Zjawy

R13au4kOwMJvT1

Obraz przedstawia młodego mężczyznę opierającego się na oparciu kanapy. Mężczyzna ma szczupłą twarz, wydatny nos, niewielkie wąsy. Jego ciemne, krótkie włosy są w nieładzie. Mężczyzna podpiera głowę prawą dłonią. Ubrany jest w koszulę i garnitur.

Podczas weselnej nocy wybranym gościom ukazują się zjawy, dzięki którym do dramatu został wprowadzony element fantastyczny. Zaprosili je na uroczystość Pan Młody i Panna Młoda namówieni przez Poetę. Rozwiązanie fabularne zastosowane przez Wyspiańskiego można odnieść do Dziadów Mickiewicza. W Weselu, podobnie jak w dramacie romantycznym, ma miejsce przywoływanie duchów. Różnica polega na tym, że u Mickiewicza duchy reprezentowały rzeczywistość nadprzyrodzoną, zewnętrzną wobec ludzi żyjących, natomiast u Wyspiańskiego zjawy są projekcjami wspomnień lub wyobrażeń osób, z którymi rozmawiają. Objawiają one także stłumione narodowe kompleksy, niespełnienia i lęki. Zjawą innej kategorii jest Chochoł, który w zakończeniu dramatu zyskuje władzę nad wszystkimi zebranymi w bronowickiej chacie.

Niezagojone rany

Wiejskie wesele, głośna muzyka, tańce i alkohol wprawiają gości w upojenie, w trans.  W drugim akcie, rozgrywającym się na pograniczu jawy i snu, do głosu dochodzi wszystko to, co kryją oni głęboko w sobie: wspomnienia, bóle, lęki i natręctwa, nierozwiązane problemy. Wesele można zatem odczytywać jako dramat o niezagojonej ranie w ludzkiej psychice, będącej konsekwencją jakiegoś bolesnego doświadczenia. W rozmowach między sobą, a potem w dialogach ze zjawami, poszczególne postaci odsłaniają własne problemy. Osoby fantastyczne pojawiające się w utworze mogą być więc postrzegane jako psychologiczne projekcje stłumionych cierpień bohaterów.

Bierność

Przeszłość jest dla bohaterów Wyspiańskiego źródłem cierpień, ale największego bólu doświadczają w teraźniejszości, z którą nie umieją sobie poradzić. Uczestnicy wesela nie potrafią wydobyć się ze stanu dojmującej bezsilności, nie są zdolni do jakiegokolwiek czynu. Narzekają, dużo mówią o działaniu, a w rzeczywistości pozostają pogrążeni w błogim śnie i bezczynnym oczekiwaniu na cud, który miałby się zdarzyć, ale bez ich własnego udziału.

To niemożność działania ludzi pozbawionych „woli mocy”. Ten bezwład jest przede wszystkim grzechem inteligencji, zastygłej w stereotypach, wygodnych schematach myślowych. Intelektualiści ulegają aurze dekadentyzmudekadentyzmdekadentyzmu, poddają się czarowi nastrojowej poezji, nad życiową aktywność przedkładają estetyzm oderwany od rzeczywistości. Szukają „mocy” w środowisku chłopskim. Jednak chłopi też okazują się bezradni. Nie rozumieją inteligenckiej idei niepodległościowej, w imię której  mieliby się podjąć czynu. Inteligenci i chłopi żyją bowiem w dwóch odrębnych światach, postrzegają siebie nawzajem przez pryzmat oczekiwań, stereotypów i uprzedzeń, od których trudno im się uwolnić.

RvXIB6dNZnBDc

Obraz przedstawia parę młodych ludzi - kobietę i mężczyznę. Kobieta ma ciemne włosy i owalną twarz. Ubrana jest w krakowski strój ludowy, na jej szyi wiszą czerwone korale. Mężczyzna jest ciemnowłosy, ma pociągłą twarz, głęboko osadzone oczy, brodę i wąsy. Ubrany jest w koszulę i kamizelkę z owczej skóry.

Krakowscy artyści i inteligenci ulegają fascynacji, czasami powierzchownej, wsią i chłopską kulturą (tzw. chłopomaniachłopomania (ludomania)chłopomania młodopolska). W chłopach widzą siłę, której brakuje im samym, a wieś traktują jako miejsce dające poczucie związku z naturą. Jest ona dla nich przede wszystkim źródłem tradycji. Mitologizują lud, a zarazem zachowują wobec niego dystans, a nawet spoglądają nań z wyższością. Niewiele wiedzą o prawdzie życia wiejskiego, nie dostrzegają skomplikowanych problemów społecznych i ekonomicznych. Z kolei chłopi chcieliby widzieć w inteligentach klasę przywódczą, patrzą na nich z podziwem i fascynacją, a zarazem z lękiem i nieufnością. Między obiema grupami społecznymi cieniem kładzie się przeszłość. Choć wszyscy chcieliby zapomnieć o bolesnych wydarzeniach z historii, nie pozwalają na to stereotypy, uprzedzenia i uproszczone poglądy.

Niemożność porozumienia i wspólnego działania jest w Weselu wyrazem rozbicia społecznego. Nie ma wspólnej idei, są różne poglądy, oczekiwania, interesy, a nawet języki i opowieści o historii.

Polacy

Wesele opowiada o relacjach społecznych epoki Młodej Polski, ale można na nie spojrzeć także jak na dramat uniwersalny o zmaganiu się człowieka z przeszłością, z fałszem, z brakiem woli działania. Najczęściej jednak dzieło to interpretowane bywa jako pamflet na Polaków. To ich w największej mierze dotyczą demaskowane w utworze: nieumiejętność radzenia sobie z historią, brak właściwej hierarchii wartości, skłonność do narzekania, niedostatek woli czynu, uwikłanie w pozory, lęk przed podjęciem odpowiedzialności, a czasem nawet – śmieszność.

Słownik