Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
bg‑azure

Dlaczego klasyfikujemy związki organiczne?

bg

Jednym z powodów klasyfikacji związków organicznych jest fakt, że liczba znanych związków organicznych jest ogromna. Zanotowano, że liczba opisanych i scharakteryzowanych cząsteczek wynosi ponad 10 mln. To sprawia, że podział na klasy ułatwia zrozumienie budowy oraz reaktywności chemicznej tych związków.

Warto zwrócić uwagę, że na reakcje chemiczne związków organicznych oraz ich właściwości fizyczne w dużym stopniu ma wpływ charakter grup funkcyjnychgrupa funkcyjnagrup funkcyjnych. I to właśnie ich rodzaj jest podstawowym kryterium podziału. Grupy funkcyjne, które określają reaktywność chemiczną cząsteczki, mogą składać się z pojedynczego atomu (np. atom chloru Cl) lub mogą stanowić grupę atomów (np. grupa karboksylowa 
COOH).

Dodatkowo można się spodziewać, że związek z określoną grupą funkcyjną będzie wykrywalny za pomocą tzw. reakcji charakterystycznych – czułych na obecność danej grupy funkcyjnej w analizowanym związku. Przykładem takiej reakcji jest wykrywanie fenoli przy pomocy jonów żelaza(III).

bg‑azure

Klasyfikacja najważniejszych typów jednofunkcyjnych związków organicznych

RCLaZIRdY1saU1
Mapa myśli. Lista elementów:
  • Nazwa kategorii: Klasy związków organicznych{value=50}
    • Elementy należące do kategorii Klasy związków organicznych
    • Nazwa kategorii: Węglowodory
      • Elementy należące do kategorii Węglowodory
      • Nazwa kategorii: alifatyczne{color=#F164789}
        • Elementy należące do kategorii alifatyczne
        • Nazwa kategorii: alkany{color=#F16472}
        • Nazwa kategorii: alkeny{color=#F16472}
        • Nazwa kategorii: alkiny{color=#F16472}
        • Koniec elementów należących do kategorii alifatyczne{color=#F164789}
      • Nazwa kategorii: aromatyczne
      • Koniec elementów należących do kategorii Węglowodory
    • Nazwa kategorii: Związki zawierające wiązanie typu CZ (węgiel‑atom silnie elektroujemny)
      • Elementy należące do kategorii Związki zawierające wiązanie typu CZ (węgiel‑atom silnie elektroujemny)
      • Nazwa kategorii: halogenki alkilowe{color=#F164655}
      • Nazwa kategorii: alkohole
      • Nazwa kategorii: etery
      • Nazwa kategorii: aminy
      • Nazwa kategorii: tiole
      • Nazwa kategorii: sulfidy
      • Koniec elementów należących do kategorii Związki zawierające wiązanie typu CZ (węgiel‑atom silnie elektroujemny)
    • Nazwa kategorii: Związki zawierające grupę karbonylową C=O
      • Elementy należące do kategorii Związki zawierające grupę karbonylową C=O
      • Nazwa kategorii: aldehydy
      • Nazwa kategorii: ketony
      • Nazwa kategorii: kwasy karboksylowe
      • Nazwa kategorii: estry
      • Nazwa kategorii: amidy
      • Nazwa kategorii: chlorki kwasowe
      • Koniec elementów należących do kategorii Związki zawierające grupę karbonylową C=O
      Koniec elementów należących do kategorii Klasy związków organicznych{value=50}
Klasyfikacja najważniejszych typów jednofunkcyjnych związków organicznych
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
bg‑azure

Węglowodory

WęglowodorywęglowodoryWęglowodory to związki składające się wyłącznie z atomów węgla i atomów wodoru. Węglowodory dzielą się na:

  • węglowodory alifatyczne;

  • węglowodory aromatyczne.

Węglowodory alifatyczne

RgF8ytg0Ok7W4
Wybierz jedno nowe słowo poznane podczas dzisiejszej lekcji i ułóż z nim zdanie.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Węglowodory aromatyczne

RwWdwiwCdv0S3
Wymyśl pytanie na kartkówkę związane z tematem materiału.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
bg‑azure

Związki zawierające wiązanie typu CZ

Silnie elektroujemny atom typu Z (z wolną parą elektronową) tworzy wiązanie kowalencyjne spolaryzowane, przez co na atomie węgla pojawia się cząstkowy ładunek dodatni. Co istotne, silnie elektroujemny atom typu Z może dalej łączyć się z innymi atomami, tak jak ma to miejsce np. w przypadku alkoholi, gdzie atom tlenu (atom typu Z) łączy się z atomem wodoru.

R1SkMI7v6EXeL
Związki zawierające wiązanie typu <math aria‑label="C Zet, to jest C wiązanie pojedyncze Zet">CZ (węgiel‑atom silnie elektroujemny)
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Klasy związków zawierające wiązania CZ typu σ znajdują się na poniższych kartach.

R1HYCzlCgO0Vd
Wybierz jedno nowe słowo poznane podczas dzisiejszej lekcji i ułóż z nim zdanie.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Rymcc0GCZRwEZ
Wybierz jedno nowe słowo poznane podczas dzisiejszej lekcji i ułóż z nim zdanie.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
R1BvjZ1P0eE1C
Wymyśl pytanie na kartkówkę związane z tematem materiału.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
RsrTL2OIUjwVX
Wybierz jedno nowe słowo poznane podczas dzisiejszej lekcji i ułóż z nim zdanie.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
R6wO0YlQMNjig
Wybierz jedno nowe słowo poznane podczas dzisiejszej lekcji i ułóż z nim zdanie.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
R17fx2vIvJQ9W
Wymyśl pytanie na kartkówkę związane z tematem materiału.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
bg‑azure

Związki zawierające grupę karbonylową C=O

Wiązanie C=O jest silnie spolaryzowane, co sprawia, że grupa ta jest reaktywna chemicznie.

Ru4m1Kufl30ed
Związki zawierające grupę karbonylową <math aria‑label="C wiązanie podwójne O">C=O.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Co istotne, w zależności od grup połączonych z grupą karbonylową, dokonano klasyfikacji związków na kilka rodzajów. Klasy związków zawierające grupę C=O znajdują się na poniższych kartach.

R5baPxbea23V2
Wymyśl pytanie na kartkówkę związane z tematem materiału.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
R1WdJ3LANq2Zb
Wymyśl pytanie na kartkówkę związane z tematem materiału.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
R1Qp60E2GRk4i
Wybierz jedno nowe słowo poznane podczas dzisiejszej lekcji i ułóż z nim zdanie.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
R1f0UETDzHbUC
Wybierz jedno nowe słowo poznane podczas dzisiejszej lekcji i ułóż z nim zdanie.
RfN4gmhfeqXgN
Wymyśl pytanie na kartkówkę związane z tematem materiału.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
R1ERgcVbrslQk
Wymyśl pytanie na kartkówkę związane z tematem materiału.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Słownik

grupa funkcyjna
grupa funkcyjna

atom lub grupa powiązanych ze sobą atomów, które związane są ze strukturą macierzystą

węglowodory
węglowodory

związki organiczne zawierające w swojej strukturze wyłącznie atomy węgla i atomy wodoru

Bibliografia

Encyklopedia PWN

Gorzynski Smith J., Organic Chemistry, Third Edition, New York 2011.

Litwin M., Styka‑Wlazło Sz., Szmońska J., Chemia organiczna 2, Warszawa 2005.

Majewski W., Mechanizmy reakcji organicznych, Lublin 2012.

Vollhardt P., Schore N., Organic Chemistry. Structure and Function6th Edition, New York 2011.