Artystyczna wrażliwość ludów, które wtargnęły za limeslimeslimes rzymski u schyłku starożytności, kształtowała się pod przemożnym wpływem sztuki Imperium, stanowiącej wzorzec i punkt odniesienia dla ówczesnej twórczości. Podkreśla to nawet nazwa styl romański, którą określa się sztukę wczesnego średniowiecza, utworzona od przymiotnika „rzymski” (łac. romanus). Pierwsze dzieła twórców średniowiecznych noszą wszelkie cechy sztuki prymitywnej. Obserwacja antycznych, realistycznych w swej formie dzieł sztuki i nieumiejętność ich skopiowania zbiegły się wówczas z uruchomieniem bogatej wyobraźni barbarzyńskich twórców – pełnej fantastycznych postaci i abstrakcji. Z takiego połączenia zrodził się oryginalny styl, daleki od realizmurealizmrealizmu, lecz za to przepojony symboliką. W architekturze charakteryzował się on bryłami budynków tworzonymi z kombinacji prostych form geometrycznych: prostopadłościanów, walców, ostrosłupów, graniastosłupów, stożków, oraz wszechobecnym łukiem półkolistym (pełnym), stosowanym do zwieńczania okien, wejść (portaliportalportali) i przejść wewnątrz budynków.
R1NNW3OzQDvtM
R1LvnUCoUEqJN
RdSO0S6IariiM
RP7pAX5WEti73
Gotyk
1
R1NFKdPvEAQqL
RECIvaGdyazq0
Cechy sztuki romańskiej zostały ukształtowane nie tylko przez gusta twórców i odbiorców, lecz początkowo wynikały one także z niewielkich umiejętności technicznych artystów, architektów i budowniczych. Wraz z rozwojem techniki ludzie średniowiecza nauczyli się tworzyć dzieła realistyczne i byli bardziej sprawni w realizacji założeń architektonicznych, co pozwoliło w sposób w pełni przemyślany stworzyć nowy styl. W 1144 r. opatopatopat Suger z podparyskiego klasztoru Saint Denis zakończył przebudowę prezbiterium tamtejszego kościoła. Na uroczystość konsekracji świątyni zjechali się biskupi północnej Francji. Zachwyt, z jakim przyjęli dzieło Sugera, sprawił, że rychło zaczęły powstawać jego naśladownictwa. W miastach północnofrancuskich przystąpiono do wznoszenia nowych monumentalnych katedr, stanowiących wspólne dzieło oraz dumę biskupów i mieszczan. Tak narodził się styl gotycki. Rola Sugera polegała nie tylko na wykorzystaniu nowinek technicznych, takich jak ostry łuk oraz sklepienie krzyżowo‑żebrowe, które mógł podpatrzyć w różnych kościołach zbudowanych w pierwszej połowie XII w. Opat Saint Denis stworzył również teoretyczne podstawy nowego stylu. Smukłość i imponująca wysokość gotyckich budowli sakralnych miała od dawać istotę modlitwy, kierowanej przez wiernych ku górze – do Boga. Wielkie okna z witrażamiwitrażwitrażami wpuszczające do wnętrza świątyni różnokolorowe światło ukazywały otwieranie się wspólnot chrześcijańskich na Chrystusa, jednoznacznie kojarzonego ze światłością. Gotyckie katedry stały się największym osiągnięciem artystycznym średniowiecza.
ReH2x0LAWsTRd
R1WSFuS3Qknea
Rob81dpbBJGDR
RBbPihlJhQ6LH
Rzeźba romańska
Rzeźba gotycka
rzeźba kamienna, rzadziej drewniana
rzeźba kamienna, rozwój rzeźby drewnianej
tematyka religijna
tematyka religijna, postaci świeckie
głównie reliefy, początkowo płaski, później wypukły
roślinna ornamentyka
figury uproszczone
figury plastyczne, realistyczne, z zachowaniem proporcji
brak cech iluzji przestrzennej
ukazanie emocji, miękkie fałdy szat, tłumy postaci
RVViYpeY7JjvG
RSg0T00CYXrmn
RQ6W6APdPkY6F
RiSd3776UO9Ce
R13sKEJTyWDwk
Słownik
biforium
biforium
(łac. biforis – dwudrzwiowy) arkadowe okno podzielone zwykle kolumienką lub słupkiem na dwie części
eschatologia
eschatologia
(od gr. éschatos – ostatni) – zespół poglądów na ostateczne (pośmiertne) losy człowieka, ludzkości i świata.
fasada
fasada
(franc. façade, wł. facciata – zdrobn. od faccia – twarz) główna elewacja budynku
limes
limes
początkowo nazywano tak drogę graniczną, później zaś umocnienia wyznaczające granice imperium rzymskiego; był to system budowany w oparciu o przeszkody naturalne, np. rzeki Ren czy Dunaj, w jego pobliżu stacjonowały legiony w sile od kilkunastu do kilkudziesięciu tysięcy żołnierzy; swoją funkcję obronną spełniał zwłaszcza od I do IV w.; jednym z najsłynniejszych limes był wał Hadriana, którego pozostałości można zwiedzać północnej Anglii przy granicy ze Szkocją; przez rzymskich twórców limes przedstawiany był jak swego rodzaju „święta granica”, możliwa do przekroczenia tylko przez barbarzyńców, ponieważ cywilizowani ludzie jej nie przekraczali
oculusy
oculusy
okrągłe otwory w ścianie lub sklepieniu, wpuszczające światło do wnętrza
opat
opat
przełożony opactwa, klasztoru męskiego w niektórych starych zakonach
(definicja na podstawie słownika PWN)
portal
portal
(łac. porta - brama, drzwi) ozdobnie ujęte w ramy architektoniczne obramienie drzwi wejściowych, występował w sztuce romańskiej i gotyckiej
realizm
realizm
kierunek w literaturze i sztuce polegający na wiernym odzwierciedleniu rzeczywistości
tympanon
tympanon
w architekturze pole umieszczone w portalu, wypełnione płaskorzeźbą albo gładkie
witraż
witraż
(fr. vitrage; vitrer - oszklić, wstawić szyby) ozdobne wypełnienie okna wykonane ze szkła, często kolorowego
Słowa kluczowe
gotyk, styl romański sztuka, architektura, średniowiecze, kultura średniowieczna
Bibliografia
Wielka historia świata. Tomy 1‑12 (praca pod patronatem Polskiej Akademii Umiejętności); Świat Książki 2004‑2006.
Wielka historia Polski, tomy 1‑10; Oficyna Wydawnicza FOGRA, Kraków 2016.
Seria Historia powszechna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011‑2019.