Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
bg‑cyan

Historyczny wskaźnik ubóstwa społecznego (HPI)

HPI był syntetycznym indeksem ubóstwa społecznego wprowadzonym przez UNDPUNDPUNDP dla poszczególnych państw i regionów świata. Od 1998 roku opracowywane były jego dwie wersje: dla krajów rozwijających się (HPI‑1) i dla krajów rozwiniętych (HPI‑2) według klasyfikacji OECDOECDOECD. W związku z tym oba te wskaźniki były wyznaczane w oparciu o inne kryteria związane z trzema płaszczyznami: długowieczności, wiedzy i przyzwoitego poziomu życia. Wskaźnik ten przybierał wartości od 0 do 100, przy czym wyższa wartość wskazywała na wyższy poziom ubóstwa ludności w danym kraju. W ostatnim raporcie (z lat 2007‑2008), najniższymi wartościami HPI‑2 odznaczały się kraje Europy Północnej, Zachodniej oraz Kanada, USA, Japonia i Australia. Szczególnie niskie wartości (HPI‑2 poniżej 10,0) wystąpiły w Szwecji, Norwegii, Holandii, Finlandii i Danii. W przypadku krajów rozwijających się, wskaźnik HPI‑1 został zastąpiony w 2010 roku przez wielowymiarowy wskaźnik ubóstwa (MPI). UNDP co roku publikuje raport zawierający ranking i metodykę wyznaczania tego wskaźnika (dla krajów rozwijających się).

R17zL1qDnxWQw1
Mapa myśli. Lista elementów:
  • Nazwa kategorii: Kryteria wyznaczania historycznego HPI
    • Elementy należące do kategorii Kryteria wyznaczania historycznego HPI
    • Nazwa kategorii: HPI-1 (dla krajów rozwijających się)
      • Elementy należące do kategorii HPI-1 (dla krajów rozwijających się)
      • Nazwa kategorii: oczekiwany odsetek ludności, która umrze przed ukończeniem 40 roku życia
      • Nazwa kategorii: odsetek dorosłych analfabetów
      • Nazwa kategorii: odsetek ludności pozbawionej dostępu do usług zdrowotnych i bezpiecznej wody pitnej
      • Nazwa kategorii: odsetek dzieci poniżej 5 roku życia z wyraźną niedowagą
      • Koniec elementów należących do kategorii HPI-1 (dla krajów rozwijających się)
    • Nazwa kategorii: HPI-2 (dla krajów rozwiniętych)
      • Elementy należące do kategorii HPI-2 (dla krajów rozwiniętych)
      • Nazwa kategorii: odsetek ludności o oczekiwanej długości życia nieprzekraczającej 60 lat
      • Nazwa kategorii: odsetek dorosłych nieumiejących w stopniu dostatecznym pisać i czytać
      • Nazwa kategorii: odsetek bezrobotnych przez rok lub dłużej
      • Nazwa kategorii: odsetek ludności żyjącej poniżej poziomu ubóstwa (dochód poniżej 50% średnich dochodów w danym państwie)
      • Koniec elementów należących do kategorii HPI-2 (dla krajów rozwiniętych)
      Koniec elementów należących do kategorii Kryteria wyznaczania historycznego HPI
Kryteria wyznaczania historycznego HPI.
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., CC BY-SA 3.0, https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/
Opracowanie własne na podstawie Wrona J., Słownik geografii społeczno-ekonomicznej, Wydawnictwo Prac Naukowych UNIVERSITAS, Kraków 2012.
bg‑cyan

Wielowymiarowy wskaźnik ubóstwa (MPI)

Zastąpił on w 2010 roku HPI‑1 (wskaźnik ubóstwa społecznego wyznaczany dla krajów rozwijających się). Bierze on pod uwagę trzy płaszczyzny: zdrowie, edukację oraz standard życia. Podobnie jak HDI, przyjmuje on wartości od 0 do 1 i podaje się go z dokładnością do trzech miejsc po przecinku. Dotyczy on zarówno procentowego udziału osób żyjących w ubóstwie, jak i intensywności tego zjawiska (liczby płaszczyzn, na których występuje ubóstwo). Wyższa jego wartość wskazuje na wyższy poziom ubóstwa społecznego.

Płaszczyzny MPI

płaszczyzna zdrowotna

ilość i jakość wyżywienia

śmiertelność niemowląt

płaszczyzna edukacyjna

długość okresu edukacji

liczba zaliczonych lat w szkole

płaszczyzna standardu życia

źródło energii do sporządzania posiłków

warunki sanitarne

dostęp do czystej wody pitnej

poziom elektryczności

warunki mieszkaniowe

obecność i jakość sprzętu domowego

Indeks górny Źródło: UNDP i OPHI, Global Multidimensional Poverty Index 2019, [online], dostępny w internecie: http://hdr.undp.org/sites/default/files/mpi_2019_publication.pdf Indeks górny koniec

Wskaźnik ten opiera się na badaniach pojedynczych gospodarstw domowychgospodarstwo domowegospodarstw domowych. Bierze pod uwagę tylko te, które spełniają określone wymagania. Wymagania te wynikają ze sztucznie wyznaczonych granic wartości wskaźników utworzonych dla każdej z płaszczyzn przedstawionych w powyższej tabeli. Dla przykładu: w obrębie płaszczyzny edukacyjnej analizuje się między innymi długość okresu edukacji. Ustalono, że dane gospodarstwo nie żyje w ubóstwie w momencie, gdy choć jeden dorosły jego członek ma co najmniej 6‑letnie wykształcenie.

bg‑cyan

Ranking MPI

MPI obliczono dla 101 krajów rozwijających się. Największy poziom ubóstwa występował w krajach afrykańskich, szczególnie w Afryce Subsaharyjskiej (MPI > 0,2, choć w wielu przypadkach MPI > 0,4, a nawet MPI > 0,5). Krajami spoza Afryki, które charakteryzowały się wysokimi wartościami tego wskaźnika, były: Afganistan (0,272), Jemen (0,241), Timor Wschodni (0,210) i Haiti (0,2).

RwvoQIHh4opzs1
Państwa objęte i nieobjęte MPI w 2018 roku
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., CC BY-SA 3.0, https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/
Opracowanie własne na podstawie danych UNDP i OPHI, dostępny w internecie: http://hdr.undp.org/sites/default/files/mpi_2019_publication.pdf.

Słownik

gospodarstwo domowe
gospodarstwo domowe

zespół osób razem zamieszkujących i wspólnie utrzymujących się, w większości połączonych więzami biologicznymi i stanowiących rodziny, choć do gospodarstw domowych zalicza się również osoby niespokrewnione, ale wspólnie zamieszkujące i utrzymujące się, osoby samotne utrzymujące się samodzielnie to jednoosobowe gospodarstwa domowe (encyklopedia.pwn.pl)

OECD
OECD

Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju, ang. Organization for Economic Cooperation and Development; międzynarodowa organizacja gospodarcza działająca od 1961 roku

UNDP
UNDP

Program Narodów Zjednoczonych na rzecz Rozwoju, ang. United Nations Development Programme (UNDP), organ pomocniczy ONZ (encyklopedia.pwn.pl)