Uwarunkowania społeczne i administracyjne

Rw7mUsRnovhkc1

Ilustracja przedstawiająca flagę. Składa się z dwóch poziomych pasków jednakowej szerokości, czerwony na górze i niebieski na dole. Czerwony i niebieski pasek oddzielone są zielonym paskiem w białej obramówce, który rozwidla się w poziome Y. Po lewej stronie flagi jest równoboczny trójkąt koloru czarnego w żółtym obramowaniu.

Republika Południowej Afryki liczy ponad 58,5 mln mieszkańców wielu kultur, ras i języków. Ludność czarnoskóra stanowi zdecydowaną większość tej społeczności. W RPA obowiązuje 11 języków urzędowych, m.in. zulu i angielski.

Administracyjnie państwo jest złożone z dziewięciu prowincji:

• Prowincji Przylądkowej Wschodniej;

• Wolnego Państwa;

• Gautengu;

• Mpumalangi;

• Prowincji Przylądkowej Północnej;

• Limpopo;

• Prowincji Północno‑Zachodniej;

• Prowincji Przylądkowej Zachodniej.

RPA jest jednym z najzamożniejszych krajów Afryki, ale ma też swoje problemy związane m.in. z wielkimi różnicami majątkowymi między jego mieszkańcami, dużą liczbą chorych na AIDS i zaszłościami wynikającymi z długotrwałego apartheiduapartheidapartheidu.

Zasady ustrojowe

Republika Południowej Afryki jest bardzo specyficznym państwem. Świadczy o tym choćby fakt, że jej konstytucja nie określa stolicy państwa, a najwyższe organy mają swoje siedziby w kilku miastach:

RdgBv8M8JEQFZ

Fotografia przedstawiająca wielkomiejski pejzaż. Liczne budynki różnej wielkości, między nimi drzewa. Po środku torowisko, na którym stoi wiele towarowych pociągów. Nad torowiskiem wznosi się most.

Konstytucja

W RPA obowiązuje konstytucja z 1996 r. Opiera się ona na następujących zasadach:

• demokracji;

• pluralizmu politycznego;

• nadrzędności konstytucji;

• rządów prawa;

• federalizmu;

• współdziałania władz ogólnokrajowych, władz prowincji i władz lokalnych oraz współdziałania władz na każdym z tych szczebli;

• odpowiedzialności władzy wykonawczej przed parlamentem.

Zgodnie z konstytucją RPA jest republiką demokratyczną.

Ustrój RPA zgodnie z konstytucją gwarantuje zasadę powszechności praw wyborczych, wolność tworzenia i działania partii politycznych; uznaje wartość wielopartyjnego systemu rządowego, który jest oparty na wolnych wyborach.

Konstytucja RPA promuje zasadę nadrzędności konstytucji. Ustanawia też gwarancje tej nadrzędności w postaci systemu kontroli konstytucyjności ustaw oraz innych aktów prawnych. RPA jest państwem o charakterze federalnym, złożonym z prowincji. Prowincje te mają szeroki zakres kompetencji prawodawczych i w zakresie wykonywania prawa, a także prawo do współudziału w sprawowaniu władzy na szczeblu centralnym. Mają one też swoje konstytucje.

Konstytucja RPA rozróżnia trzy sfery władzy:

Kładzie też nacisk na współdziałanie władz, które ma charakter obligatoryjny.

Władza wykonawcza odpowiada przed Zgromadzeniem Narodowym, a na jej czele stoi prezydent. Jest on szefem gabinetu i kieruje jego pracami. Jednocześnie prezydent nie może z własnej inicjatywy rozwiązać Zgromadzenia Narodowego. Może to natomiast nastąpić na podstawie uchwały własnej Zgromadzenia Narodowego albo w sytuacji, gdy nie wybierze ono prezydenta w określonym terminie.

Konstytucja RPA przewiduje zakaz dyskryminacji m.in. ze względu na: płeć biologiczną, płeć kulturową, ciążę, stan cywilny, pochodzenie etniczne lub społeczne, kolor skóry, orientację seksualną, wiek, inwalidztwo, wyznanie, sumienie, przekonania, kulturę, język, urodzenie czy rasę.

Władza ustawodawcza

Parlament Republiki Południowej Afryki jest dwuizbowy. W jego skład wchodzą:

Zgodnie z konstytucją obowiązuje zasada autonomii parlamentu. Obie izby parlamentu mają swoje odrębne regulaminy i dużą swobodę działania.

RJeMpjPXJUUzp

Mapa przedstawiająca podział administracyjny Republiki Południowej Afryki. Wyodrębniono na niej dziewięć prowincji. Są to: Limpopo, North West, Gauteng, Mpumalanga, Kwazulu-Natal, Free State, Northern Cape, Western Cape oraz Eastern Cape.

Władza wykonawcza

RoRbk5vwefuAY1

Fotografia przedstawiająca dojrzałego mężczyznę pochodzenia afrykańskiego. Postać ukazana jest od piersi w górę, ma okrągłą twarz, bardzo krótko obcięte włosy. Ma wysokie czoło, rzadkie brwi, zmarszczki wokół oczu i na nasadzie nosa, szeroki nos i usta. Szeroko się uśmiecha, odsłaniając zęby. Ubrany w koszulę i marynarkę, na klapie marynarki ma przypiętą miniaturową flagę RPA, na szyi zawiązany krawat.

Prezydent RPA jest wybierany przez Zgromadzenie Narodowe spośród członków Zgromadzenia Narodowego. Kadencja prezydenta zaczyna się w momencie objęcia urzędu i kończy się z jego opróżnieniem albo z objęciem urzędu przez następnego prezydenta. Prezydent może sprawować swój urząd najwyżej przez dwie kadencje i pełni on bardzo ważną rolę w systemie prawnym RPA. Jest głową państwa i szefem władzy wykonawczej, a ponadto przygotowuje projekty ustaw i podpisuje ustawy. Ma prawo weta – jest uprawniony do zwrócenia projektu ustawy Zgromadzeniu Narodowemu w celu ponownego rozpatrzenia pod kątem zgodności z konstytucją. Może zwoływać Zgromadzenie Narodowe, Krajową Radę Prowincji albo cały parlament (obie izby) na posiedzenia nadzwyczajne w szczególnych sprawach.  Prezydent ma decydujący głos w kwestii składu rządu. Powołuje i odwołuje wiceprezydenta oraz ministrów i wiceministrów. Razem z wiceprezydentem oraz ministrami tworzy gabinet. Prezydent jest szefem gabinetu. Przewodniczy jego posiedzeniom i określa zakres kompetencji członków rządu. Do jego kompetencji należy też obsadzanie stanowisk sędziowskich, stosowanie prawa łaski, nadawanie odznaczeń. Jest dowódcą sił zbrojnych. Prezydent odpowiada przed parlamentem. W przypadku wyrażenia przez Zgromadzenie Narodowe wotum nieufności prezydentowi, prezydent oraz pozostali członkowie gabinetu składają urząd. Zgromadzenie Narodowe może też w drodze uchwały podjętej głosami przynajmniej dwóch trzecich swoich członków złożyć prezydenta z urzędu z powodu poważnego naruszenia konstytucji lub prawa, istotnego uchybienia lub niemożności sprawowania urzędu.

Władza sądownicza

Zgodnie z konstytucją RPA sprawowanie władzy sądowniczej jest powierzone sądom. Są one niezawisłe i podlegają wyłącznie konstytucji oraz prawu. Wszystkie organy państwowe są zobligowane wspomagać i chronić sądy.

Na system sądownictwa RPA składają się:

Obowiązuje domniemanie kompetencji sądów wyższych. Rozpoznają one wszelkie sprawy, które nie zostały powierzone innym sądom w drodze ustawy parlamentu. W praktyce sądami właściwymi w pierwszej instancji są najczęściej sądy rejonowe.

Cechą charakterystyczną systemu sądownictwa w RPA jest dualizm na jego najwyższych szczeblach. Oprócz Trybunału Konstytucyjnego, orzekającego w sporach dotyczących stosowania konstytucji, funkcjonuje Wyższy Sąd Apelacyjny jako najwyższa instancja w innych sprawach.

Sędziowie są powoływani przez prezydenta na wniosek Komisji Służby Sądowniczej, który jest wiążący.

R7QnvDGCqgdmy

Fotografia przedstawiająca wielkomiejski pejzaż. Na pierwszym planie aleja bezlistnych drzew. Dalej stoi okazały budynek, jedna ściana falista, dalej przeszklona. W tle wieżowce.

Instytucje wspierające demokrację

Konstytucja RPA wskazuje też instytucje wpierające demokrację.

Należą do nich:

• Rzecznik Obywateli (pełni rolę ombudsmanaombudsmanombudsmana; ma prawo sprawdzania działań administracji publicznej);

• Południowoafrykańska Komisja Praw Człowieka;

• Komisja do spraw Wspierania i Ochrony Praw Wspólnot Kulturowych, Religijnych i Językowych;

• Komisja do spraw Równości Płci;

• Komisja Wyborcza;

• Główny Rewident.

Południowoafrykańska Komisja Praw Człowieka, Komisja do spraw Wspierania i Ochrony Praw Wspólnot Kulturowych, Religijnych i Językowych oraz Komisja do spraw Równości Płci mają za zadanie edukację społeczeństwa w zakresie jego praw. Komisja Wyborcza zajmuje się przeprowadzaniem wyborów do ciał prawodawczych na szczeblu ogólnokrajowym, prowincjonalnym i gminnym, a także ogłaszaniem ich wyników. Główny Rewident to organ kontroli państwowej, powołany do badania finansów publicznych.

Wszystkie organy wspierające demokrację odpowiadają przed Zgromadzeniem Narodowym. Są też niezależne od innych organów państwowych.

R14yIq6VfGFJ1

Fotografia przedstawiająca kilkoro dzieci afrykańskiego pochodzenia. Dzieci ubrane są w koszulki. Mają duże oczy, szerokie nosy i usta. Uśmiechają się.

Słownik