ogródek. Na podlewanie zużywa się 300 l wody. Jeżeli susza się przedłuża, to kolejne podlewanie jest dziesiątego dnia, piętnastego dnia itd.

=JEŻELI(I(C92>0;MOD(C92;5)=0);"TAK";"NIE")

R12kRbzKnX0ID

Ilustracja przedstawia arkusz z liczbami porządkowymi od 92 do 126. Arkusz ma cztery kolumny A, B, C i D. Kolumna A ma nagłówek data, kolumna B retencja, kolumna C liczba dni bez opadów, D czy podlewamy ogródek?. W komórkach kolumny A podano daty od 1.04.2022 do 5.05.2022, w B liczby, w C liczby, w D wpisano NIE, z wyjątkiem trzech komórek odnoszących się do dat: 12.04.2022, 22.04.2022, 27.04.2022. Tam wpisano TAK. — Źródło: Contentplus.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Ostatnim krokiem, który pozwoli nam znaleźć odpowiedź na podpunkt b) zadania 4.1 jest sprawdzenie ile razy w kolumnie D występuje tekst TAK. Możemy tego dokonać przy pomocy prostej funkcji LICZ.JEŻELI:

=LICZ.JEŻELI(D92:D274;"TAK")

Rk8v8gFQ1ivPR

Ilustracja przedstawia arkusz z liczbami porządkowymi od 92 do 126. Arkusz ma kolumny od A do F. Kolumna A ma nagłówek data, kolumna B retencja, kolumna C liczba dni bez opadów, kolumna D - czy podlewamy ogródek?, kolumna F - ile razy został podlany ogródek?. W kolumnie pierwszej są daty, w kolumnie B i C są liczby, w D wpisano NIE, jedynie w komórkach odpowiadających datom: 12.04.2022, 22.04.2022, 27.04.2022 wpisano TAK. W komórce F92 jest liczba 18. — Źródło: Contentplus.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

W ten sposób znaleźliśmy odpowiedzi do zadania 4.1:

a) 21 dni, początek 12.08.2022, koniec 01.09.2022
b) 18

Słownik

formuła

polecenie wpisywane w komórkę arkusza kalkulacyjnego, służące m.in. do obliczeń matematycznych. Polecenie to rozpoczynamy znakiem „=”, a w jego skład mogą wchodzić stałe, nazwy funkcji, czy adresy komórek. Formuły przeliczane są dynamicznie

Wprowadzenie

Samouczek

Microsoft Excel

LibreOffice Calc

Słownik