Rzhqjqc3nBgCj1

Zdjęcie przedstawia portret starszego mężczyzny. Mężczyzna ma szczupłą, pociągła twarz, na której wyraźnie widoczne są zmarszczki. Policzki mężczyzny są zapadnięte, nos wydatny, oczy zapadnięte. Mężczyzna ubrany jest w koszulę, sweter i marynarkę. Siedzi na tle okna.

Tadeusz Konwicki (1926–2015) – polski pisarz, scenarzysta, reżyser filmowy. Lata szkolne spędził w Wilnie, gdzie uczęszczał do Gimnazjum im. Zygmunta Augusta. W 1944 roku zdał konspiracyjną maturę, w latach 1944–1945 był żołnierzem podziemia niepodległościowego, członkiem VIII Oszmiańskiej Brygady Armii Krajowej, walczył także w partyzantce antybolszewickiej. Po zakończeniu II wojny światowej rozpoczął studia polonistyczne najpierw na Uniwersytecie Jagiellońskim, następnie na Uniwersytecie Warszawskim, których ostatecznie nigdy nie ukończył. Konwicki zadebiutował w prasie w roku 1946 jako reporter i rysownik. Publikował recenzje literackie, filmowe, rysunki oraz opowiadania o tematyce wojennej.

Konwickiego generacyjnie zalicza się do pokolenia „pryszczatychpryszczacipryszczatych”. Na przełomie lat 40. i 50. był jednym z czołowych socrealistycznych publicystów, zaangażowanych w budowę nowego ustroju. Później, świadomy gołosłowności głoszonych przez siebie haseł, Konwicki przyjął jednak postawę outsidera i nie związał się z żadną z grup literackich. Do najważniejszych jego dzieł należy zaliczyć: Kronikę wypadków miłosnych, Bohiń, Małą apokalipsę, Kalendarz i klepsydrę, Sennik współczesny, Wniebowstąpienie, Zwierzoczłekoupiora.

Mała apokalipsa Tadeusza Konwickiego to jedna z pierwszych książek pisanych w okresie PRL bez autocenzuryautocenzuraautocenzury, z założenia przeznaczona przez autora do druku w drugim obiegudrugi obieg wydawniczydrugim obiegu. Konwicki nie tylko nawiązuje w niej do wydarzeń poruszających wówczas opinię publiczną, ale także kreśli portret „naszej nędzy współczesnej”Indeks górny 1¹1Indeks górny 1¹, nie oszczędzając nikogo – ani przedstawicieli władzy, ani działaczy opozycji antykomunistycznej. Źródeł pomysłu powstania powieści należy upatrywać przede wszystkim w specyficznej atmosferze lat siedemdziesiątych. W roku 1974 Edward GierekEdward GierekEdward Gierek, pierwszy sekretarz KC PZPR, odznaczył w Warszawie Krzyżem Wielkim Orderu Virtuti MilitariKrzyż Wielki Orderu Virtuti MilitariKrzyżem Wielkim Orderu Virtuti Militari przywódcę ZSRS, Leonida BreżniewaLeonid BreżniewLeonida Breżniewa.

Jesienią 1975 roku pojawiły się pogłoski o planowanych przez polskie władze poprawkach do konstytucji. Zamierzano m.in. wprowadzić zapis o sojuszu z ZSRS oraz o kierowniczej roli partii, powiązać prawa obywateli z obowiązkami. Społeczeństwo, poza nielicznymi wyjątkami, zaakceptowało ten projekt. Protestowała jedynie część intelektualistów, poruszonych zmianami zapowiadającymi odstąpienie nawet od tych pozorów demokracji respektowanych w Polsce Ludowej. Pisanie listów protestacyjnych skierowanych do władz miało wówczas w Polsce już ponad pięćdziesięcioletnią tradycję. Inicjatorami złożonego w 1976 roku w sejmie Memoriału 101Memoriał 101Memoriału 101 byli Wiktor Woroszylski i Jacek BocheńskiJacek Bocheński Jacek Bocheński. Wśród sygnatariuszy znaleźli się natomiast m.in.: Miron Białoszewski, Adam Ważyk, Kazimierz Brandys, Adam Michnik, Jacek Kuroń, Leszek Kołakowski. Memoriał wywołał poruszenie w kręgach władzy, nie odniósł jednak skutku – Sejm PRL zatwierdził zmiany w konstytucji tylko z niewielkimi poprawkami.

Samo podpisanie dokumentu tego typu wiązało się z koniecznością poniesienia szeregu konsekwencji – władze wstrzymywały druk książek niepokornych pisarzy, zabraniały im zagranicznych wyjazdów, wzywały na wielogodzinne przesłuchania. Z drugiej strony niezłożenie podpisu było uznawane przez wielu działaczy opozycjiopozycjaopozycji niemal za zdradę narodowej sprawy. Jak zauważają Anna Bikont i Joanna Szczęsna,  autorki książki Lawina i kamienie. Pisarze wobec komunizmu:

Tadeusz Konwicki nie podpisał Memoriału 101, gdyż, jak sam zauważył: nie wierzył w jego powodzenieIndeks górny 2²2Indeks górny 2².

Bohater Małej apokalipsy – porte paroleporte paroleporte parole autora, tłumaczy opozycjoniście Cabanowi - postaci wzorowanej na Jacku Kuroniu:

RVqpDl3Eai9yd

Zdjęcie przedstawia samochód milicyjny marki warszawa. Na przednich drzwiach samochodu widoczny jest napis MO. Obok samochodu stoi dwóch milicjantów z bronią maszynową w mundurach moro.

Konwicki dostrzegał już wówczas pewną symetrię pomiędzy władzą a opozycją – państwo prowokowało opozycję, opozycja prowokowała państwo. Ofiarą działań tego typu stała się natomiast najwrażliwsza i najaktywniejsza część społeczeństwa – inteligencja, której wpływ na życie społeczne kraju władza chciała za wszelką cenę zneutralizować. Był to jeden z najważniejszych problemów podjętych przez pisarza w Małej apokalipsie. Adam Michnik, jeden z działaczy opozycji antykomunistycznej, po latach tak mówił o powieści Konwickiego (w artykule Andrzeja Kaczyńskiego):

Anna Bikont i Joanna Szczęsna uważają, że:

Małą apokalipsę przez lata odczytywano według klucza politycznego. Powieść Konwickiego zawładnęła zbiorową wyobraźnią do tego stopnia, że wielu jej czytelników ostatnie lata PRL zaczęło postrzegać przez pryzmat wizji wykreowanej przez pisarza.

Słownik