Bilans wodny obrazuje krążenie wody w cyklu hydrologicznym, obejmującym atmosferę, lądy i oceany. Składa się z obiegu dużego i małego. W dużym obiegu występuje parowanie oceanów, przemieszczenie się chmur i pary wodnej nad kontynentami, następnie skraplanie oraz spływ z lądów i oceanów. Obiegiem małym natomiast nazywa się wymianę wody między atmosferą a wodami powierzchniowymi. 

Bilans wodny może być opracowywany dla lądów, oceanów, krajów, regionów, poszczególnych dorzeczy lub zlewni i obejmować okresy roczne, wieloletnie, lata mokre lub suche, okresy wegetacyjne, letnie, zimowe. Sporządza się go dla stanów rzeczywistych lub przewidywalnych.

Na wartość salda bilansu decydujący wpływ mają:

• klimat (opady i temperatura),

• rzeźba terenu,

• oddalenie od mórz i oceanów,

• prądy morskieprądy morskieprądy morskie,

• szata roślinna.

Bilans wodny na świecie

Oprócz bilansu wodnego obszaru rozpatruje się również bilans wodny zbiornika (jeziora, morza, oceanu). Bilans wodny dla całej kuli ziemskiej charakteryzuje równowaga między opadem atmosferycznym a parowaniem. W ciągu roku spada na Ziemię w postaci opadu (i wyparowuje) 577 tys. km³ wody (1130 mm warstwy wody).

Przyjmuje się, że parowanie z powierzchni oceanów jest 2‑3 razy większe niż z powierzchni lądowej. Wody pochodzące z parowania oceanów zraszają lądy, które otrzymują większe opady, niż wynikałoby to z parowania ich powierzchni.

Obszary, na których opad jest większy niż parowanie, mają dodatni bilans wodny. Na lądach ta część opadu, która nie wyparuje, może zasilać wody podziemne i powierzchniowe lub gromadzić się w postaci śniegu i lodu. Im większy nadmiar opadów, tym gęstsza jest sieć wód powierzchniowych.

Obszary, na których przeważa parowanie nad opadami, mają ujemny bilans wodny. Ujemny bilans mają oceany, morza i jeziora, lecz tam ubytek jest uzupełniany przez wody spływające z lądu. Bilans wodny poszczególnych obszarów lądowych decyduje o ich zasobności w wodę słodką.

Największy deficyt wody występuje w strefie zwrotnikowej, w klimacie gorącym i suchym. Skąpa roślinność lub jej całkowity brak na tych terenach dodatkowo przyczyniają się do wzmożonego parowania wody z gleby.

Największy nadmiar wody występuje w strefie klimatu równikowego wilgotnego (bardzo duże opady) oraz umiarkowanego morskiego (duże opady, małe parowanie). Dodatni bilans z niewielkim odpływem ma również strefa podbiegunowa. W strefach umiarkowanych i chłodnych niższa temperatura ogranicza parowanie, przez co nawet przy niższych opadach ilość wody jest wystarczająca.

Oprócz położenia geograficznego na ilość wody na danym obszarze wpływa także  budowa geologiczna. Przepuszczalność skał i ich układ pozwalają części wód przemieszczać się pod powierzchnią ziemi.

Słownik