Światowy system ochrony praw człowieka

R1EZmC5PVtypW1

Grafika przedstawia flagę ONZ. Na błękitnym tle, w centralnej części widnieje glob ziemski z zaznaczonymi kontynentami. Otoczony jest wieńcem laurowym.

Uniwersalny system ochrony praw człowiekaprawa człowiekapraw człowieka funkcjonuje na podstawie dokumentów i ustaleń Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ) i obejmuje cały świat. Na ten światowy system ochrony praw człowieka składa się wiele różnych instrumentów i instytucji.

Podstawowymi instrumentami są:

• Karta Narodów Zjednoczonych;

• Powszechna deklaracja praw człowiekaPowszechna deklaracja praw człowiekaPowszechna deklaracja praw człowieka;

• Międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych;

• Międzynarodowy pakt praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych;

• liczne konwencje szczegółowe, poświęcone m.in. torturom oraz okrutnemu i nieludzkiemu traktowaniu, eliminacji wszelkich form dyskryminacji rasowej, łamaniu praw dziecka czy praw kobiet.

Najważniejsze instytucje działające w tym obszarze:

Europejski system ochrony praw człowieka

Europejski system ochrony praw człowieka jest jednym z kontynentalnych systemów, obok afrykańskiego, amerykańskiego czy azjatyckiego. Składa się z trzech podstawowych instytucji, które odpowiadają za poszanowanie godności osoby ludzkiej, wolności, równości, demokracji i nienaruszania praw mniejszości. System ochrony praw człowieka w Europie tworzą:

• Rada Europy;

• Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie;

• Unia Europejska.

Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności oraz protokoły do niej przyjęte

R18MZpCVHzuHC1

Grafika przedstawia logo Rady Europy. Na granatowym tle umieszczona jest mała litera e, a w nią wpisany okrąg złożony z dwunastu żółtych, pięcioramiennych gwiazd.

Europejska konwencja praw człowieka i podstawowych wolności została zawarta przez państwa członkowskie Rady Europy, które 4 listopada 1950 r. przekazały ją do podpisu. Weszła w życie 3 września 1953 r. po ratyfikowaniu jej przez 10 państw członkowskich Rady Europy. Obecnie każde państwo członkowskie Rady musi być stroną Konwencji. Spisana została w języku angielskim i francuskim. Oryginał dokumentu jest przechowywany przez depozytariusza, którym jest sekretarz generalny Rady Europy.

Celem Konwencji było zapewnienie gwarancji realizacji zapisów Powszechnej deklaracji praw człowieka. W tym celu został powołany do życia Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu.

Konwencja i jej 13 protokołów dodatkowych objęły swoim zasięgiem oddziaływania większość praw człowieka.

tab Źródło: Prawa gwarantowane przez konwencję i protokoły dodatkowe, dostępny w internecie: pl.wikipedia.pl [dostęp 5.08.2020 r.].

Przepisy Konwencji i protokołów dodatkowych obowiązują na terenie państw Rady Europy nie tylko obywateli tych krajów, lecz także wszystkie osoby na nim przebywające.

Europejska karta społeczna

Europejska karta społeczna została zawarta przez Radę Europy 18 października 1961 r. w Turynie, a obowiązuje od 26 lutego 1965 r. Podobnie jak inne dokumenty, gwarantuje prawa i wolności obywatelskie i polityczne. Jednak jej meritum skupia się na polityce społecznej państwa. Zagwarantowane przez Kartę prawa można podzielić na dwie grupy:

W myśl art. 20 Europejskiej karty społecznej każda strona ma obowiązek przestrzegania co najmniej 5 spośród 7 artykułów, ich wybór należy do państwa członkowskiego. Z przestrzegania przyjętych postanowień każda strona ma składać sprawozdania, które są rozpatrywane przez Komitet Ekspertów. Depozytariuszem Europejskiej karty społecznej jest sekretarz generalny Rady Europy.

Prawa człowieka w Unii Europejskiej

System ochrony praw człowieka w Unii Europejskiej składa się z następujących elementów:

• gwarancji zawartych w prawie pierwotnym Unii Europejskiej, które zapewniają ochronę praw podstawowych;

• Karty praw podstawowych Unii Europejskiej;

• Agencji Praw Podstawowych Unii Europejskiej w Wiedniu, której zadaniem jest zapewnienie instytucjom Unii Europejskiej oraz państwom członkowskim pomocy i fachowej wiedzy w kwestii praw podstawowych; jest ona niezależnym organem UE;

• Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich;

• prac przygotowawczych przed przystąpieniem UE do Europejskiej konwencji praw człowieka.

Karta praw podstawowych Unii Europejskiej

RLzhcgyVDgKYU

Zdjęcie przedstawia leżącą, grubą księgę. Księga jest otwarta. Po lewej stronie znajduje się drukowany tekst, po prawej kilka odręcznych podpisów.

7 grudnia 2000 r. w Nicei została podpisana Karta praw podstawowych Unii Europejskiej. Jej twórcami były główne organy Unii Europejskiej: Parlament Europejski, Rada Unii Europejskiej oraz Komisja Europejska. Następnie Karta praw podstawowych została potwierdzona przez Traktat lizboński z 13 grudnia 2007 r., z chwilą jego wejścia w życie 1 grudnia 2009 r. Gdy zaczęła obowiązywać, stała się prawem UE. Chroni nie tylko obywateli UE, lecz część jej praw przysługuje wszystkim osobom przebywającym na jej terenie. Dotyczy osób fizycznych, osób prawnych i jednostek organizacyjnych, które nie mają osobowości prawnej. Twórcy karty wzorowali się na Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności oraz Europejskiej karcie społecznej. Konsekwencją tego jest jej bardzo szeroki zakres tematyczny – obok praw obywatelskich, praw człowieka, są to także prawa: polityczne, społeczne, kulturalne i ekonomiczne. Nowym elementem w KPP jest zagwarantowanie obywatelom prawa do dobrej administracji.

Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich

RPVEm0DI2EarT1

Zdjęcie przedstawia dojrzałą kobietę. Jej twarz jest pociągła. Kobieta ma sięgające ramion, blond włosy. Ubrana jest w żakiet. Przemawia, stojąc przy mównicy.

W 1995 r. została utworzona instytucja Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich z siedzibą w Strasburgu. Nawiązuje ona do funkcji ombudsmanaombudsmanombudsmana – rzecznika praw obywatelskich w poszczególnych krajach UE. ERPO jest wybierany przez Parlament Europejski na pięcioletnią, odnawialną kadencję. Jego podstawowym zadaniem jest badanie skarg na niewłaściwe administrowanie w instytucjach i organach Unii Europejskiej. Prawo do składania skargi mają obywatele UE oraz osoby, które zamieszkują na jej terenie, a także pracownicy mieszczących się tu siedzib instytucji oraz przedsiębiorstw.

Podstawowe zadania Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczą skarg na temat niewłaściwego administrowania poprzez:

• nieuczciwe postępowanie;

• dyskryminację;

• nadużywanie uprawnień;

• brak lub odmowę udzielenia informacji;

• nieuzasadnioną zwłokę;

• nieprawidłowe procedury.

Skargę do rzecznika można złożyć w terminie do dwóch lat od pojawienia się problemu z decyzją instytucji lub organu władz. Osoba wnosząca skargę musi podać swoje dane, przedstawić problem oraz wskazać organ lub instytucję, których dotyczy skarga. Działalność ERPO polega często na przekazaniu informacji o skardze do danej instytucji, bowiem często powoduje to rozwiązanie problemu. W sprawach trudniejszych ERPO dąży do rozwiązań polubownych, uznając, że celem jest likwidacja sytuacji problemowej. Brak rozwiązania problemu może prowadzić do wydania zaleceń dla instytucji lub organu, którego dotyczy skarga. Jeśli i to nie poskutkuje, to ERPO składa Parlamentowi Europejskiemu specjalne sprawozdanie, na podstawie którego będzie zmuszony do podjęcia działań dążących do rozwiązania problemu.

W sytuacji, gdy problem zgłoszony w skardze wychodzi poza kompetencje Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich, rzecznik jest zobowiązany poinformować składającego ją do kogo powinien się zwrócić, by uzyskać pomoc w rozwiązaniu swojego problemu.

Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie

R1JuAfpptSZgE1

Fotografia przedstawia kobiety i mężczyzn pozujących do oficjalnego zdjęcia. Ludzie ci stoją na schodach w czterech rzędach. Nad ich głowami widnieje napis 26th Ministerial Council, Bratislava, 5‑6 December 20219, OSCE, Slovakia 2019, Slovensko.

Początki Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy Europejskiej (z ang. Organization for Security and Cooperation in Europe, OSCE) sięgają lat 70. XX w., w których doszło do spotkania w ramach Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (KBWE)Konferencja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (KBWE)Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (KBWE). System stworzony w ten sposób działał do 1 stycznia 1995 r., kiedy w Budapeszcie przekształcono KBWE w OBWE. Jest to organizacja regionalna, obejmująca obecnie 57 państw z Europy oraz Stany Zjednoczone, Kanadę, Kirgistan, Tadżykistan, Uzbekistan i Turkmenistan.

OBWE została założona jako pierwszy regionalny instrument wczesnego ostrzegania, zapobiegania konfliktom i przywracania pokoju w rejonach, w których konflikty już wygasły. Podstawowym zadaniem organizacji jest dbanie o bezpieczeństwo przez ochronę praw człowieka, kontrolę zbrojeń czy dbanie o środowisko naturalne. Organy OBWE nie mają kompetencji do stanowienia prawa lub działania bez uprzedniej zgody państw członkowskich.

Dużym sukcesem KBWE/OBWE był Traktat o konwencjonalnych siłach zbrojnych w Europie, dzięki któremu ustanowiono limity uzbrojenia dla państw członkowskich. Kolejnym sukcesem był Traktat o otwartym niebie z 1992 roku. W ramach OBWE działa utworzone w 1990 roku Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka oraz Wysoki Komisarz OBWE ds. Mniejszości Narodowych, którego powołano w 1992 roku. Obecnie OBWE zajmuje się głównie sprawami bezpieczeństwa m.in. w miejscach konfliktów. Misje OBWE funkcjonowały i dalej działają w Bośni i Hercegowinie, Jugosłowiańskiej Republice Macedonii, Kosowie.

Słownik