Przeczytaj
Od czego zależy gęstość zaludnienia?
Gęstość zaludnienia poszczególnych regionów świata jest różna i zależy nie tylko od charakteru czy położenia geograficznego, ale też od przestrzeni ekonomicznej.
Liczba ludnościLiczba ludności zależy od następujących czynników:
W zależności od specyfiki poszczególnych obszarów, wymienione czynniki odgrywają rolę dominującą lub równie ważną. Mogą wpływać na wielkość zaludnienia lub ograniczać je, tworząc skomplikowany, zmienny w czasie i zróżnicowany przestrzennie zespół uwarunkowań rozmieszczenia ludności w skali świata.
Czy gęstość zaludnienia wciąż jest wskaźnikiem rozwoju danego terytorium?
Obecnie zróżnicowanie gęstości zaludnienia ma charakter historyczny. Każdy etap rozwoju gospodarczego pozostawił trwały ślad we współczesnym świecie. Układy zaludnienia mogą powstawać w wyniku ukształtowania powierzchniukształtowania powierzchni, gęstości sieci hydrologicznych, linii komunikacyjnych, więzi ekonomicznych, politycznych, kulturowych i społecznych. Na świecie możemy wyróżnić trzy typy układów zaludnienia:
1. Rozmieszczenie ludności zajmującej się rolnictwem
Lokalizację tę określają czynniki hydrologiczne, klimatyczne, struktura agrarna. Przykładem mogą być skupiska ludzkie nad wielkimi rzekami: Jangcy, Ganges, Nil, Mekong. Przeciwieństwem tego typu zaludnienia jest układ węzłowy, jaki powstał na równinach, przeważający w Stanach Zjednoczonych.
2. Rozmieszczenie ludności związane z rozwojem przemysłu
Tereny te pełniły ważną funkcję już w średniowieczu. Należały do nich: Niderlandy, Śląsk, Burgundia, Lombardia. W XIX wieku, opierając się na wielkich ośrodkach przemysłowych, powstały aglomeracje miejskie.
3. Skupiska ludzkie nad brzegami mórz
Od starożytności okolice zbiorników wodnych stanowiły przyjazne środowisko życia dla człowieka. Szczególnie licznie ludzie zamieszkiwali nad brzegami mórz, które nie tylko były i są szlakami komunikacyjno-transportowymi, ale i stanowią źródło pożywienia (rybołówstwo). Ponadto tereny te charakteryzują się zwykle łagodnym klimatem, co nie jest bez znaczenia dla mieszkańców.
Ważnym elementem gęstości zaludnienia jest klimat i ukształtowanie terenu. Największą gęstość zaludnienia wykazują małe obszarowo państwa, a także kraje położone na terenach atrakcyjnych pod względem posiadanych zasobów, pozyskiwanych dzięki zastosowaniu pracochłonnych technik wytwarzania. Ponadto czynnikiem wpływającym na gęstość zaludnienia są wielkie miasta. Słabo zaludnione są kraje o dużym obszarze zdatnym do zamieszkania i takie, w których warunki naturalne nie są korzystne, a gospodarka jest słabo rozwinięta.
Wśród 100 krajów o najwyższej liczbie ludności pod względem gęstości zaludnienia100 krajów o najwyższej liczbie ludności pod względem gęstości zaludnienia na pierwszym miejscu plasuje się Bangladesz (1178 osób/kmIndeks górny 22), na drugim miejscu jest Tajwan (652 osób/kmIndeks górny 22), a na trzecim – Korea Południowa (517 osób/kmIndeks górny 22). Nie oznacza to jednak, że najwyższe wskaźniki zaludnienia są wyłącznie w krajach Azji czy rozwijających się. Czwarte miejsce zajmuje Rwanda (470 osób/kmIndeks górny 22), piąte zaś – Holandia (Niderlandy) (422 osób/kmIndeks górny 22). Indie (417 osób/kmIndeks górny 22), mimo tego że liczba ich mieszkańców na początku listopada 2020 wynosiła prawie 1,37 miliarda ludzi, mają zaludnienie na poziomie porównywalnym do znacznie mniejszego Izraela (420 osób/kmIndeks górny 22). Z krajów o wysokim poziomie rozwoju gospodarczego warto również wspomnieć Belgię (375 osób/kmIndeks górny 22), Japonię (333 osób/kmIndeks górny 22) czy Wielką Brytanię (280 osób/kmIndeks górny 22).
W wielu krajach o najniższych wskaźnikach zaludnienia występują regiony o wielkiej gęstości zaludnienia. Przykładem mogą być kraje północnej Afryki, gdzie w dolinie i ujściu Nilu mieszka większość mieszkańców Egiptu (1000 osób/km², co jest stanem skrajnie niekorzystnym, zważywszy na warunki naturalne), oraz Libia, gdzie w pasie nadmorskim w Trypolitanii mieszka 2/3 mieszkańców. Podobna sytuacja jest w Kanadzie, gdzie większość ludności mieszka w prowincjach Ontario i Quebec.
Analogiczna sytuacja panuje w Indiach, gdzie ogromne skupiska ludności są w wielkich miastach, na brzegach Gangesu i innych dużych rzek.
W Chinach warunki naturalne są skrajnie zróżnicowane, dlatego też gęstość zaludnienia jest niesłychanie różnorodna. W zachodniej części kraju mieszka 15–18 osób/km², natomiast na terenie najgęściej zaludnionej Niziny Chińskiej żyje do 800 mieszkańców na 1 km². W Chinach, Indiach, Pakistanie, Bangladeszu, Korei i Japonii oraz w Europie żyje 60% ludności świata, co – zważywszy na warunki naturalne tych regionów – powoduje, że obszary te są jednocześnie najgęściej zaludnionymi obszarami świata. Inne gęsto zaludnione obszary to Stany Zjednoczone, szczególnie w pasie od Wielkich Jezior do Atlantyku, w Brazylii zaś pas nadmorski. W Afryce gęsto zaludniony jest pas wokół Nilu i obszary wokół jezior Malawi i Wiktorii, gdzie mieszka głównie ludność rolnicza.
Jakie problemy generuje duża gęstość zaludnienia?
Duża gęstość zaludnienia rodzi wiele problemów gospodarczych, społecznych i ekologicznych.
O kłopotach demograficznych możemy mówić, gdy gęstość zaludnienia przekroczy 100 osób/km². Już taki współczynnik powoduje, że zmienia się środowisko geograficzne i konieczna jest ochrona zasobów naturalnych danego regionu.
Im wyższe wskaźniki zaludnienia, tym większe problemy ochrony środowiska. Jeżeli dynamika wzrostu demograficznego jest duża, to może to mieć negatywne konsekwencje, nie udaje się bowiem dostosować organizacji życia społecznego i gospodarczego do tego zjawiska. Przykładem mogą być Indie, gdzie gęstość zaludnienia wzrosła z 77 osób w 1901 r. do 267 w 1991 r. Nadmierny wzrost jest niebezpieczny szczególnie ze względu na problemy w rolnictwie. Wiąże się to z malejącym wskaźnikiem gruntów ornych na 1 mieszkańca. Wskaźnik ten maleje szybciej aniżeli możliwość rozwoju rolnictwa i równoważenia zmniejszania się areałów gruntów ornych. W konsekwencji grozi to, szczególnie w ubogich krajach rozwijających się, głodem i degradacją zasobów rolnych.
Obecnie na jednego mieszkańca ziemi przypada 0,2 ha gruntów ornych, podczas gdy czterdzieści lat wcześniej było to 0,6 ha.
W krajach o wskaźniku mniejszym niż ta średnia żyje 75% ludności świata, co powoduje konsekwencje inne w krajach rozwiniętych, inne w krajach rozwijających się. W krajach rozwiniętych ekstensywne rolnictwo pozwala na dużą produkcję – mimo zmniejszenia areałów upraw. Natomiast w krajach o zacofanym rolnictwie proces ten powoduje zmniejszenie upraw i wielkości zbiorów przypadających na jednego mieszkańca.
Słownik
dyscyplina naukowa zajmująca się badaniem zjawisk ludnościowych, zmierzających do wykrycia prawidłowości, którym te zjawiska podlegają
miara, która przyporządkowuje populację do powierzchni; w przypadku zaludnienia poszczególnych regionów świata najczęściej stosuje się liczbę osób w przeliczeniu na km²
liczba osób zamieszkujących określony obszar, np. jednostkę osadniczą, jednostkę administracyjną, państwo, kontynent itp. w danym momencie
ukształtowanie powierzchni ziemi, które powstało na skutek działania czynników zewnętrznych, takich jak erozja, akumulacja rzeczna czy lodowcowa, ewentualnie działalność człowieka