Fenetyka to metoda klasyfikacji organizmów uwzględniająca wyłącznie ogólne podobieństwa ich cech anatomicznych, embriologicznych, biochemicznych, behawioralnych itp. Ze względu na występowanie konwergencjikonwergencjakonwergencji i paralelizmu ewolucyjnegoparalelizm ewolucyjnyparalelizmu ewolucyjnego, a także dużą liczbę cech wspólnych, odziedziczonych po przodkach, które nie różnicują grup systematycznych, klasyfikacja fenetyczna nie odzwierciedla genealogii ewolucyjnej organizmów. Ten sposób klasyfikacji łączy formy podobne, choć na ogół ze sobą niespokrewnione, czego przykładem mogłyby być zaliczenie ukwiałów do królestwa roślin (błędne, ponieważ oparte na podobieństwie, a nie pokrewieństwie). Dlatego też fenetyka ustępuje metodzie filogenetycznej.

Filogenetyka jest działem biologii ewolucyjnej zajmującym się rekonstrukcją genealogii ewolucyjnej, czyli filogeneząfilogenezafilogenezą poszczególnych grup systematycznych. Filogenetyka ściśle wiąże się z systematyką organizmówsystematyka organizmówsystematyką organizmów, gdyż jej celem jest wyjaśnienie pokrewieństwa pomiędzy ich grupami. Do nurtu filogenetycznego w badaniach taksonomicznych należy kladystyka.

RG0UW7HddOofg1

Zdjęcie przedstawia portret mężczyzny w średnim wieku. Ma krótkie, zaczesane do tyłu włosy, krzaczaste brwi i duży nos. Ubrany jest w kraciastą marynarkę, koszulę i krawat.

Kladystyka to metoda klasyfikacji organizmów i ustalania ich historii ewolucyjnej sformułowana w 1950 r. przez niemieckiego entomologa Williego Henniga. Formalną jednostką tej klasyfikacji jest takson.

W ujęciu kladystycznym poszczególne taksony wyodrębnia się na podstawie cech apomorficznych, tj. pojawiających się po raz pierwszy w ewolucji badanej grupy i następnie dziedziczonych przez gatunki potomne. Przykładem cechy apomorficznej jest występowanie błon płodowych u owodniowców. Podczas wyodrębniania poszczególnych taksonów pomija się cechy plezjomorficzne, czyli cechy odziedziczone po przodkach ewolucyjnych badanej grupy. Przykładem cechy plezjomorficznej jest obecność kręgosłupa u kręgowców (w tym ssaków). Aby stwierdzić, czy dana cecha jest apo- czy plezjomorficzna, należy ustalić stopień pokrewieństwa między osobnikami ją wykazującymi, czyli ustalić, czy występuje cecha homologicznahomologiahomologiczna.

W niektórych taksonach mogą pojawiać się cechy podobne, które nie zostały odziedziczone od wspólnego przodka. Są to tzw. cechy analogiczneanalogiaanalogiczne, które mogą wynikać z konwergencji lub paralelizmu ewolucyjnego.

Przykładem paralelizmu ewolucyjnego jest podobieństwo w uzębieniu wilka tasmańskiego (wilk workowaty) i wilka łożyskowego, natomiast przykładem konwergencji jest np. opływowy kształt ciała organizmów wodnych, tj. ryb i ssaków żyjących w wodzie (np. delfin, wieloryb).

Ze względu na fakt, że cechy analogiczne nie mają wspólnego pochodzenia, nie są one uznawane za charakterystyczne dla naturalnych jednostek taksonomicznych. Wydzielane przez kladystykę taksony muszą być bowiem ściśle monofiletycznemonofiletyzmmonofiletyczne, tzn. obejmować gatunek wyjściowy i wszystkie – bez wyjątku – jego gatunki potomne.

Konsekwentne stosowanie zasad kladystycznych w systematyce prowadzi do odrzucenia wielu tradycyjnych taksonów i wprowadzenia nowych, często niewygodnych w używaniu. Dlatego też w praktyce biologowie posługują się nieraz grupami parafiletycznymiparafiletyzmparafiletycznymi, które obejmują od dawna wydzielane jednostki. Na przykład ryby, wyodrębnione na podstawie ich planu budowy i ogólnego podobieństwa ciała, nie są grupą monofiletyczną, gdyż nie obejmują wszystkich potomków hipotetycznego pierwszego gatunku ryb – z punktu widzenia kladystyki nie jest to więc poprawnie wydzielony takson.

Słownik