Przeczytaj
PrzeobrażeniePrzeobrażenie u owadów podlega kontroli układów nerwowego i hormonalnego, które ściśle współpracują, regulując wzrost, linienielinienie, zabarwienie oskórka oraz metabolizm i rozwój gonad. W procesy te zaangażowane są komórki neurosekrecyjnekomórki neurosekrecyjne mózgu, ciała kardialneciała kardialne, ciała przyległeciała przyległe oraz gruczoły protorakalnegruczoły protorakalne.
Komórki nerwowe i gruczołowe układów nerwowego i hormonalnego regulują metamorfozę za pośrednictwem trzech rodzajów chemicznych przekaźników:
Komórki neurosekrecyjne mózgu wytwarzają i wydzielają neurohormony – hormony protorakotropowe (PTTH)hormony protorakotropowe (PTTH), które pełnią rolę czynników uwalniających hormony wydzielane przez gruczoł protorakalny i ciała przyległe.
Hormon juwenilnyHormon juwenilny wydzielany przez ciała przyległe umożliwia wzrost larwylarwy, określa wynik linienia: larwalne, poczwarkowepoczwarkowe oraz utrzymuje stadium młodociane larwy. Hormon ekdyzonekdyzon wytwarzany przez gruczoły protorakalne reguluje linienie i metamorfozę, stymuluje przepoczwarczenieprzepoczwarczenie i uformowanie imagoimago.
Słownik
(łac. corpora cardiaca); parzyste gruczoły ulokowane za zwojem mózgowym owadów, tworzone przez zakończenia aksonów neuronów mózgowych i pełniące rolę narządu neurohemalnego, uwalniającego do hemolimfy hormony mózgowe; magazynowana jest w nich mózgowa ekdyzotropina będąca sygnałem do rozpoczęcia syntezy i uwalniania ekdyzonu (hormonu linienia)
(łac. corpora allata); parzyste gruczoły położone w tylnej części głowy owadów za ciałami kardialnymi, ich funkcją jest m.in. wydzielanie hormonu juwenilnego (młodzieńczego); od działania gruczołów przyległych zależy produkcja feromonów wpływających na zachowanie się osobników w populacjach
(łac. ecdysis – linienie); hormon steroidowy przeobrażenia stawonogów wytwarzany przez parzyste gruczoły protorakalne; reguluje linienie i metamorfozę owadów
gruczoł przedtułowiowy (łac. glandula prothoracale); parzysty gruczoł leżący po brzusznej stronie przedtułowia larw owadów; w wyniku pobudzenia hormonem protorakotropowym (PTTH) wytwarza ekdyzon; nie występuje u postaci imago – ulega autolizie wkrótce po zakończeniu metamorfozy
( gr. hēmi – pół, metabolḗ – przemiana); przeobrażenie niezupełne, typ rozwoju złożonego; przemiana larwy owada bezpośrednio w postać dojrzałą (imago) bez stadium poczwarki; larwa jest podobna do osobnika dorosłego, lecz jest mniejsza, bez rozwiniętych gonad; u owadów uskrzydlonych larwa nie ma rozwiniętych skrzydeł; występuje m.in. u ważek, jętek, świerszczy
(gr. hólos – cały, metabolḗ – przemiana); przeobrażenie zupełne, typ rozwoju złożonego; przemiana larwy owada w postać dojrzałą (imago) przez pośrednie stadium poczwarki; występuje m.in. u pszczół, motyli, chrząszczy
hormon przeobrażenia u stawonogów wytwarzany przez ciała przyległe połączone z mózgiem przez komórki neurosekrecyjne; reguluje wzrost larwy; jego duże ilości produkowane są we wczesnym okresie rozwoju pozazarodkowego, a w dalszej ontogenezie jego poziom stopniowo maleje
neurohormon syntetyzowany i wydzielany przez komórki neurosekrecyjne mózgu, który pobudza wydzielanie ekdyzonu (hormonu linienia), dzięki czemu odgrywa kluczową rolę w stymulacji i regulacji linienia i metamorfozy; zarówno uwolnienie, jak i blokada PTTH powodują przerywanie lub inicjowanie diapauz larw i poczwarek
(łac. imago); ostatecznie ukształtowana, zdolna do rozrodu, dorosła postać owada, nieprzechodząca już linień
komórki nerwowe pełniące funkcję wydzielniczą
(łac. larva); postać niedojrzała, stadium rozwojowe występujące w cyklu życiowym wielu zwierząt, często różniące się od postaci dorosłej pod względem anatomicznym, fizjologicznym i ekologicznym; wyróżnia się formy larwalne typowe dla poszczególnych grup systematycznych; np. planula – u parzydełkowców, cerkaria – u przywr, wągier – u tasiemców, gąsienica – u motyli, czerw – u muchówek
proces okresowego zrzucania zewnętrznej, twardej powłoki ciała u stawonogów, a także zewnętrznej warstwy naskórka u płazów i gadów; również zmiana upierzenia ptaków (pierzenie się ptaków) oraz okrywy włosowej ssaków; umożliwia wzrost ciała zwierzęcia
(łac. pupa – postać); stadium rozwojowe u owadów; forma pośrednia między larwą a postacią dorosłą w rozwoju owadów o przeobrażeniu zupełnym; najczęściej nieruchoma, nie pobiera pokarmu; przechodzi intensywną przemianę narządów w czasie przeobrażania
faza rozwoju złożonego owadów przechodzących przeobrażenie zupełne; proces przeobrażenia larwy w poczwarkę
(łac. metamorphosis); proces rozwojowy regulowany przez hormony; polega na przemianie postaci larwalnej w imago; obejmuje wyraźną zmianę w strukturze ciała zwierząt poprzez wzrost i różnicowanie komórek; niektóre owady, a także ryby, płazy, mięczaki, parzydełkowce, skorupiaki, szkarłupnie i osłonice przechodzą metamorfozę, której towarzyszy zmiana źródła pożywienia lub zmiana zachowania; istnieją gatunki, które przechodzą metamorfozę całkowitą – holometabolię, metamorfozę niepełną – hemimetabolię lub takie, które nie przechodzą metamorfozy (ametabolia)
typ rozwoju, w którym wyróżnia się formy pośrednie – larwy (przeobrażenie niezupełne – hemimetabolia) lub larwy i poczwarki (przeobrażenie zupełne – holometabolia)