Czym jest wulkanizm?

Wulkanizmem nazywamy ogół procesów związanych z wydobywaniem się magmy na powierzchnię Ziemi. Wówczas magma staje się lawą, a cały proces wydobywania się lawy na powierzchnię Ziemi wraz z materiałami piroklastycznym i gazami nosi nazwę erupcji.

Co jest przyczyną wulkanizmu?

Zjawiska wulkaniczne koncentrują się przede wszystkim tam, gdzie jest ułatwiony dopływ magmy z głębi Ziemi. Ich lokalizacja jest ściśle powiązana z ruchami płyt litosferycznych, za co odpowiedzialne są ruchy konwekcyjne w astenosferze. Podczas wznoszących ruchów konwekcyjnych może dochodzić do rozłamu warstwy litosfery. Wówczas powstają ryfty, gdzie lawa wydobywa się na powierzchnię Ziemi. Takie zjawiska najczęściej występują na dnach oceanów. W strefach subdukcjistrefa subdukcjistrefach subdukcji, gdzie dochodzi do kolizji płyt litosferycznych, zachodzi podsuwanie płyty oceanicznej pod płytę kontynentalną. W wyniku ogrzania płyty oceanicznej dochodzi do tworzenia się magmy, która przemieszcza się ku powierzchni Ziemi, gdzie występują erupcje. Wulkanizm można również obserwować w środkowych partiach płyt litosfery. Mowa o tzw. plamach gorąca, czyli strefach występowania wyższego strumienia cieplnego, zjawisko to tłumaczone jest jako wznoszenie gorącej materii z płaszcza przez ruchy konwekcyjne.

R1N5OqEC3g6EU

Na mapie świata zaznaczono strefy płyt litosferycznych. Na północy jest płyta północnoamerykańska, na zachodzie graniczy z płytą eurazjatycką, na wschodzie z eurazjatycką, na południu z płytą karaibską, południowoamerykańską, pacyficzną. Płyta południowoamerykańska graniczy na zachodzie z płytą Nazca, na południu z niewielką płytą Scotia, na wschodzie z rozległą płytą afrykańską. Płyta Nazca graniczy na północy z płytą kokosową. Płyta pacyficzna graniczy na wschodzie z płytą Nazca, z płytą kokosową, niewielką płytą Juan de Fuca, na zachodzie z płytą filipińską i australijską. Płyta afrykańska na północy graniczy z płytą eurazjatycką, na wschodzie z indyjską i australijską. Na południu mapy jest rozległa płyta antarktyczna.

Występowanie wulkanów

Wulkany występują w strefach spreadingustrefa spreadingustrefach spreadingu, subdukcji oraz w obrębie plam gorąca. Zatem można wyodrębnić miejsca, w których wulkanizm zachodzi intensywniej od innych. Przykładem pierwszych są wulkany występujące na Islandii (Askja i Hekla), a te powstałe w strefie subdukcji to gwałtownie wybuchające wulkany „ognistego pierścienia” wokół Pacyfiku, takie jak Mount St. Helens (USA), Popocatépetl (Meksyk) czy Soufrière Hills (Karaiby). Wulkany występują również w obrębie płyt litosferycznych ponad plamami gorąca – zjawisko to występuje np. na Hawajach.

RqI5RQBdGLLQX

Na mapie świata czerwonymi kropkami zaznaczono rozmieszczenie plam gorąca: zachodzie wybrzeże Stanów Zjednoczonych, na Pacyfiku na zachodzie Ameryki Południowej, w środkowej i południowej części Pacyfiku, pas biegnący przez środek z północy na południe Atlantyku oraz wokół południowej części Afryki, na południowym‑wschodzie Australii (ląd i ocean), na północ od Nowej Gwinei, Islandia, w północnej części Francji.

Ciekawostka

W Pacyficznym Pierścieniu Ognia, położonym w obrębie kolizji płyt litosfery, „otaczającym” Ocean Spokojny, znajdują się 452 wulkany (90% wszystkich).

RzBZFqTOpROkn

Na mapie świata zaznaczono Pacyficzny Pierścień Ognia - to strefa częstych trzęsień ziemi i erupcji wulkanicznych, złożona z pasu rowów oceanicznych, łuków wyspowych i aktywnych wulkanów, która otacza niemal nieprzerwanie Ocean Spokojny. Należą do niego: Rów Kermadec, Rów Tonga, Rów Bougainvilla, Rów Challengera. Rów Mariański, Rów Filipiński, Rów Izu‑Ogaswara, Rów japoński, Rów Kuryslki, Rów Aleucki, Rów Środkowoamerykański, Rów Atakamski. Na mapie zaznaczono następujące wulkany należące do Pacyficznego Pierścienia Ognia: Krakatau w Indonezji, Pinatubo, Mayon, Mount Garibaldi i  Mount Saint Helens w Kanadzie.

Słownik