Czynność wydzielnicza gruczołów dokrewnych regulowana jest za pomocą złożonych mechanizmów, które dzielimy na trzy grupy: nerwowe, metaboliczne oraz hormonalne. Mechanizmy nerwowe związane są z wpływem autonomicznego układu nerwowegoautonomiczny układ nerwowyautonomicznego układu nerwowego na aktywność hormonalną gruczołów, np. trzustki czy rdzenia nadnerczy. Regulacja metaboliczna wynika z bezpośredniego oddziaływania produktów przemian metabolicznych na wydzielanie hormonów − w ten sposób zachodzi np. regulacja wydzielania insuliny i glukagonu oraz zmienia się poziom glukozy w osoczu krwi. Natomiast mechanizmy hormonalne są związane z występowaniem pętli ujemnych sprzężeń zwrotnych, regulujących uwalnianie hormonów gruczołów obwodowych − przysadki mózgowej oraz podwzgórza.

Szczególnie istotną rolę w regulacji czynności układu dokrewnego odgrywa przysadka mózgowa. Jej przedni płat produkuje i wydziela hormony tropowehormony tropowehormony tropowe (tyreotropinę, kortykotropinę i gonadotropiny), które pobudzają gruczoły obwodowe (tarczycę, korę nadnerczy i gruczoły płciowe) do wydzielania właściwych im hormonów. Dzięki temu aktualne stężenie hormonu tropowego w osoczu krwi reguluje aktywność wydzielniczą obwodowego gruczołu endokrynnego.

Drugim elementem, związanym z kontrolą czynności wewnątrzwydzielniczej organizmu jest aktywność endokrynna podwzgórza. W tej strukturze międzymózgowiamiędzymózgowiemiędzymózgowia zlokalizowane są neurony, które syntetyzują hormony sterujące pracą przysadki mózgowej. Należą do nich liberynyliberynyliberyny (podwzgórzowe czynniki stymulujące uwalnianie hormonów przysadki) oraz statynystatynystatyny (podwzgórzowe czynniki hamujące uwalnianie hormonów przysadki). Dzięki produkcji i wydzielaniu statyn i liberyn, podwzgórze sprawuje nadrzędną funkcję kontrolną nad aktywnością endokrynną organizmu.

ReyvRfjgqxGx6

Ilustracja przedstawia schemat budowy mózgu człowieka z zaznaczoną lokalizacją podwzgórza. Części mózgu są oznaczone kolorami. Kolorem żółtym zaznaczono kresomózgowie. Jest to większość powierzchni mózgu z zewnątrz, od góry i z boków, oprócz pnia i jego tylnej części. Kolorem czerwonym oznaczono międzymózgowie. Jest to część mózgu, która znajduje się w jego centrum, łączy się od dołu ze śródmózgowiem, dalej z rdzeniem kręgowym, jest otoczona w większości przez kresomózgowie. Na górze ma wypukłą część - wzgórze. Tylna, wystająca część międzymózgowia to szyszynka, z kolei przednia jego część to podwzgórze. W dół skierowane są dwa sąsiadujące płaty - przysadka. W dół od międzymózgowia odchodzi pień. Jego górna część to śródmózgowie, zaznaczona na ciemnoniebieski kolor. Poniżej jaśniejszym odcieniem niebieskiego zaznaczono most, który od dołu sąsiaduje z rdzeniem przedłużonym, oznaczony kolorem błękitnym. Niżej zaczyna się cienki rdzeń kręgowy, który ma kolor różowy. Z pniem od tyłu sąsiaduje sporej wielkości, pofalowana część zaznaczona kolorem zielonym - móżdżek. Zlokalizowany on jest w tylnej części mózgu od dołu.

Słownik