Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki

Organizacja międzynarodowa

Mianem organizacji międzynarodowejorganizacje międzynarodoweorganizacji międzynarodowej określa się zrzeszenie co najmniej trzech podmiotów, które zostało utworzone do realizacji wspólnego celu. Cel ten ma często charakter międzynarodowy lub jego realizacja wymaga działalności międzynarodowej. Powstanie organizacji międzynarodowej wymaga podpisania umowy założycielskiej zawierającej statut danej organizacji. Określa on jej nazwę, cele, zasady działania, prawa i obowiązki członków, organy i ich kompetencje oraz siedzibę. Organizacje międzynarodowe często powstają z przekształcenia się konferencji międzynarodowych w trwałe związki międzypaństwowe. Powstawanie pierwszych nowożytnych organizacji międzynarodowych nastąpiło po 1815 r. i kongresie wiedeńskim. Wpływ na ich tworzenie się miała wymiana handlowa i poszukiwanie jak najlepszych form współpracy międzynarodowej. Organizacje takie zajmowały się przewozami kolejowymi, żeglugą międzynarodową na szlakach rzecznych, komunikacją telegraficzną i usługami pocztowymi.

Funkcje organizacji międzynarodowych

Organizacje międzynarodowe są powoływane w celu realizacji określonych funkcji.

ROyIO59erOgWY1
Mapa myśli. Lista elementów: Nazwa kategorii: podstawowe funkcje [br]organizacji międzynarodowychElementy należące do kategorii podstawowe funkcje [br]organizacji międzynarodowychNazwa kategorii: [bold]funkcje operacyjne[/], [br]które polegają na [br]wypełnianiu przez [br]daną organizację [br]określonych działań [br]i usługNazwa kategorii: [bold]funkcje regulacyjne[/] [br]polegające na regulowaniu [br]działań podejmowanych [br]przez państwa [br]będące członkiem danej [br]organizacji międzynarodowej [br]w stosunkach [br]międzynarodowych [br](działania te muszą być [br]zgodne z prawem)Nazwa kategorii: [bold]funkcje kontrolne[/], [br]które pozwalają [br]kontrolować to, [br]jak państwo [br]zachowuje się [br]w stosunkach [br]międzynarodowych,[br] czy nie [br]łamie ono prawaNazwa kategorii: [bold]funkcje adaptacyjne[/], [br]których celem jest [br]dostosowanie polityki[br] zagranicznej i wewnętrznej [br]państw członkowskich do [br]przyjętych zasad obowiązujących [br]w stosunkach zagranicznych, [br]jednak przy zastrzeżeniu [br]nienaruszalności, [br]niezależności tych [br]państwNazwa kategorii: [bold]funkcje strategiczne[/], [br]dążące do eliminacji [br]zagrożeń i utrzymania[br] bezpieczeństwa na świecieNazwa kategorii: [bold]funkcje symboliczne[/] [br]mające na celu [br]nakłonienie państw [br]przez organizacje [br]międzynarodowe do [br]kierowania się [br]pewnymi wartościami, [br]np. wiarygodnością, [br]suwerennościąKoniec elementów należących do kategorii podstawowe funkcje [br]organizacji międzynarodowych
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

BRICS

R1ZTRdOhSpy2t
Jeden z logotypów BRICS.
Zastanów się nad jego symboliką.
Źródło: domena publiczna.

BRICS jest przykładem organizacji międzynarodowej, której nazwa pochodzi od pierwszych liter państw ją tworzących: Brazylii, Rosji, Indii, Chin i Republiki Południowej Afryki. Określenia tego jako pierwszy użył Jim O’Neill w listopadzie 2001 r. w publikacji Building Better Economic BRICS. Pojęcie to zostało spopularyzowane dwa lata później przez agencję Goldman Sachs, która ogłosiła prognozę, że w pierwszej połowie XXI w. kraje te zostaną światowymi potęgami.

R1Cg0BnyEb6zK1
Ilustracja przedstawia mapę świata. Kolorem zielonym oznaczono państwa członkowskie BRICS, są to: Brazylia, Rosja, Chiny, Indie, Republika Południowej Afryki.
Oprac. na podst. BRICS, wikipedia.org.pl.
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Organizacja składała się początkowo z Brazylii, Rosji, Indii i Chin. 13 kwietnia 2011 r. dołączyła do nich Republika Południowej Afryki. Jest to organizacja ekonomiczna, która zrzesza niejednorodne ekonomicznie państwa. Kraje tworzące BRICS nie zawiązały ze sobą sojuszu politycznego ani też formalnego stowarzyszenia w sprawach handlu.

RaqfU46RcWGX51
Mapa myśli. Lista elementów: Nazwa kategorii: najważniejsze cele organizacji{color=#10451D}Elementy należące do kategorii najważniejsze cele organizacjiNazwa kategorii: dążenie do [br]stworzenia nowego [br]systemu walutowego{color=#10451D}Nazwa kategorii: zreformowanie ONZ, [br]dążenie do zwiększenia [br]składu Rady [br]Bezpieczeństwa{color=#1D8036}Nazwa kategorii: zwiększenie [br]roli państw [br]rozwijających się [br]w światowych [br]instytucjach [br]walutowych{color=#208B3A}Koniec elementów należących do kategorii najważniejsze cele organizacji{color=#10451D}
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Państwa tworzące BRICS to regionalne mocarstwa, które łącznie mają blisko 3 miliardy mieszkańców i 1/4 globalnego produktu brutto. Są to państwa szybko się rozwijające. Do wspólnoty mogą przystąpić kolejne kraje. Na kandydatów wskazuje się Turcję, Koreę Południową, Meksyk i Indonezję.

Szanghajska Organizacja Współpracy

Powstanie Szanghajskiej Organizacji Współpracy było konsekwencją rozpadu dotychczasowego układu sił i współpracy na świecie po 1991 r. Rozpad Związku Socjalistycznych Republik Sowieckich oraz powstanie nowych państw zmieniły sytuację geopolityczną w Azji Centralnej. Powstały takie państwa, jak Kazachstan, Uzbekistan, Turkmenistan, Kirgistan czy Tadżykistan, które dążyły do uznania ich na forum międzynarodowym. Kiedy USA nawiązały z nimi stosunki dyplomatyczne, zaniepokoiło to Federację Rosyjską i Chiny. Państwa te obawiały się, że mogą stracić swoje strefy wpływów na rzecz Stanów Zjednoczonych.

R1Th8ZvX6IjeA1
Logo Szanghajskiej Organizacji Współpracy.
Zastanów się, do czego nawiązuje ten logotyp.
Źródło: Shanghai Cooperation Organisation, tylko do użytku edukacyjnego.

Dlatego w 1996 r. powołano w Szanghaju tzw. Szanghajską Piątkę, złożoną z Chin, Kazachstanu, Tadżykistanu, Kirgistanu i Rosji. Celem nowej organizacji była demarkacjademarkacjademarkacja granic oraz regulacja kwestii spornych terytoriów. W 2001 r., podczas szczytu Szanghajskiej Piątki w Szanghaju, doszło do przyjęcia w jej skład Uzbekistanu i zmiany nazwy organizacji na Szanghajską Organizację Współpracy. W 2017 r. członkami organizacji zostały Indie i Pakistan. Obserwatorami są: Afganistan (od 2012 r.), Iran (od 2005 r.), Białoruś (od 2015 r.) i Mongolia (od 2004 r.). Kandydatury na obserwatorów złożyły: Bangladesz, Egipt i Syria. Rolę partnerów w dążeniu do dialogu i porozumienia pełnią Armenia, Azerbejdżan, Kambodża, Nepal, Sri Lanka i Turcja. Tym samym Szanghajska Organizacja Współpracy stała się ważnym elementem ładu w Azji Centralnej oraz formą potwierdzenia dominacji Rosji i Chin w tym regionie świata.

R1XGhLFI61o071
Ilustracja przedstawia mapę świata. Kolorem zielonym zaznaczono członków Szanghajskiej Organizacji Współpracy, są to: Rosja, Chiny, Kazachstan, Pakistan, Indie, Kirgistan, Tadżykistan, Uzbekistan. Kolorem niebieskim zaznaczono kandydatów na obserwatorów, są to: Mongolia, Afganistan, Iran, Białoruś. Kolorem żółtym zaznaczono kandydatów, są to: Egipt, Syria, Bangladesz.
Oprac. na podst.: Szanghajska Organizacja Współpracy, wikipedia.org.pl.
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Cele Szanghajskiej Organizacji Współpracy

W 2002 r. powstała Karta Szanghajskiej Organizacji Współpracy, która zawiera jej najważniejsze cele.

Małgorzata Sikora-Gaca Szanghajska Organizacja Współpracy i jej wpływ na kształtowanie globalnego zarządzania
  • dążenie do wzmacniania wzajemnego zaufania oraz utrzymywania dobrosąsiedzkich i przyjaznych stosunków między państwami członkowskimi;

  • współdziałanie w celu utrzymania w regionie pokoju, bezpieczeństwa i stabilności;

  • rozwijanie efektywnej współpracy w obszarze handlu, polityki, gospodarki, kultury, nauki, edukacji, ochrony środowiska, transportu;

  • budowanie i promocja nowego politycznego i ekonomicznego porządku międzynarodowego na podstawie zasad demokracji i sprawiedliwości;

  • zwalczanie terroryzmu, separatyzmu i ekstremizmu;

  • umacnianie bezpieczeństwa regionalnego w Azji;

  • dbanie o wzajemne relacje między państwami członkowskimi.

cytat1 Źródło: Małgorzata Sikora-Gaca, Szanghajska Organizacja Współpracy i jej wpływ na kształtowanie globalnego zarządzania, Warszawa 2015, s. 202.

Działalność Szanghajskiej Organizacji Współpracy

W 2008 r. podczas konfliktu w Osetii Południowej i Abchazji Szanghajska Organizacja Współpracy wezwała strony konfliktu do rozmów, ale nie potępiono Gruzji za agresję mimo nacisków Rosji. Wpływ na takie zachowanie miały Chiny, które nie chciały stawać po żadnej ze stron konfliktu zbrojnego.

Szanghajska Organizacja Współpracy wsparła Afganistan po wycofaniu z terytorium tego kraju Międzynarodowych Sił Wsparcia Bezpieczeństwa (ISAF). W tym celu zaproponowano Afganistanowi status obserwatora.

Przez lata funkcjonowania zmienił się zakres działania organizacji, która coraz częściej ma aspiracje ponadregionalne. Na forum państw członkowskich dochodzi do rozmów o ładzie światowym i rywalizacji ze Stanami Zjednoczonym, co wynika z genezy organizacji.

R1PbeiIgTtEBA
Szczyt przywódców państw członkowskich SOW w Astanie, 9 czerwca 2017 r.
Źródło: kremlin.ru, licencja: CC BY 4.0.

W dążeniu do osiągania założonych celów Szanghajskiej Organizacji Współpracy widoczna jest różnica między Chinami i Rosją. Chińska Republika Ludowa jest zwolennikiem nacisku i wpływu za pomocą gospodarki i czynników geoekonomicznych, czego przykładem było założenie Azjatyckiego Banku Inwestycji Infrastrukturalnych. Natomiast Federacja Rosyjska pozostała wierna rozwiązaniom polityczno‑militarnym, sięgając często do polityki postimperialnej w stosunku do byłych republik.

Dlatego ocena działalności Szanghajskiej Organizacji Współpracy jest trudna. Z jednej strony jest ona forum realizacji celów ważnych dla polityki Rosji i Chin, w tym dążenia do stania się konkurencją dla NATO, jednak na razie jest ona wyłącznie organizacją polityczną. Z drugiej jednak strony SOW realizuje zadania integracji i rozwoju gospodarczego Azji Środkowej.

Słownik

demarkacja
demarkacja

wyznaczenie w terenie granicy między państwami; to ostatni etap ustalania przebiegu granic międzypaństwowych; dokonywana jest przez mieszane komisje międzypaństwowe i polega na szczegółowym wyznaczeniu granicy w terenie, oznaczeniu jej specjalnymi słupkami lub znakami granicznymi

multilateralizm
multilateralizm

w politologii praktyka koordynowania polityki przez co najmniej trzy państwa; William Diebold wprowadził podział na multilateralizm formalny i faktyczny, a John Gerard Ruggie rozszerzył definicję o aspekt nominalny i jakościowy

organizacje międzynarodowe
organizacje międzynarodowe

niejednorodna grupa uczestników stosunków międzynarodowych, dzieląca się pod względem statusu prawnomiędzynarodowego na międzynarodowe organizacje rządowe (z ang. International Governments Organizations – IGOs)  i międzynarodowe organizacje pozarządowe (z ang. International Non‑Government Organizations – INGOs)

protekcjonizm
protekcjonizm

pogląd gospodarczy, którego celem jest ochrona produkcji i handlu krajowego przed konkurencją zagraniczną, głównie za pomocą ceł nakładanych na przywożone towary oraz koncesji i zakazów; w stosunku do rynku krajowego głównym narzędziem tej polityki są cła przywozowe i cła eksportowe oraz subsydia