Już w okresie kambru, w wyniku zmian środowiska, pojawiło się bogate i zróżnicowane życie w morzach. Ich poziom się podnosił. Klimat był przypuszczalnie nieco cieplejszy niż współcześnie, a także mniej zróżnicowany w skali całej kuli ziemskiej. Różnorodność organizmów w morzach była wynikiem zalania przez morza płaskich brzegów lądów i powstania nowych nisz ekologicznych, jak i zmiany chemizmu wód morskich – wzrostu ilości wolnego tlenu w atmosferze i wodach. Ówczesną faunę tworzyły m.in. gąbki (Porifera), stawonogi (Arthropoda), jamochłony (Coelenterata) i mięczaki (Mollusca).

R1CC04LOQLjKI

Zdjęcie przedstawia dno oceaniczne. Z dna wyrastają gąbki. Mają one nieregularny, rurkowaty kształt oraz liczne wypustki i otwory. Są koloru czerwonego. U góry przyjmują postać trzech struktur rurowatych. Na powierzchni gąbki występują liczne dziury i pory. Na dnie oprócz gąbek są też inne stworzenia, gęsto pokrywające dno oceaniczne. To małe różnokształtne rośliny i zwierzęta barwy białej i niebieskiej.

R1OFszFzrDVAa

Zdjęcie przedstawia czerwonego stawonoga. Jest to krab. Jego głowa ma żółty kolor. Małe oczy są różowe. Ma trzy pary odnóży i czerwone, ostre, nieregularne szczypce. Zwierzę jest dwubocznie symetryczne. Jego ciało składa się z segmentów. Odnóża i przydatki składają się z członów. Człony są połączone ze sobą za pomocą stawów. Ciało składa się z wyspecjalizowanych odcinków. Pokrywa je chitynowy oskórek. Stanowi on szkielet zewnętrzny oraz osłonę. Bezkręgowiec znajduje się na czarnym, kamiennym podłożu.

R17t1sdEQq3ja

Zdjęcie zostało wykonane pod powierzchnią wody. Przedstawia trzy owalne, spłaszczone, białe, półprzezroczyste organizmy z długimi, nitkowatymi odnóżami. To bezkręgowce wodne, jamochłony. Te wielokomórkowe zwierzęta mają promienistą budowę ciała. Na spodniej stronie posiadają otwór gębowy, od którego odchodzą ramiona służące do chwytania pokarmu. Na wierzchniej warstwie jamochłonów występują brązowo kremowe struktury, za pomocą których połączone są ramiona jamochłona z pozostałą tkankową częścią ciała.

R43BXQswgAIkh

Zdjęcie przedstawia dwa ślimaki winniczki. Ślimaki mają brązowe, zakręcone muszle, które noszą na plecach. Stworzenia ze zdjęcia stykają się czułkami, są zwrócone ku sobie. Pełzną po brązowej desce. Winniczki mają długą nogę pokrytą śluzem. Na głowie ślimaka znajdują się cztery nitkowate czułki. Para dłuższych i para krótszych.

We wczesnym ordowiku zawartość dwutlenku węgla w atmosferze była wyższa niż w poprzednim okresie i występował silny efekt cieplarniany. Między innymi na skutek zmian klimatycznych w oceanach wzrastała gwałtownie bioróżnorodność; to nagłe zwiększenie się różnorodności gatunkowej w stosunkowo krótkim czasie nosi nazwę wielkiej radiacjiwielka radiacja, radiacja ewolucyjnawielkiej radiacji ordowickiej. Pojawiło się wiele nowych grup oraz gatunków zwierząt morskich – liczba rodzin organizmów morskich zwiększyła się prawie czterokrotnie. Szybko rozwijające się grupy zwierząt to m.in. trylobity (Trilobita), koralowce (Anthozoa), które pojawiły się po raz pierwszy w ordowiku, a także głowonogi (Cephalopoda).

RrSED6jjC3osm

Zdjęcie przedstawia skamieniałość trylobita. Miał spłaszczone grzbietobrzusznie ciało. Składa się z części głowowej, tułowiowej oraz ogonowej. Od strony grzbietu było ono pokryte segmentowym pancerzem. Zdjęcie stanowi wyraźne powiększenie. Stworzenie było niewielkie, miało około pół centymetra długości.

R1EbRtIVh8bap

Zdjęcie przedstawia koralowiec. To skamieniałość. Przypomina duży kamień. A na nim plaster miodu. Na białym tle nieregularnie umiejscowione są brązowe, różnokształtne formy.

ROH8HKOR60R4Q

Zdjęcie przedstawia skamieniałości głowonogów. To dwie planispiralne, brązowe muszle zawierające wiele wgłębień. Były to muszle o wielu komorach. Gładkie od zewnątrz. Z syfonem po stronie wewnętrznej, czyli grzbietowej.

R1Bp7uShQ0AeU1

Zdjęcie przedstawia fragment rafy koralowej. Tworzą ją wapienne, ciemne szkielety oraz różowe, pomarańczowe i jasnoniebieskie organizmy o różnych kształtach. Na zdjęciu jest uchwycona niewielka biała rybka z czarnym okiem.

Późny ordowik to czas wielkich zlodowaceńzlodowaceniezlodowaceń kontynentalnych. W kolejnym okresie – sylurze – klimat stał się bardziej suchy. Doszło do ocieplenia klimatycznego po zlodowaceniu późnoordowickim. Wysoki poziom oceanu w strefach zwrotnikowych sprzyjał rozwojowi ogromnych raf – na obrzeżach kontynentalnych i w zalewających kontynent morzach szelfowych powstawały budowle organiczne, przypominające nieco dzisiejsze rafy, budowane m.in. przez koralowce. W wodach morskich i śródlądowych pojawiły się drapieżne ryby fałdopłetwe (Acanthodii). W kolejnym okresie w dziejach Ziemi – dewonie – przeważał klimat suchy i ciepły, a światowy poziom wód morskich był bardzo wysoki. W środkowym dewonie, w efekcie stale podwyższającego się poziomu morza, doszło do upodobnienia się zwierzęcych organizmów morskich na dużych obszarach i zaniku wielu gatunków endemicznychgatunek endemiczny, endemitgatunków endemicznych.

Jednym z najistotniejszych wydarzeń ewolucyjnych był podbój lądu przez rośliny wyższe, znane jako widłaki (Lycopodiophyta), skrzypy (Equisetum) oraz paprocie (Polypodiopsida). W późnym dewonie rośliny osiągały coraz większe rozmiary, stabilizowały osady lądowe i wytwarzały glebę.

RJH29LqTMIf3o

Zdjęcie przedstawia widłaki. To charakterystyczne, przypominające iglaste gałązki rośliny. Krótkie igły szpilkowe są koloru zielonego. Zdjęcie stanowi powiększenie.

R1R0RUHO49FDr

Zdjęcie przedstawia skrzypy. Rosną one wśród traw nad zbiornikiem wodnym. Skrzypy mają długie, tęgie łodygi. Znajdują się na nich brązowo‑żółte pasy. Całość rośliny jest koloru cielistego. Pędy są gęste, segmentowane, wyrastają pionowo jeden koło drugiego. Skrzypy mają kwiaty małe, szpiczaste, podobne do szyszek kłosy na szczytach pędów, w których znajdują się zarodniki.

RaOvNwTKd4JSN

Zdjęcie przedstawia las liściasty, w którym rosną paprocie. Paprocie są oświetlone przez słońce. Z długiej, zielonej łodygi licznie wyrastają na nich liście. Zielone i duże, równowąskie. Paprocie leśne rosną gęsto obok siebie.

Tak zwane prapaprotniki, czyli pierwotne paprotniki, w czasach dolnego dewonu porastały przybrzeżne laguny mórz. Prapaprotniki były wyposażone w liście, które poza prowadzeniem fotosyntezy brały udział w rozmnażaniu, ponieważ na niektórych z nich powstawały zarodniki. Te prymitywne rośliny nie były jeszcze w pełni przystosowane do życia na lądzie. Miały płytki i słabo rozwinięty przybyszowy system korzeniowy, a do rozmnażania płciowego wymagały obecności wody, dlatego mogły rosnąć tylko w bezpośrednim sąsiedztwie zbiorników wodnych. W środkowym dewonie z pierwotnych paprotników wykształciły się właściwe paprotniki  (Pteridophyta), w tym dysponujące nieco głębszym systemem korzeniowym ich formy drzewiaste. Zarodnikowe paprotniki dominowały na lądzie.

RHKUtlba6CvMu1

Zdjęcie przedstawia wysokie góry lodowe. Niebo na zdjęciu jest błękitne. U stóp gór znajduje się biała pokrywa śnieżna.

Karbon był czasem dużych różnic między strefami klimatycznymi. W rejonie bieguna powstała pokrywa lodowa (zlodowaceniezlodowaceniezlodowacenie Gondwany), natomiast na lądach położonych w okolicach równika, w ciepłym i wilgotnym klimacie, bujnie rozwijały się tropikalne lasy paproci, skrzypów i widłaków (paprotników), które uniezależniły się od wilgotnego środowiska. Wysokie drzewa, należące do grupy kordaitówkordaity, kordaitowekordaitów (Cordaitopsida), stanowiły najbardziej zaawansowany ewolucyjnie element lądowej flory karbonu. W okresie permu nastąpiło globalne ocieplenie i osuszenie klimatu, stopiły się lodowce. Miejsce karbońskich lasów tropikalnych zajęły obszary pustynne. Szybko ewoluowały nagonasienne drobnolistne, do których należą dzisiejsze rośliny iglaste. Przypuszczalnie wyodrębniły się one z powszechnych w karbonie kordaitówkordaity, kordaitowekordaitów. W późnym permie rośliny nagonasienne zaczęły dominować na lądach – zastąpiły one charakterystyczne dla karbonu zespoły roślinne złożone z widłaków, skrzypów i paproci.

Słownik