Ćwiczenia

W powtórkowych lekcjach skupimy się na części poświęconej pytaniom. Odnoszą się one do wielu różnych materiałów źródłowych (nie tylko tekstów oraz ilustracji, ale również map, tabel czy wykresów itp.). Przede wszystkim musisz dokładnie zapoznać się z materiałami źródłowymi, ale także zwrócić uwagę na polecenia. Poniżej przybliżamy, jak rozumieć polecenia w zadaniach różnego typu:

Pamiętajcie, że odpowiedź musi odnosić się do źródła – błędem jest bazowanie wyłącznie na swojej wiedzy i zignorowanie podanego materiału. Chodzi bowiem o to, aby osoba odpowiadająca na pytanie umiejętnie połączyła analizę tekstu źródłowego z własną wiedzą. Nie bójcie się korzystać z posiadanych informacji i zawsze odwołujcie się do podanych źródeł. Pamiętajcie również o tym, by wczytywać się w polecenia – czasem wiedza własna nie jest potrzebna, czasem tekst to tylko inspiracja, a innym razem należy połączyć wiedzę z jego interpretacją.

Partie polityczne reprezentowane w sejmie w poprzednich kadencjach

Polska Zjednoczona Partia Robotnicza (PZPR)

RSs8C5x1SpnC21

Ilustracja przedstawiająca logo partii politycznej. Tworzy ją kontur granic Polski z literami PZPR pośrodku.

Partia komunistyczna rządząca w latach 1944–1989 (do 1948 r. jako PPR). Została rozwiązana w 1990 r. Z jej środowiska wyłoniła się m.in. SdRP, a następnie SLD.

Socjaldemokracja Rzeczpospolitej Polskiej (SdRP)

Partia powołana na ostatnim zjeździe PZPR w styczniu 1990 r. Członkowie SdRP współtworzyli zawiązaną w 1991 r. koalicję z SLD. SdRP po wyborach 1993 r. weszła w skład koalicyjnego rządu w ramach SLD (obok PSL). W 1995 r. premierem został Józef Oleksy – przewodniczący SdRP. Po wyborach w 1997 r. razem z SLD przeszła do opozycji. W 1999 r. na Kongresie SdRP partia rozwiązała się w konsekwencji utworzenia nowego ugrupowania – SLD.

Socjaldemokracja Polska (SDPL)

R1BJAUR2l9uzv1

Ilustracja przedstawiająca logo partii politycznej. Składa się z symbolu tulipana i liter SDPL. Poniżej napis Socjaldemokracja Polska.

Partia utworzona w marcu 2004 r. przez secesjonistów z SLD, m.in. Marka Borowskiego (ówczesny marszałek sejmu), Jolantę Banach, Andrzeja Celińskiego, którzy odnosili się krytycznie do SLD. W wyborach do Parlamentu Europejskiego w 2004 r. partia uzyskała trzy mandaty. Weszła w skład rządu utworzonego przez SLD–UP w lipcu 2004 r. – z ramienia tej partii ministrem zdrowia został Marek Balicki. W wyborach do Sejmu RP w 2005 r. partia nie przekroczyła jednak progu wyborczegopróg wyborczy/klauzula zaporowaprogu wyborczego. W 2007 r. w sejmie z ramienia tej partii znalazło się czterech posłów, którzy utworzyli koło poselskie Socjaldemokracji Polskiej. Są wśród nich m.in. Marek Borowski i Izabela Sierakowska.

Unia Pracy (UP)

RKm9cgV7Mekoi1

Ilustracja przedstawiająca logo partii politycznej. Tworzy je niedomknięty okrąg i napis Unia Pracy.

Jest to partia utworzona w 1992 r. przez kilka mniejszych partii ze środowiska lewicy, głównie Solidarności Pracy. Opowiada się za aktywną polityką państwa w życiu gospodarczym i społecznym, upowszechnieniem własności pracowniczej, modelem państwa opiekuńczego z rozbudowanymi świadczeniami społecznymi, ograniczeniem roli Kościoła w życiu publicznym, legalizacją aborcji i związków homoseksualnych, w polityce zagranicznej zaś – za ścisłą integracją z UE.

W wyborach w 1991 r. partia uzyskała siedem mandatów, a w 1993 r., dzięki koalicji z SLD, zdobyła 41 mandatów (7,3%) i partycypowała w rządach Waldemara Pawlaka w latach 1993–1995. W kolejnych wyborach w 1997 r. uzyskała 4,7% i nie zdobyła miejsc w parlamencie. Po przegranych wyborach nastąpiła zmiana w kierownictwie partii, z której odszedł dotychczasowy przewodniczący Ryszard Bugaj. Zastąpił go Marek Pol.

UP w 2001 r. utworzyła koalicję wyborczą z SLD i uzyskała 16 mandatów (3,5%). Następnie podpisała porozumienie o utworzeniu wspólnego rządu z SLD i PSL i uczestniczyła w rządzie koalicyjnym Leszka Millera, a następnie Marka Belki. W 2005 r. część działaczy dołączyła do Unii Lewicy III RP.

Polska Partia Socjalistyczna (PPS)

RL3s1ULoR6u9B1

Ilustracja przedstawiająca logo partii politycznej. Składa się z okręgu, w którego wnętrzu znajdują się litery PPS oraz dwie męskie umięśnione ręce trzymające w dłoniach młotek.

Jest to partia utworzona w 1987 r., powołana z inicjatywy działaczy opozycyjnych, m.in. Jana Józefa Lipskiego, którzy odwoływali się do tradycji przedwojennej PPS. Po krótkim okresie działalności partii doszło w niej do rozłamów, które w rezultacie doprowadziły do rozczłonkowania ugrupowania (w 1990 r. istniało pięć partii PPS). W 1991 r. władze emigracyjnej PPS cofnęły uznanie dla tych partii. W wyborach w 1993 r. PPS pod kierownictwem Piotra Ikonowicza uczestniczyła w koalicji wyborczej z SLD i uzyskała trzy mandaty. W 1997 r. partia wystartowała w wyborach ponownie w koalicji z SLD i uzyskała siedem mandatów. W wyborach w 2001 r. PPS startowała samodzielnie i nie uzyskała żadnego mandatu.

Obywatelski Klub Parlamentarny (OKP)

W grudniu 1988 r. powstał Komitet Obywatelski przy przewodniczącym NSZZ „Solidarność” Lechu Wałęsie. Komitet Obywatelski przygotował listę kandydatów „Solidarności” do sejmu i senatu, którzy 4 i 18 czerwca 1989 r. zdobyli odpowiednio 161 i 99 mandatów. Były to wszystkie mandaty poselskie, jakie można było zdobyć w wolnych wyborach. Jeden mandat senatora uzyskał kandydat niezależny Henryk Stokłosa. Wszyscy posłowie i senatorowie „Solidarności” utworzyli w czerwcu 1989 r. Obywatelski Klub Parlamentarny (OKP), którego przewodniczącym został Bronisław Geremek. OKP był podstawą polityczną rządu Tadeusza Mazowieckiego. W listopadzie przewodniczącym OKP został Mieczysław Gil, a w styczniu 1991 r. klub opuścili członkowie UW. OKP zakończył działalność w listopadzie 1991 r. Jego członkowie weszli w skład wielu partii postsolidarnościowych, m.in. UW, ZChN, Porozumienia Centrum, Ruchu Odbudowy Polski.

Kongres Liberalno‑Demokratyczny (KLD)

Była to partia o programie liberalnym, działająca w latach 1990–1994. Politycy z ramienia KLD byli posłami w Sejmie I i II kadencji. W wyborach w 1991 r. partia uzyskała 7,5% poparcia, a w 1993 r. – 5,8%. Kongres uczestniczył w koalicjach rządowych: w gabinecie Jana Krzysztofa Bieleckiego w 1991 r. oraz rządzie Hanny Suchockiej w latach 1992–1993. W 1994 r. KLD połączył się z Unią Demokratyczną, tworząc Unię Wolności. Przewodniczącymi partii byli Janusz Lewandowski, a następnie Donald Tusk.

Unia Demokratyczna (UD; 1990–1994), Unia Wolności (UW; 1994–2005), Partia Demokratyczna (PD; od 2005)

Unia Demokratyczna została utworzona w 1990 r. W 1994 r. połączyła się z Kongresem Liberalno‑Demokratycznym, tworząc Unię Wolności, a w 2005 r. działacze tej partii założyli Partię Demokratyczną Demokraci PL. Jest to partia centrowacentrowcycentrowa, liberalna w kwestiach światopoglądowych i sprawach gospodarczych.

Tadeusz Mazowiecki, pierwszy przewodniczący UD, był premierem pierwszego niekomunistycznego rządu (1989–1990). Partia uczestniczyła także w rządach 1992–1993, kiedy to z ramienia Unii Demokratycznej funkcję premiera pełniła Hanna Suchocka. W wyborach w 1993 r. partia zdobyła 74 mandaty (16,1%), w 1997 r. jako Unia Wolności (po 1994 r. i połączeniu się z Kongresem Liberalno‑Demokratycznym) – 60 mandatów (13%), a w wyborach do sejmu w 2001 r. uzyskała 3,1% poparcia i nie pokonała wymaganego progu 5% poparcia. Uzyskała jednak pięć miejsc w senacie, startując w koalicji wyborczej. W wyborach do Parlamentu Europejskiego w 2004 r. uzyskała 7,3% (cztery mandaty). Po wyborach w 1997 r. wraz z Akcją Wyborczą „Solidarność” (AWS) uczestniczyła w koalicji gabinetowej w rządzie Jerzego Buzka, w czerwcu 2000 r. zaś wystąpiła z rządu.

W styczniu 2001 r. szeregi działaczy UW opuściła grupa liberałów, m.in. Donald Tusk, która utworzyła nowe ugrupowanie – Platformę Obywatelską. UW w wyborach 2001 r. zdobyła tylko 3,1% poparcia i nie weszła do sejmu. W wyborach do Parlamentu Europejskiego w 2004 r. otrzymała 6% poparcia i cztery mandaty. W wyborach w 2005 r. nie przekroczyła progu wyborczego.

Przewodniczącymi UD/UW/PD byli Tadeusz Mazowiecki, Leszek Balcerowicz, Bronisław Geremek i Władysław Frasyniuk. W wyborach do sejmu w 2007 r. ugrupowanie to utworzyło koalicyjny komitet wyborczy razem z SLD, uzyskując trzy mandaty. W 2009 r. posłowie ci przeszli do Stronnictwa Demokratycznego.

Porozumienie Centrum (PC)

R1JGiAwCvBfdu1

Ilustracja przedstawiająca logo partii politycznej. Tworzy je prostokąt, wewnątrz niego znajdują się dwie dłonie uściśnięte w geście powitania. Nad prostokątem znajduje się napis Porozumienie centrum. Pod prostokątem znajduje się napis Zjednoczenie polskie.

Partia powołana w 1990 r. w obozie posolidarnościowym, o programie chrześcijańsko‑demokratycznym. W jej skład weszli działacze polityczni z Komitetu Obywatelskiego, m.in.: Jarosław Kaczyński, Jan Olszewski, a także z innych ugrupowań – Kongresu Liberalno‑Demokratycznego i Stronnictwa Demokratycznego.

Na kongresie PC w 1990 r. ogłoszono program odejścia od polityki „grubej kreski”, zaproponowanej przez premiera Tadeusza Mazowieckiego, który przyczynił się istotnie do podziału środowiska postsolidarnościowego.

W 1991 r. PC utworzyło blok wyborczy Porozumienie Obywatelskie Centrum i w wyborach w tymże roku zdobyło 44 mandaty (8,7%). Jan Olszewski pełnił funkcję premiera w latach 1991–1992. Po upadku jego rządu część działaczy (również Olszewski) opuściła partię i w tym samym roku utworzyła Ruch dla Rzeczpospolitej, a inna grupa weszła w skład Polskiego Programu Liberalnego. Osłabiona partia, pod nazwą Zjednoczenie Polskie – Porozumienie Centrum, startowała w wyborach 1993 r., nie zdobywając żadnego mandatu. W 1996 r. weszła w skład Akcji Wyborczej „Solidarność” i uzyskała 14 mandatów. W 1999 r. część działaczy powołała Porozumienie Polskich Chrześcijańskich Demokratów. W 2001 r. na bazie części PC powstało Prawo i Sprawiedliwość z Jarosławem i Lechem Kaczyńskimi na czele.

Zjednoczenie Chrześcijańsko‑Narodowe (ZChN)

Partia utworzona w 1989 r. przez środowiska związane z „Solidarnością” i opozycją niepodległościową. W swoim programie odwołuje się do nurtu chrześcijańsko‑demokratycznego i tradycji narodowych. Do już zrealizowanych postulatów politycznych ZChN należą: wprowadzenie religii do szkół, zawarcie konkordatu ze Stolicą Apostolską, ograniczenie prawa do aborcji. Kolejnymi hasłami programowymi partii była dekomunizacjadekomunizacjadekomunizacja i lustracjalustracjalustracja.

ZChN do wyborów w 1991 r. przystąpiło w ramach Wyborczej Akcji Katolickiej, uzyskując 49 mandatów (8,7%). Partia współtworzyła rządy Jana Olszewskiego i Hanny Suchockiej.

W wyborach 1993 r. ZChN wystąpiło w koalicji wyborczej Katolickiego Komitetu Wyborczego „Ojczyzna”, uzyskując 6,4% i nie wchodząc do sejmu. W wyborach w 1997 r. część działaczy ubiegała się o mandat z ramienia komitetu Akcji Wyborczej „Solidarność” i zdobyła 25 mandatów.

W 2001 r. z partii wystąpili Kazimierz Marcinkiewicz i Marian Piłka, współtworząc Przymierze Prawicy, które w 2001 r. nie uzyskało reprezentacji w parlamencie. Prezesami ZChN byli: Wiesław Chrzanowski, Ryszard Czarnecki, Marian Piłka, Stanisław Zając, Jerzy Kropiwnicki.

Akcja Wyborcza „Solidarność” (AWS)

RzXnUtrIrUOtq1

Ilustracja przedstawiająca logo partii politycznej. Składa się ze złączonych liter AWS. Z prawego ramienia litery W wystaje z maszt z powiewającą biało-czerwoną flagą. Wokół liter napis Akcja Wyborcza Solidarność.

To koalicja wyborcza powstała w 1996 r., która skupiała NSZZ „Solidarność” i kilkadziesiąt różnych ugrupowań o charakterze centroprawicowym, m.in. ZChN, Stronnictwo Konserwatywno‑Liberalne, PC, Porozumienie Ludowe, Partię Chrześcijańsko‑Demokratyczną. Jej przewodniczącym był Marian Krzaklewski. AWS była polityczną podstawą rządów Jerzego Buzka w latach 1997–2001. Następnie rozpadła się na mniejsze ugrupowania.

Liga Polskich Rodzin (LPR)

R1CaLBFwxmCax1

Ilustracja przedstawiająca logo partii politycznej. Tworzą je litery LPR. Nad nimi biało-czerwona flaga wygięta w łuk.

Partia powstała w 2001 r. Do ugrupowań ją współtworzących należały: Ruch Odbudowy Polski (Jan Olszewski), Porozumienie Polskie (Jan Łopuszański), Młodzież Wszechpolska (Roman Giertych), Ruch Katolicko‑Narodowy (Antoni Macierewicz), Przymierze dla Polski (Gabriel Janowski).

Program polityczny ogniskował się wokół eurosceptycyzmu, lustracji i dekomunizacji. W programie gospodarczym partia opowiadała się za ochroną rodzimej produkcji przez zwiększenie dotacji państwowych i wprowadzenie barier celnych, ograniczenie napływu obcego kapitału i nadzór nad nim. Sprzeciwiała się również prywatyzacji sektorów strategicznych dla państwa. W programie społecznym akcentowała znaczenie polityki prorodzinnej i ochronę tradycji polskiej rodziny.

LPR była obecna w sejmie w 2001 r., kiedy zdobyła 36 mandatów (8,3%), i w 2005 r., uzyskując 34 mandaty (8%). W Parlamencie Europejskim w 2004 r. dostała 10 miejsc. W wyborach do sejmu w 2007 r. komitet wyborczy LPR miał nikłe poparcie (tylko 1,3%) i nie zdobył mandatów. Podobną porażkę poniósł w wyborach do Parlamentu Europejskiego w 2009 r.

Znani politycy tej partii to Roman Giertych, Mirosław Orzechowski, Marek Kotlinowski, Zygmunt Wrzodak.

Samoobrona RP

R1LUKLBpDDOcD1

Ilustracja przedstawiająca logo partii politycznej. Tworzy je koło, w jego wnętrzu znajduje się zarys granic Polski. Pośrodku znajduje się biało-czerwona flaga złożona z trzech łamanych. W obramowaniu koła napis Samoobrona.

Samoobronę należy uznać za partię o charakterze ludowo‑narodowym. W programie partii można znaleźć odwołanie do społecznej gospodarki rynkowej. Członkowie partii są zwolennikami trzeciej drogi, tzn. modelu łączącego wolność przedsiębiorczości ze społeczną odpowiedzialnością państwa. Partia odwołuje się do społecznej nauki kościoła, mocno akcentując nauczanie Jana Pawła II. Głównymi grupami wyborców, do których kierowało swoją ofertę, byli rolnicy i mieszkańcy terenów wiejskich. Partia akcentowała również w swoim programie kwestie gospodarcze, co mogło sugerować „zwrócenie się” w stronę przedsiębiorców. Dużo uwagi w programie partii poświęcono również osobom bezrobotnym i „wykluczonym”.

Samoobrona miała swoją reprezentację w sejmie w 2001 r. i uzyskała 53 mandaty (11,2%), a w 2005 r. 56 mandatów (11,4%). W wyborach do Parlamentu Europejskiego w 2004 r. zdobyła sześć mandatów. Jednak w kolejnych wyborach do sejmu w 2007 r. i do Parlamentu Europejskiego nie uzyskała żadnego.

Znani politycy partii to Andrzej Lepper, Krzysztof Filipek, Renata Beger i Danuta Hojarska.

Słownik