Ćwiczenia

W powtórkowych lekcjach skupimy się na części poświęconej pytaniom. Odnoszą się one do wielu różnych materiałów źródłowych (nie tylko tekstów oraz ilustracji, ale również map, tabel czy wykresów itp.). Przede wszystkim musisz dokładnie zapoznać się z materiałami źródłowymi, ale także zwrócić uwagę na polecenia. Poniżej przybliżamy, jak rozumieć polecenia w zadaniach różnego typu:

RAmy0nWs0M2VC
wyjaśnij twoim zadaniem jest zrekonstruowanie związku przyczynowo‑skutkowego, opisanie od początku do końca, o co chodzi i dlaczego;, scharakteryzuj należy przeanalizować genezę, przebieg oraz konsekwencje danego procesu czy zjawiska, wymieniając uczestników wydarzeń (postacie, organizacje) lub inne istotne elementy;, porównaj twoim zadaniem jest zestawienie wydarzeń, zachodzących procesów, danych itp. pod kątem występujących między nimi podobieństw oraz różnic;, rozstrzygnij w tym wypadku oczekiwana odpowiedź jest jedna: „tak” lub „nie” - oczywiście wraz z uzasadnieniem, ale bez formułowania własnych ocen;, rozważ należy tu sformułować zarówno argumenty, jak i kontrargumenty, czyli „za” i „przeciw”, wartościując słuszność danego rozumowania;, oceń to polecenie pozwala ci przedstawić własną, subiektywną opinię na temat opisywanych zjawisk i procesów;
każda przedstawiona ocena – o ile będzie dobrze uzasadniona – zostanie uznana, dlatego też kluczową rolę odgrywa umiejętność budowania argumentacji;, udowodnij w poleceniu tym zawarta jest teza, a twoim zadaniem jest stworzenia krótkiej narracji z podaniem argumentów na rzecz jej prawdziwości;, uzasadnij zadanie podobne jak powyżej, ale w tym przypadku powinno się określić sposób rozumowania, który umożliwia postawienie danej tezy;, wykaż należy tu wykazać prawdziwość lub nieprawdziwość związków przyczynowo‑skutkowych, odnoszących się do tezy; podaj, wymień, wskaż – takie polecenia występują w zadaniach półotwartych, w których jest miejsce na twoją odpowiedź; podajesz wtedy pojęcie, nazwę własną (pełną, bez skrótów), imię i nazwisko osoby itp.

Pamiętajcie, że odpowiedź musi odnosić się do źródła – błędem jest bazowanie wyłącznie na swojej wiedzy i zignorowanie podanego źródła. Chodzi bowiem o to, aby osoba odpowiadająca na pytanie umiejętnie połączyła analizę materiału źródłowego z własną wiedzą. Nie bójcie się korzystać z posiadanych informacji i zawsze odwołujcie się do podanych źródeł. Pamiętajcie również o tym, by wczytywać się w polecenia – czasem wiedza własna nie jest potrzebna, czasem tekst to tylko inspiracja, a innym razem należy połączyć wiedzę z interpretacją tekstu.

Klasyfikacje wolności i praw człowieka

Wolności i prawa człowieka

Kluczowe jest rozróżnienie (w prawie i w praktyce) wolności człowieka i praw człowieka. Pojęcia te wielokrotnie są utożsamiane, aczkolwiek ich znaczenie jest odmienne.

R7rcsURAH1SOP1
Jean‑Pierre Houël, Szturm na Bastylię
Źródło: domena publiczna.

Wolności człowieka szczególnie silnie zaakcentowane są w tradycji anglosaskiej, ale występują również w europejskich traktatach i konwencjach oraz w konstytucjach wielu państw (m.in. Polski, Czech, Niemiec). Powstanie koncepcji praw człowieka jest związane z tradycją kontynentalną. Szczególny wpływ na ich rozwinięcie miała Wielka Rewolucja Francuskarewolucja francuskaWielka Rewolucja Francuska. Zapisy dotyczące praw człowieka występują w konstytucjach wielu państw, nie tylko europejskich.

Wolności człowieka:

  • przysługują każdemu człowiekowi z samej racji jego urodzenia;

  • są niezbywalne;

  • państwo nie może wyrazić zgody na ich istnienie i nie może określać ich zakresu; nie może również ich pozbawić;

  • państwo powinno jedynie zapewnić możliwość realizowania tych wolności;

  • uzgadniane są tylko formy, w jakich można korzystać z tych wolności, aby nie popaść w konflikt z innymi osobami korzystającymi z takich samych lub podobnych wolności.

Prawa człowieka:

  • ich istnienie i zakres obowiązywania są wynikiem kompromisu – umowy społecznej zawartej między ludźmi, jak również ustanowionej między społeczeństwem a władzą państwową;

  • ich treść i zakres obowiązywania wynikają z zapisów w konstytucjach i traktatach międzynarodowych.

Podział na wolności i prawa człowieka widoczny jest najlepiej w ujęciu rzeczowym. Pewne swobody traktowane są w większości demokratycznych państw prawa jako wolności, a inne – jako prawa.

Patrząc z tej perspektywy:

  • wolnościami są m.in. wolność i bezpieczeństwo osobiste, wolność myśli, sumienia i wyznania, wolność wyrażania opinii, wolność zgromadzeń i stowarzyszania się;

  • prawami są m.in. prawo do życia, do rzetelnego procesu sądowego, do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego, do zawarcia małżeństwa i do skutecznego środka odwoławczego.

Koncepcja absolutnych praw człowieka

Pochodną podziału na wolności i prawa człowieka jest uznanie niektórych praw za absolutne, a innych – za relatywne.

Koncepcja absolutnych praw człowieka opiera się na koncepcji prawa naturalnego, nadrzędnego wobec prawa pozytywnego stanowionego przez państwo. Państwo postrzega się w niej jako strażnika, który chroni prawa jednostek. Według tej koncepcji:

RwSB1wunBj3hQ1
Mapa myśli. Lista elementów: Nazwa kategorii: wolności (prawa) człowiekaElementy należące do kategorii wolności (prawa) człowiekaNazwa kategorii: powszechne [br] (uniwersalne)Elementy należące do kategorii powszechne [br] (uniwersalne)Nazwa kategorii: dotyczą wszystkich[br] ludzi, niezależnie [br]od państwa, [br]w jakim żyjąKoniec elementów należących do kategorii powszechne [br] (uniwersalne)Nazwa kategorii: niezbywalne Elementy należące do kategorii niezbywalne Nazwa kategorii: nikt nie może się[br] ich zrzecKoniec elementów należących do kategorii niezbywalne Nazwa kategorii: nienaruszalne [br] (podstawowe)Elementy należące do kategorii nienaruszalne [br] (podstawowe)Nazwa kategorii: nikt nie może[br] zostać pozbawiony[br] tych prawKoniec elementów należących do kategorii nienaruszalne [br] (podstawowe)Nazwa kategorii: przyrodzoneKoniec elementów należących do kategorii wolności (prawa) człowieka
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Koncepcja relatywnych praw człowieka

Pogląd ten opiera się na założeniu, że źródłem praw jest swobodna decyzja państwa. Do koncepcji tej odwołują się konstytucje XIX‑wieczne i konstytucje niedemokratyczne uchwalone w XX stuleciu.

Klasyczna klasyfikacja praw człowieka

Na klasycznej klasyfikacji praw człowieka opierają się Międzynarodowe pakty praw człowieka ONZ. Klasyfikacja ta wprowadza podział praw człowieka na: prawa osobiste, polityczneprawa politycznepolityczne, gospodarcze, społeczne i kulturalne.

R1PIRjetSOvJ3
Prawa osobiste Dotyczą bezpośrednio egzystencji fizycznej, psychicznej i prawnej człowieka, są inaczej określane jako prawa i wolności indywidualne. W katalogu tych praw znajdujemy m.in.: prawo do życia i wolności, prawo do prywatności, wolność myśli, sumienia i wyznania, prawo do rzetelnego procesu sądowego, zakaz tortur., Prawa polityczne Związane są z demokratyczną formą rządów gwarantującą obywatelom udział w sprawowaniu władzy. Inaczej określane jako prawa i wolności publiczne. Obejmują m.in. następujące prawa: wolność stowarzyszania się, tworzenia partii politycznych, prawa do udziału w wyborach i sprawowaniu władzy (czynne i bierne prawo wyborcze), prawo do informacji o działaniach władz., Prawa gospodarcze Dotyczą sytuacji ekonomicznej jednostki. W tej kategorii znajdziemy m.in.: prawo do własności, swobodnego prowadzenia działalności gospodarczej, do pracy., Prawa społeczne Dotyczą warunków społecznego rozwoju jednostki. Obejmują m.in.: prawo do urlopu, prawo do zabezpieczenia społecznego w wypadku choroby, starości, prawo do opieki zdrowotnej., Prawa kulturalne Związane są z duchowym i kulturowym rozwojem jednostki. Do tych praw zaliczają się: prawo do korzystania z dóbr kultury, prawo do dostępu do edukacji, wolność nauczania i nauki.

Klasyfikacja ze względu na kierunek oddziaływań

R1HRCB8mIqgi0
Funkcja wertykalna klasyczna relacja między jednostką a państwem., Funkcja horyzontalna relacja pomiędzy podmiotami równymi wobec prawa: jednostka i podmioty nie będące państwem.

Słownik

prawa polityczne
prawa polityczne

uprawnienia do udziału w życiu publicznym oraz w sprawdzaniu i kontrolowaniu władzy

rewolucja francuska
rewolucja francuska

okres w historii Francji (1789–1799), w którym doszło do głębokich zmian polityczno‑społecznych i obalenia monarchii Burbonów; za jej symboliczny początek uważane jest zdobycie Bastylii przez paryskich mieszczan 14 lipca 1789 roku