Od Ligi Narodów...

RUULF06W86oUn1

Ilustracja przedstawia logo Ligi Narodów. Po środku gwiazda wrysowana w pięciobok. Wokół napis: league of nations, societe des nations

Pierwszą organizacją stojącą na straży pokoju na świecie, poprzedniczką ONZ, była Liga NarodówLiga NarodówLiga Narodów. Została utworzona po I wojnie światowej z inicjatywy USA (ostatecznie USA nie zostały jej członkiem), działalność rozpoczęła w 1920 roku. Jej głównym celem było utrzymanie pokoju na świecie i rozwijanie współpracy. Dość szybko okazało się, że Liga nie jest w stanie zrealizować swojego głównego założenia, jakim było zapewnienie pokoju. Jej działalność przerwał wybuch II wojny światowej, przed którą nie potrafiła ona uchronić ludzkości. Liga Narodów została rozwiązana w 1946 roku.

...do Organizacji Narodów Zjednoczonych

Z inicjatywą jej utworzenia wystąpiły rządy USA i Wielkiej Brytanii. Nowa organizacja miała mieć szerokie kompetencje i stanowić podstawę powojennego ładu międzynarodowego. Cele, strukturę i zasady funkcjonowania organizacji opracowali na wspólnych konferencjach przywódcy głównych mocarstw koalicji antyhitlerowskiej: prezydent USA Franklin Delano Roosevelt, premier Wielkiej Brytanii Winston Churchill i przywódca ZSRS Józef Stalin.

Konferencja założycielska Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ)Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ)Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ) z udziałem delegacji 50 państw rozpoczęła się 25 kwietnia 1945 roku w San Francisco, a zakończyła się 25 czerwca podpisaniem Karty Narodów Zjednoczonych. Karta ONZ została ratyfikowana 24 października 1945 roku.

RToJrhLDhkBHq1

Zdjęcie przedstawia wysoki budynek, przed którym umieszczono liczne maszty z flagami krajów, należących do Organizacji Narodów Zjednoczonych ONZ.

Siedzibą organizacji został Nowy Jork, a w Europie – Genewa i Wiedeń (obecnie jeszcze Haga i Nairobi). Jest to uniwersalna organizacja międzynarodowa, do której należą 193 kraje.

Państwa członkowskie dzielą się na członków pierwotnych (państwa, które uczestniczyły w konferencji założycielskiej) i pozostałych, którzy przystąpili do organizacji w późniejszych latach. Nowych członków przyjmuje Zgromadzenie Ogólne w drodze uchwały, na wniosek Rady Bezpieczeństwa. Istnieje możliwość zawieszenia, a nawet usunięcia państwa członkowskiego z organizacji.

Decyzję o zawieszeniu lub wydaleniu podejmuje Zgromadzenie Ogólne na wniosek Rady Bezpieczeństwa. Karta Narodów Zjednoczonych nie przewiduje możliwości wystąpienia z organizacji, jednak każde państwo jest suwerenne i może podjąć taką decyzję.

Główne cele ONZ:

• dążenie do zapewnienia pokoju i bezpieczeństwa światowego;

• tłumienie wojen i innych naruszeń pokoju;

• rozwijanie współpracy międzynarodowej, współdecydowania narodów w imię wspólnych celów;

• ochrona praw i godności człowieka;

• popieranie rozwoju społeczno‑gospodarczego wszystkich państw i narodów.

Członkiem ONZ według art. 4 Karty Narodów ZjednoczonychKarta Narodów ZjednoczonychKarty Narodów Zjednoczonych może być każde państwo miłujące pokój, które przyjęło zobowiązania zawarte w karcie i zdaniem ONZ jest w stanie je wypełniać. W skład ONZ wchodzą obecnie 193 państwa (ostatni przyłączył się Sudan Południowy w 2011 r.). Watykan nie jest członkiem ONZ, ma status stałego obserwatora przy ONZ.

Członkowie ONZ według daty przyjęcia do organizacji

Członkostwo w ONZ opiera się na:

• suwerennej równości wszystkich członków;

• wykonywaniu w dobrej wierze zobowiązań, zgodnie z Kartą ONZ;

• rozwiązywaniu sporów środkami pokojowymi;

• powstrzymaniu się od groźby użycia siły lub użycia jej w sposób niezgodny z celami ONZ;

• okazywaniu wszelkiej pomocy ONZ w każdej akcji podjętej zgodnie z Kartą ONZ jako środka zapobiegawczego lub przymusu;

• wpływaniu na państwa, które nie są członkami ONZ, aby postępowały zgodnie z zasadami koniecznymi do utrzymania pokoju i bezpieczeństwa;

• nieingerowaniu ONZ w sprawy należące do kompetencji wewnętrznych państw.

Obszary działalności ONZ

Wybrane obszary działalności ONZ to przede wszystkim utrzymanie pokoju i bezpieczeństwa oraz dbanie o przestrzeganie praw człowieka. Istnieje kilka sposobów rozwiązywania konfliktów przez Radę Bezpieczeństwa, są to między innymi rezolucje, uchwały – wzywające do podjęcia lub zaniechania określonych działań godzących w bezpieczeństwo lub pokój. Skuteczność tych kroków jest jednak niewielka, ponieważ nie mają one mocy wiążącej.

Misje pokojowe

Najpopularniejszą formą działania są misje pokojowe wysyłane w rejony konfliktu w celu nadzorowania porozumień pokojowych, tworzenia stref rozdzielających zwaśnione strony lub nadzorowania zawieszenia broni. W misjach biorą udział żołnierze z państw członkowskich, tzw. błękitne hełmy, policjanci, obserwatorzy i personel cywilny. Do tej pory ONZ przeprowadziła ok. 70 tego typu operacji na wszystkich kontynentach, z czego 57 po 1988 roku. W ramach misji ONZ często współpracuje z innymi organizacjami, czego przykładem może być połączenie operacji pokojowej ONZ z siłami międzynarodowymi NATO (IFORImplementation Force (IFOR)IFOR i SFORSFORSFOR) w Bośni i Hercegowinie w 1995 roku i KFOR w Kosowie w 1999 roku do dzisiaj. Znacznie rzadziej ONZ przeprowadza bezpośrednie akcje zbrojne. Takim przykładem może być operacja w Zatoce Perskiej w 1991 roku, tzw. Pustynna Burza, czyli mandat ONZ dla sił amerykańsko‑brytyjskich, które wyzwoliły Kuwejt okupowany przez wojska Saddama Husajna. Ponad 3300 żołnierzy sił pokojowych ONZ z blisko 120 krajów zginęło podczas służby pod flagą ONZ.

RheSWJZMl0wT71

Zdjęcie przedstawia żołnierza sił ONZ. Ma niebieski kask a na nim widnieje napis UN. Żołnierz uśmiecha się do czarnoskórych dzieci, stojących na ulicy. W tle widać ruiny i gruz z budynków oraz innych mieszkańców miasteczka.

Polskie Siły Zbrojne biorą udział w międzynarodowych operacjach pokojowych od 1953 r. Od tego czasu w 29 operacjach ONZ w 26 krajach służyło blisko 40 tysięcy polskich żołnierzy. Byliśmy obecni głównie na Bliskim Wschodzie (UNDOFSiły Narodów Zjednoczonych ds. Nadzoru Rozdzielenia Wojsk na Wzgórzach GolanUNDOF, UNIFILUNIFILUNIFIL), ale także w Afryce i na Bałkanach Zachodnich.

ONZ ma duże sukcesy w zakresie rozwiązywania problemów społecznych, politycznych i gospodarczych. Instrumentami wykorzystywanymi w tym obszarze działalności są konferencje, deklaracje, programy, a przede wszystkim tworzenie samodzielnych instytucji międzynarodowych (agencji specjalnych ONZ), które zajmują się rozwiązywaniem konkretnych problemów. Najbardziej znane z nich to Fundusz Pomocy Dzieciom (UNICEF), Światowa Rada Żywności (WFC), Program Ochrony Środowiska (UNEP) oraz Program Rozwoju (UNDP).

Słownik