Przypomnijmy najpierw podstawowe pojęcie.

Kątem między odcinkami nazywamy kąt między prostymi zawierającymi te odcinki.
Kąty rozważane w graniastosłupie zwykle zawarte są między odcinkami o wspólnym początku.

Spośród odcinków w graniastosłupie warto szczególnie zwrócić uwagę na przekątne ścian, przekątne graniastosłupa, krawędzie graniastosłupa, wysokości ścian oraz graniastosłupa.

Graniastosłup trójkątny

Na poniższych rysunkach zaznaczono kilka najczęściej rozważanych kątów między odcinkami graniastosłupa trójkątnego.

RBqwCvc9EdHiA
Wybierz jedno nowe słowo poznane podczas dzisiejszej lekcji i ułóż z nim zdanie.

Ilustracja pierwsza przedstawia graniastosłup prawidłowy trójkątny A B C D E F. Zaznaczono na nim kąt FAB między krawędzią boczną a krawędzią podstawy.

Ilustracja druga przedstawia graniastosłup prawidłowy trójkątny A B C D E F. Zaznaczono na nim kąt FAG między krawędzią boczną a wysokością podstawy.

Ilustracja  trzecia przedstawia graniastosłup prawidłowy trójkątny A B C D E F. Zaznaczono na nim kąt AFB między krawędzią boczną a przekątną ściany bocznej.

Ilustracja czwarta przedstawia graniastosłup prawidłowy trójkątny A B C D E F. Zaznaczono na nim kąt ABF między przekątną ściany bocznej graniastosłupa a krawędzią podstawy.

Zwróćmy jeszcze uwagę, że w niektórych graniastosłupach pewne odcinki pokrywają się, zaś w innych są zupełnie różne. Dobrym przykładem jest krawędź boczna i wysokość graniastosłupa, które pokrywają się w graniastosłupach prostych, ale są różnymi odcinkami w graniastosłupach pochyłych. Poniżej galeria kątów między odcinkami w graniastosłupie trójkątnym pochyłym. Porównaj je z kątami zaznaczonymi wyżej między odcinkami w graniastosłupie trójkątnym prostym.

RVeQAiyKa3UXU
Wymyśl pytanie na kartkówkę związane z tematem materiału.

Ilustracja pierwsza przedstawia graniastosłup pochyły AB C D E F o podstawie trójkąta. Zaznaczono na nim kąt AFG między wysokością graniastosłupa, a jego krawędzią boczną.

Ilustracja druga przedstawia graniastosłup pochyły AB C D E F o podstawie trójkąta. Zaznaczono na nim kąt FAB między krawędzią boczną, a krawędzią podstawy graniastosłupa.

Ilustracja trzecia przedstawia graniastosłup pochyły AB C D E F o podstawie trójkąta. Zaznaczono na nim kąt ABF między przekątną ściany bocznej, a krawędzią podstawy graniastosłupa.

Ilustracja czwarta przedstawia graniastosłup pochyły AB C D E F o podstawie trójkąta. Zaznaczono na nim kąt DBF między przekątną ściany bocznej, a krawędzią boczną graniastosłupa.

Przykład 1

Dany jest graniastosłup prawidłowygraniastosłup prawidłowygraniastosłup prawidłowy trójkątny, w którym wysokość podstawy jest równa 63. Kąt między przekątnymi ścian bocznych wychodzącymi z jednego wierzchołka ma miarę 40°. Obliczymy objętość tego graniastosłupa.

Zacznijmy od wykonania rysunku i zaznaczenia kąta między przekątnymi ścian bocznych.

RUd0VJBlWU8K4

Ponieważ podstawa jest trójkątem równobocznym o wysokości 63, więc krawędź podstawy ma długość 12. Zauważmy, że trójkąt ABE jest równoramienny, zatem jego wysokość poprowadzona z wierzchołka E pada pod kątem prostym do AB i zawiera się w dwusiecznej kąta AEB.

RDHrvangSPQc8

Z funkcji trygonometrycznych w trójkącie BEG mamy sinα2=GBBE, czyli sin20°=6BE.

Korzystając z tablic trygonometrycznych możemy przybliżyć wartość sin20°0,342:

0,3426BE

BE17,54

Z twierdzenia Pitagorasa w trójkącie BDE mamy

BD=BE2-ED217,542-12212,79.

Zatem objętość rozważanego graniastosłupa to V=AB234BD1443412,79797,5

Graniastosłup czworokątny

W graniastosłupie czworokątnym wysokość i krawędź boczna również mogą się pokrywać lub być różnymi odcinkami – w zależności od tego, czy graniastosłup jest prosty, czy pochyły.

Przeanalizuj różnicę między obydwoma graniastosłupami na poniższych rysunkach.

Opis

Graniastosłup prosty

Graniastosłup pochyły

Kąt AEB między wysokością a przekątną ściany bocznej graniastosłupa.

RSMWzsLVo3gzM
RDro8B1EHBvBb

Kąt AEI między wysokością a krawędzią boczną graniastosłupa.

AEI=0°

R27GbKU6Ngs9g
R8UuXdsu4y3O9

Kąt między przekątną ściany bocznej a krawędzią podstawy graniastosłupa.

R1VF9OztwPGBG
R97zJqHsxyd5f

Kąt między przekątną graniastosłupa a przekątną ściany bocznej.

RgFowg7yKPJZ0
R1b8BbrkLW9F9

Kąt między przekątnymi graniastosłupa.

REqmdc6pzQ70G
R5qLvH6qdiB2p
Przykład 2

Objętość graniastosłupa prawidłowego czworokątnego jest równa 276. Kąt między przekątną graniastosłupaprzekątna graniastosłupaprzekątną graniastosłupa a przekątną podstawy wychodzącymi z tego samego wierzchołka ma miarę 60°. Obliczymy pole powierzchni całkowitej tego graniastosłupa.

Zaczniemy od rysunku.

R1CbtHdUGd81O

Jeśli przez x oznaczymy długość krawędzi podstawy graniastosłupa, to jej przekątna ma długość x2. Ponieważ trójkąt ACH ma kąty o miarach 30°, 60°, 90°, więc AH=AC3=x6.

Objętość graniastosłupa to iloczyn pola podstawy i wysokości, więc mamy równanie:

276=x2x6

x=3

Pole powierzchni całkowitej tego graniastosłupa to:

Ppc=2x2+4xx6=29+496=181+26.

Słownik

przekątna graniastosłupa
przekątna graniastosłupa

odcinek łączący dwa wierzchołki graniastosłupa, który nie jest zawarty w żadnym wielokącie tworzącym powierzchnię tego graniastosłupa (nie jest zawarty ani w żadnej ścianie bocznej, ani w żadnej podstawie)

graniastosłup prawidłowy
graniastosłup prawidłowy

graniastosłup prosty, w którego podstawie znajduje się wielokąt foremny