Osadnictwo to całokształt działań grup ludzi wywołujący zmiany w środowisku przyrodniczym. Głównymi jednostkami osadniczymi wyróżnianymi w naszym kraju są miasta i wsie. W Polsce, według stanu na 1 stycznia 2021 r., istniało 1 523 gmin wiejskich, 652 gminy wiejsko‑miejskie oraz 302 gminy miejskie. W strukturze powierzchniowej gminy wiejskie dominują na wschodzie kraju. Wpłynęły na to głównie uwarunkowania historyczne.

R1OVxk3LsV5T0

Mapa przedstawia rodzaje gmin w Polsce w dniu 1 stycznia 2020 roku. Gminy miejskie oznaczone są kolorem czerwonym, gminy miejsko-wiejskie kolorem pomarańczowym a gminy wiejskie kolorem zielonym. Gminy miejskie dominują w okolicach Warszawy, na Pomorzu oraz w aglomeracji śląskiej. Gminy miejsko-wiejskie przeważają w centralnej oraz zachodniej Polsce, natomiast gminy wiejskie w Polsce wschodniej oraz północnej.

W ujęciu urbanistycznym wieś to miejsce zamieszkania ludności rolniczej tworzące nieodłączną całość z terenem. Oczywiście, funkcja rolnicza nadal jest wiodącą na obszarach wiejskich, ale należy zauważyć, że na przestrzeni lat w Polsce byliśmy świadkami postępu cywilizacyjnego determinującego wzrost znaczenia funkcji pozarolniczych. W XXI wieku w wielu miejscach na coraz większą skalę odbywa się proces urbanizacji wsi. Polega on na jej stopniowym upodabnianiu się do miasta.

Czynniki rozwoju obszarów wiejskich

Na osadnictwo terenów wiejskich wpływ ma wiele czynników, wśród których wyróżniamy przyrodnicze oraz społeczno‑gospodarcze.

Przyrodnicze czynniki rozwoju obszarów wiejskich:

• ukształtowanie terenu – bardzo ważne w kontekście uprawy ziemi i chowu zwierząt, tereny równinne charakteryzują się zagęszczoną siecią osadniczą,

• żyzność gleby – kolejny bardzo ważny czynnik przyrodniczy, dotyczący głównie rolnictwa, determinujący wielkość plonów i wysokość przychodów z uprawy roli,

• otwarta przestrzeń – w większości przypadków, aby rolnictwo było opłacalne, musi być prowadzone na dużej powierzchni pól uprawnych,

• dostęp do wody – jest to jeden z kluczowych czynników przy uprawie ziemi i hodowli zwierząt,

• klimat – wpływa na zaspokajanie potrzeb uprawianych roślin, możliwość chowu określonych gatunków zwierząt, jest też bardzo ważny w kontekście komfortu życia ludzi zamieszkujących dany obszar,

• poziom zanieczyszczenia środowiska – ma duże znaczenie dla osób przenoszących się z miasta na wieś w celu znalezienia miejsca, w którym powietrze będzie czystsze,

• poziom hałasu – wieś z reguły charakteryzuje się niższym poziomem hałasu niż miasto, czynnik ten jest ważny dla ludzi przenoszących się z miasta, ceniących sobie spokój.

W Polsce obszary wiejskie rozwijają się głównie na terenach, których ukształtowanie pozwala na uprawę ziemi i hodowlę zwierząt, gdzie gleba jest wystarczająco żyzna, a otwarta przestrzeń zapewnia niezbędną ilość pól uprawnych, natomiast dostęp do wody nie jest utrudniony. Klimat umiarkowany, w którym leży nasz kraj, sprzyja rolnictwu. Z kolei osoby przenoszące się z miasta na wieś wybierają często takie miejsca, w których powietrze jest wystarczająco czyste, a poziom hałasu niski.

Społeczno‑gospodarcze czynniki rozwoju obszarów wiejskich:

• historia – odgrywa dużą rolę w kontekście lokalizacji i rozwoju, wiele wsi znajduje się w miejscu dawnych osad,

• tradycja – wiele osób decyduje się osiąść na stałe tam, gdzie żyli ich przodkowie, w miejscu, z którym wiążą je miłe wspomnienia, niektórzy po latach wracają z miasta, by zamieszkać na stałe w domu rodzinnym,

• miejsca kultukultkultu – w Polsce miejsca kultu chrześcijańskiego (głównie kościoły) lokowane w danej miejscowości znacząco wpływały na jej infrastrukturę, ludzie chętniej osiedlali się w pobliżu plebanii i kościoła,

• dostępność komunikacyjna – jest ważna zarówno dla osób zamieszkujących wieś od urodzenia, jak i tych, które decydują się przeprowadzić na wieś, ale nie chciałyby porzucać swojej pracy w mieście,

• dostępność mediów – prąd, bieżąca woda i gaz to dla wielu ludzi podstawa, w obecnych czasach ogromna liczba osób nie wyobraża sobie życia także bez internetu czy telewizji,

• atrakcje i walory turystyczne – czynniki te mogą być ważne w kontekście prowadzenia na przykład gospodarstwa agroturystycznegogospodarstwo agroturystycznegospodarstwa agroturystycznego.

RYv9KKXOgvW1c

Fotografia przedstawia gospodarstwo agroturystyczne w Szwedach na Podkarpaciu. Gospodarstwo otoczone jest betonowym płotem, na podwórku znajduje się wysoki zielony budynek. Otaczają go drzewa iglaste. Na pierwszym planie wyróżnia się drewniany szyld z napisem: Agroturystyka „Pod lasem”.

Słownik