Chów a hodowla

Według Słownika geografii społeczno‑ekonomicznej J. Wrony, chów zwierząt to utrzymywanie pogłowiapogłowiepogłowia zwierząt przez człowieka w celu zaspokojenia jego różnorakich potrzeb. Natomiast hodowla to pojęcie szersze, gdyż obejmuje ogół zabiegów (np. selekcjonowanie, krzyżowanie) mających na celu udoskonalenie zwierząt (jak i roślin) zmierzające do otrzymania bardziej gospodarczo przydatnych odmian. W krajach, w których występuje rolnictwo intensywne, dochód z chowu zwierząt stanowi nawet 90% całego dochodu z rolnictwa (uprawa roślin dostarcza jedynie ok. 10% tego dochodu).

Typy (systemy) chowu zwierząt

Istnieje wiele klasyfikacji chowu zwierząt. Czynnikami wpływającymi na jego typ są: poziom rozwoju gospodarczego, warunki przyrodnicze, występowanie użytków rolnych, tradycje rolne na danym obszarze,  finanse, rozwój technologiczny, zasób wiedzy, tradycja.

Typy chowu

Ekstensywny

• utożsamiany z przebywaniem zwierząt na naturalnych pastwiskach, np. stepach i sawannach,

• zwierzęta spożywają rosnącą trawę i inne rośliny,

• może mieć charakter stacjonarny (chów pastwiskowy) lub wędrowny (nomadyczny, pasterski),

• charakterystyczny głównie dla krajów o mniej korzystnych warunkach klimatycznych (żeby utrzymać zwierzęta przez cały rok na wolnym powietrzu) i krajów wysoko rozwiniętych, o dużej gęstości zaludnienia - dla krajów europejskich (takich jak Belgia czy Holandia) i niektórych krajów Azji Wschodniej i Południowo‑Wschodniej (takich jak Chiny, Wietnam, Indonezja, Tajlandia i Malezja),

• dużą produkcję zwierzęcą osiąga się dzięki większej liczbie pogłowia,

• udział pasz z gospodarstwa wynosi ponad 10%, natomiast obsadaobsadaobsada zwierząt nie przekracza 10 SDsztuka dużaSD na 1 ha użytków rolnych.

Intensywny

• utożsamiany z przebywaniem zwierząt na wyspecjalizowanych, zmechanizowanych farmach,

• w drugiej połowie XX w. przybrał on formę chowu przemysłowego, sprzecznego z poczuciem wrażliwości w stosunku do zwierząt i etyką,

• większość czynności jest wykonywana elektronicznie, np. dostarczanie paszy, pojenie, odprowadzanie nieczystości i ubój,

• zwierzęta spożywają specjalnie przygotowaną przez człowieka paszę, która powoduje szybki przyrost masy, oraz witaminy i dodatki do pasz, które powodują zwiększenie odporności na choroby,

• paszę tę stanowią rośliny pastewne (koniczyna, łubin, lucerna, seradela, bobik) oraz pasze treściwepasze treściwepasze treściwe uzyskiwane z jęczmienia, kukurydzy, soi, słonecznika, wytłokówwytłokiwytłoków czy mączki rybnej,

• może mieć charakter oborowy (zwierzęta pozostają w zamknięciu przez cały rok) lub pastwiskowo‑oborowy (przez część roku zwierzęta przebywają w zamknięciu, a przez drugą część - zwłaszcza latem - na pastwisku; jest to forma pośrednia między chowem intensywnym a ekstensywnym, czasem określana jest jako chów średnio intensywny),

• charakterystyczny dla krajów słabo rozwiniętych gospodarczo (np. w strefie Sahelu) oraz krajów o dużej powierzchni użytków zielonych, np. dla USA, Brazylii, Argentyny, Wenezueli, Kolumbii, Urugwaju, Australii, Nowej Zelandii, RPA, krajów Azji Środkowej,

• dużą produkcję zwierzęcą osiąga się dzięki zwiększonej obsadzie i większej wydajności osiąganej na skutek szybszego przyrostu masy,

• udział pasz z gospodarstwa wynosi mniej niż 10%, natomiast obsada zwierząt przekracza 10 SD na 1 ha użytków rolnych.

Charakterystyka innych wybranych typów (systemów) chowu

Pastwiskowy system chowu zwierząt

Jest to jeden z najstarszych typów chowu. Występuje głównie w rolnictwie pierwotnym i charakteryzuje się najmniejszą wydajnością. Typ ten można spotkać w Azji Środkowej, na Bliskim Wschodzie oraz w północnej i południowej Afryce, gdzie pasterstwem zajmują się nim m.in.: Beduini, Bedża, Berberowie, Fulanie, Hererowie i Hotentoci, Masajowie, Somalijczycy. Może mieć on charakter koczowniczy lub półkoczowniczy (tzw. transhumancja, która polega na sezonowym wykorzystaniu pastwisk w różnych, nawet odległych lokalizacjach, czasem pasterze są zmuszeni do dalekiej wędrówki ze stadami i opuszczenia na długi czas swoich rodzin). System ten jest silnie uzależniony od występowania naturalnych pastwisk, co wymusza wędrówki podczas zmian pór roku. Niestety, przyczynia się to do intensyfikacji procesu pustynnienia.

RWEGAfNlNeiEF

Zdjęcie przedstawia nomadyzm w strefie Sahelu. Na fotografii widoczny jest krajobraz pustynny, w tle znajdują się nieliczne drzewa oraz skaliste wzgórza. Na pierwszym planie przy studni jest grupa ciemnoskórych ludzi, którzy prowadzą bydło: wielbłądy, osły, kozy i owce. Mężczyźni mają nagie torsy, kobiety owinięte są łącznie z głową w kolorowe chusty.

System otgonny

Jest to udoskonalona forma zwykłego pasterstwa. Występuje przede wszystkim w Azji Środkowej. Tradycyjne pasterstwo prowadzone jest przy użyciu sprzętu mechanicznego. Pasterze budują studnie i dzięki maszynom pobierają wodę i poją zwierzęta. Konstruują również proste budynki ochronne dla zwierząt i gromadzą dla nich pasze w miejscach ich zimowania.

Indeks dolny Źródło: Kostrowicki J., Falkowski J., Geografia rolnictwa świata, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001. Indeks dolny koniec_{Źródło: Kostrowicki J., Falkowski J., Geografia rolnictwa świata, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001.}

Letnie pasterstwo górskie

Ma ono charakter częściowo wędrowny i jest charakterystyczne dla obszarów górskich w Europie, m.in. w Polsce. Polega na letnim wypasie zwierząt (głównie owiec i bydła) na górskich halach przez członków rodzin rolniczych lub osób przez nich zatrudnionych. Im cieplej, tym zwierzęta wyprowadzane są coraz wyżej. Z kolei w chłodnej porze roku zwierzęta pozostają w budynkach gospodarczych i żywią się paszą zgromadzoną przez rolników w okresie letnim.

Pasterstwo górskie w Polsce zaczęło się rozwijać w 2. połowie XIV w. wraz z napływem Wołochów, którzy początkowo prowadzili koczowniczy tryb życia, od XV w. stopniowo ograniczając zasięg sezonowych wędrówek i w coraz większym stopniu łącząc pasterstwo owiec i kóz z rolnictwem; w maju (po strzyży) odbywał się wypęd (redyk) owiec, kóz i bydła na hale i polany, w październiku następował powrót do wsi. Pod wpływem Wołochów taki typ pasterstwa, zwany redykowym, upowszechnił się częściowo wśród Górali tatrzańskich i w stanie szczątkowym przetrwał do końca XX w. W Polsce występuje również karpackie pasterstwo szałaśnicze.

Indeks dolny Źródło: Encyklopedia PWN Indeks dolny koniec_{Źródło: Encyklopedia PWN}

R11rijuvafZDQ

Na zdjęciu przedstawione są owce pasące się na górskich halach. Na pierwszym planie znajduje się spore stado zwierząt o białym, długim runie. W tle widoczna jest część hali oraz czarny pies pasterski, który pilnuje stada. Na horyzoncie znajdują się wysokie góry.

Chów pastwiskowy reniferów

Jest charakterystyczny dla chłodnych, ubogich w roślinność północnych części kontynentów półkuli północnej. Występują tam ograniczone warunki gospodarowania, w związku z tym często występuje chów reniferów. Ma charakter częściowo wędrowny, w zależności od pory roku - zimą w kierunku tajgi, a latem - w kierunku tundry.

RoNfAWIjNghUA

Na zdjęciu znajduje się renifer zaprzęgnięty do sań. Jego tułów opasuje skórzana, kolorowa uprząż. Posiada niezbyt długi, szary pysk, a na głowie rozgałęzione rogi. Jego tułów jest szaro – bialy. W tle znajduje się ciepło ubrany mężczyzna oraz fragment zabudowań wiejskich. Na ziemi, płocie oraz drzewach leży gruba warstwa śniegu.

Chów ranczerski

Obejmuje chów pastwiskowy bydła (i w mniejszym stopniu owiec) na obszarach trawiastych w Ameryce Północnej i Południowej, np. na preriach w USA czy pampie w Brazylii, Argentynie i Urugwaju, Wenezueli i Boliwii. Na tych terenach bydło hoduje się głównie w kierunku mięsnym, a owce - na wełnę. Zwierzęta zgromadzone są na specjalnych, ogrodzonych ranczach, składających się z odgrodzonych od siebie fragmentów.

R1Hfl5sfpOJsF

Zdjęcie przedstawia cztery krowy stojące przodem do fotografa. Są mocno zbudowane, mają brązowe ciała, a trzy osobniki posiadają białe głowy. Stoją w wysypanej piaskiem, dużej zagrodzie.

Chów „uczuciowy”

Obejmuje chów zwierząt dla swojej przyjemności, ze względów religijnych, a w ostateczności w celu uzyskania różnych produktów, np. mleka, jaj. Ich uboju dokonuje się tylko w ostateczności. Wówczas pozyskuje się z nich także mięso czy skóry. Zwierzęta karmią się same, wykorzystując naturalne zasoby przyrodnicze. Chów ten nie dotyczy zwierząt domowych.

R15515eJ7YWYM

Fotografia przedstawia afrykańską krowę o ogromnych, sterczących w górę rogach, nachyloną nad pojemnikiem z wodą. W tle znajdują się drzewa oraz drewniana zagroda.

Słownik