Przeczytaj
Orzęski
Orzęski (Ciliata) stanowią liczny typ protistów zwierzęcych, który obejmuje ponad 8 tys. gatunków. Żyją w zbiornikach słodko- i słonowodnych. Mają niewielkie rozmiary (najczęściej 65–150 µm). Ich aparat jądrowy składa się z mikronukleusamikronukleusa i makronukleusamakronukleusa. Ciało orzęsków okrywają pellikulapellikula i liczne rzęski, a u wyżej zorganizowanych nastąpiła specjalizacja orzęsienia na oralne (gębowe), które uczestniczy w zdobywaniu pokarmu, i somatyczne, o funkcji lokomotorycznej. Miejsce pochłaniania dużych cząstek pokarmowych odbywa się się na całej powierzchni ciała lub, gdy protista okryty jest grubą błoną komórkową, w miejscu zwanym cytostomemcytostomem. W cytoplazmie, oprócz aparatu jądrowego, znajdują się wodniczki pokarmowe i tętniące, mitochondria oraz włókienka kurczliwe.
Orzęski rozmnażają się przez podział poprzeczny lub pączkowanie. Zachodzi u nich także proces płciowy zwany koniugacjąkoniugacją. Prowadzą wolny tryb życia np. Paramecium caudatum , jednak występują także formy osiadłe, symbionty (np. Entodiniomorphida, żyjące w żołądkach przeżuwaczy) oraz pasożyty (np. szparkosz okrężnicy − Balantidium coli). Ze względu na szybkie tempo podziału i unikatowy aparat jądrowy orzęski są obiektem badań cytologicznych i genetycznych (np. rodzaje Paramecium – pantofelki, Tetrahymena, Stylonychia, Stentor).
Pantofelki
Rodzajem orzęsków są pantofelki (Paramecium). Przeciętna długość ich komórki, mającej wrzecionowaty kształt, wynosi ok. 100–200 µm. Pantofelki są równomiernie pokryte rzęskami. W obszarze cytostomu powstają u pantofelka wodniczki pokarmowe. W obszarze cytopygecytopyge, położonego w tylnej części komórki, jest usuwana zawartość wodniczek pokarmowych. W skład aparatu jądrowego wchodzi jeden mikronukleus i jeden makronukleus. Pantofelki żyją w zbiornikach słodkowodnych i lekko słonawych. Są popularnym materiałem laboratoryjnym.
Zakładanie hodowli pantofelków
Słownik
wyspecjalizowany obszar na powierzchni komórek u większości orzęsków, służący do usuwania na zewnątrz niestrawionych resztek pokarmowych
wyspecjalizowany obszar, najczęściej w postaci szczeliny, na powierzchni komórki większości orzęsków i nielicznych wiciowców, służący do pobierania substancji odżywczych z otoczenia
proces płciowy u orzęsków; zaczyna się od połączenia dwóch osobników mostkiem cytoplazmatycznym
jądro wegetatywne; jeden dwóch (oprócz mikronukleusa) rodzajów jąder (większe,) występujących u orzęsków; bierze udział m.in. w regulacji procesów komórkowych; nie uczestniczy w procesie płciowym
jądro generatywne; jedno z dwóch (oprócz makronukleusa) rodzajów jąder orzęsków, będące nośnikiem informacji genetycznej
u orzęsków błona komórkowa, wraz z przylegającą do niej cytoplazmą (epiplazmą), w której znajdują się włókna białkowe i ewentualnie obłonione pęcherzyki