Przeczytaj
Bilans wodny obrazuje krążenie wody w cyklu hydrologicznym, obejmującym atmosferę, lądy i oceany. Składa się z obiegu dużego i małego. W dużym obiegu występuje parowanie oceanów, przemieszczenie się chmur i pary wodnej nad kontynentami, następnie skraplanie oraz spływ z lądów i oceanów. Obiegiem małym natomiast nazywa się wymianę wody między atmosferą a wodami powierzchniowymi.
Bilans wodny może być opracowywany dla lądów, oceanów, krajów, regionów, poszczególnych dorzeczy lub zlewni i obejmować okresy roczne, wieloletnie, lata mokre lub suche, okresy wegetacyjne, letnie, zimowe. Sporządza się go dla stanów rzeczywistych lub przewidywalnych.
Na wartość salda bilansu decydujący wpływ mają:
klimat (opady i temperatura),
rzeźba terenu,
oddalenie od mórz i oceanów,
prądy morskieprądy morskie,
szata roślinna.
Przychody | Ubytki |
---|---|
Opady i osady atmosferyczne | Parowanie |
Dopływ powierzchniowy i podziemny | Odpływ powierzchniowy i podziemny |
Wody retencjonowane z poprzedniego roku | Wody retencjonowane na następny rok |
Bilans wodny na świecie
Oprócz bilansu wodnego obszaru rozpatruje się również bilans wodny zbiornika (jeziora, morza, oceanu). Bilans wodny dla całej kuli ziemskiej charakteryzuje równowaga między opadem atmosferycznym a parowaniem. W ciągu roku spada na Ziemię w postaci opadu (i wyparowuje) 577 tys. km³ wody (1130 mm warstwy wody).
Przyjmuje się, że parowanie z powierzchni oceanów jest 2‑3 razy większe niż z powierzchni lądowej. Wody pochodzące z parowania oceanów zraszają lądy, które otrzymują większe opady, niż wynikałoby to z parowania ich powierzchni.
Obszary, na których opad jest większy niż parowanie, mają dodatni bilans wodny. Na lądach ta część opadu, która nie wyparuje, może zasilać wody podziemne i powierzchniowe lub gromadzić się w postaci śniegu i lodu. Im większy nadmiar opadów, tym gęstsza jest sieć wód powierzchniowych.
Obszary, na których przeważa parowanie nad opadami, mają ujemny bilans wodny. Ujemny bilans mają oceany, morza i jeziora, lecz tam ubytek jest uzupełniany przez wody spływające z lądu. Bilans wodny poszczególnych obszarów lądowych decyduje o ich zasobności w wodę słodką.
Największy deficyt wody występuje w strefie zwrotnikowej, w klimacie gorącym i suchym. Skąpa roślinność lub jej całkowity brak na tych terenach dodatkowo przyczyniają się do wzmożonego parowania wody z gleby.
Największy nadmiar wody występuje w strefie klimatu równikowego wilgotnego (bardzo duże opady) oraz umiarkowanego morskiego (duże opady, małe parowanie). Dodatni bilans z niewielkim odpływem ma również strefa podbiegunowa. W strefach umiarkowanych i chłodnych niższa temperatura ogranicza parowanie, przez co nawet przy niższych opadach ilość wody jest wystarczająca.
Oprócz położenia geograficznego na ilość wody na danym obszarze wpływa także budowa geologiczna. Przepuszczalność skał i ich układ pozwalają części wód przemieszczać się pod powierzchnią ziemi.
Przykłady obszarów na Ziemi | |||
---|---|---|---|
O dodatnim bilansie wodnym | O ujemnym bilansie wodnym | ||
Strefa równikowa | Nizina Amazonki, Kotlina Konga, Archipelag Malajski | Strefa zwrotnikowa | Sahara, Kalahari, Półwysep Arabski, zachodnia i środkowa Australia |
Tereny leżące w pobliżu mórz, obok których przepływają ciepłe prądy morskie | Zachodnia część Gór Skandynawskich, północno‑zachodnia część Gór Nadbrzeżnych | Tereny leżące w pobliżu mórz, obok których przepływają zimne prądy morskie | pustynia Namib, pustynia Atakama |
Obszary o utrudnionym odpływie wód | Nizina Zachodniosyberyjska | Obszary lądowe położone daleko od mórz, o małym dopływie wód | środkowa Azja |
Strefa okołobiegunowa | Grenlandia, Antarktyda | Obszary leżące w tzw. cieniu opadowym | Kotlina Kaszgarska, Wielka Kotlina |
Słownik
postępowy ruch mas wodnych w morzach i oceanach, przenoszący znaczne ilości wody na duże odległości w określonym czasie
Indeks dolny Źródło: Encyklopedia PWN Indeks dolny koniecŹródło: Encyklopedia PWN
proces poszerzania się pustyń