Demokratyzacja

Demokratyzacją jest proces przekształcania się systemu państwowego zgodnie z zasadami demokracji. W wyniku reform mechanizmy państwowe, zarówno na szczeblu centralnym jak i niższych, zaczynają działać w oparciu o zasady demokratyczne.

W historii wyróżnia się trzy fale demokratyzacji:

Przyczyny demokratyzacji

Istnieje wiele przyczyn demokratyzacji. Wśród najczęstszych można wyróżnić:

• niepowodzenia związane z konfliktami zbrojnymi;

• kryzysy ekonomiczne;

• brak legitymizacji rządów autorytarnych, które nie były w stanie zaspokoić potrzeb zgłaszanych przez społeczeństwo;

• wykształcenie się klasy średniej, niezbędnej do zaistnienia demokracji;

• zmiany w Kościele Rzymskokatolickim w wyniku soboru watykańskiego II związane ze stosunkiem do życia politycznego (kościoły lokalne stawały się zwolennikami procesów demokratyzacji);

• zmiana w sytuacji międzynarodowej (powstanie Unii Europejskiej, dojście Michaiła Gorbaczowa do władzy);

• efekt lawiny (sąsiednie państwa podążały śladem demokratyzującego się).

Warunki sprzyjające procesom demokratyzacji

Sposoby przejścia od autorytaryzmu do demokracji

Procesy związane z przechodzeniem od autorytaryzmu do demokracji różnorodnie postępowały w różnych krajach. Grażyna Ulicka i Konstanty A. WojtaszczykŹródłoGrażyna Ulicka i Konstanty A. Wojtaszczyk wyróżniają ich kilka rodzajów, w zależności od siły opozycji:

Proces demokratyzacji w Polsce

Początki demokratyzacji w Polsce to lata 1980–81. Związane są z kryzysem gospodarczym i społecznym, który skłonił władze do legalizacji NSZZ „Solidarność”, a przerwane wprowadzeniem stanu wojennego. Kolejny etap rozpoczął się w 1986 r., kiedy to władze PRL zaczęły iść na ustępstwa (ogłoszenie amnestii, powołanie Rady Konsultacyjnej czy nieważne referendum dotyczące reformy gospodarki z listopada 1987 r.). Strajki w 1988 r. doprowadziły do rozmów w Magdalence, w których wzięło udział 25 osób. Kulminacyjnym momentem był jednak rok 1989 i czas od obrad Okrągłego StołuOkrągły StółOkrągłego Stołu do powstania rządu Tadeusza Mazowieckiego.

RkriW28NW6OmQ

Zdjęcie przedstawia okrągły, drewniany stół. Wokół niego są ustawione krzesła. Na stole znajdują się mikrofony oraz dokumenty. Na środku stoi bukiet biało-czerwonych kwiatów. Po prawej stronie stoją cztery polskie flagi. Nad stołem znajduje się zdobiony żyrandol.

Obrady Okrągłego Stołu odbywały się w Pałacu Namiestnikowskim w Warszawie i rozpoczęły się 6 lutego, a zakończyły 5 kwietnia 1989 roku. Największym sukcesem tych rozmów było doprowadzenie do wyborów parlamentarnych w dniu 4 czerwca 1989 r. W ich wyniku, zresztą zgodnie z ustaleniami Okrągłego Stołu, wszystkie mandaty w senacie i 35% w sejmie zostało obsadzonych w drodze wolnych wyborów. Opozycja zdobyła 99 mandatów w senacie i wszystkie w sejmie. 19 lipca 1989 r. Zgromadzenie Narodowe wybrało prezydentem Wojciecha Jaruzelskiego, ale w wyniku hasła rzuconego na łamach „Gazety Wyborczej” Wasz prezydent, nasz premier 24 sierpnia premierem został Tadeusz Mazowiecki.

Jeszcze w tym samym roku zlikwidowano ORMO, zmieniono w Konstytucji nazwę państwa z Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej na Rzeczpospolitą Polską, usunięto zapis o przewodniej roli PZPR i sojuszu z ZSRS oraz rozpoczęto reformy gospodarcze, których wdrażaniem zajął się Leszek Balcerowicz. Opracował on plan reform zwany Planem Balcerowicza, który został ogłoszony 17 grudnia 1989 roku, a wszedł w życie 1 stycznia 1990 roku.

W roku 1990 doszło do samorozwiązania się partii PZPR, przekształcenia się Milicji Obywatelskiej w Policję, a Służby Bezpieczeństwa – w Urząd Ochrony Państwa. Jesienią, w wyniku skrócenia kadencji Wojciecha Jaruzelskiego, odbyły się wybory prezydenckie (25 listopada – 1 tura, 9 grudnia – 2 tura), które wygrał Lech Wałęsa.

Był to proces przechodzenia od „realnego socjalizmu” do odrodzenia się parlamentaryzmu, wprowadzenia kapitalizmu, decentralizacji władzy i samorządu terytorialnego. Sprzyjały temu procesowi także warunki zewnętrzne, a szczególnie objęcie władzy w ZSRS przez Michaiła Gorbaczowa.

Słownik