Przypadek majestatu Mieszka I

Państwo Mieszka I było monarchią o charakterze patrymonialnym. Do księcia należały ziemie oraz ich zasoby naturalne i ludność na nich mieszkająca. Traktowanie kraju jako dziedziczną własność władcy uzasadniało wprowadzenie opłat za użytkowanie ziemi, wód, lasów i dlatego pojawiły się daninydaninadaniny ze skór zwierząt, miodu i  wosku.

Mieszko dzięki uporowi, ambicji, a czasem sprytowi doprowadził do podporządkowania sobie licznych ośrodków plemiennych. To on podejmował decyzje polityczne sprzyjające powstaniu jednego organizmu państwowego. Udało mu się skupić w swoich rękach pełnię władzy wojskowej, sądowniczej, administracyjnej. Stanowił prawo i sprawował sądy. Uosabiał państwo, dlatego było ono nazywane państwem Mieszka. Ten model sprawowania władzy funkcjonował na zachodzie Europy od czasów rządów Karola Wielkiego.

Dyżurna drużyna

R1cLgiTFPbBw31

Na zdjęciu znajduje się zardzewiały szyszak. Jest to podłużny metalowy hełm.

W czasie wojny książę powoływał pod broń ogół wolnych mężczyzn, czyli organizował pospolite ruszenie. Było to siła zbrojna niezależna od funkcjonującej przy boku Mieszka I drużyny. W jej skład wchodzili towarzysze władcy (druhowie), którzy zgłaszali się na ochotnika do udziału w  przedsięwzięciach pod jego przywództwem. Drużyny organizowane były w celu zdobycia żywności, szybkiego wzbogacenia się, podporządkowania sobie niepokornych czy opanowania nowych ziem i zyskania jeńców.

Na uzbrojenie drużynników składały się: kolczuga wykonana z metalowych kółek tworzących pancerz (stąd wzięła się nazwa pancerni), miecze, włócznie, topory i hełmy (skórzane lub żelazne szyszakiszyszakszyszaki).

Drużynnicy spędzali czas razem- na wyprawach wojennych, objazdach ziem czy wspólnym biesiadowaniu. W czasie wypraw łupieżczych na ziemie znajdujące poza wpływami Mieszka, porywali tamtejszą ludność, która później sprzedawali jako niewolników. W czasie spokoju podróżowali z władcą po kraju lub, stacjonując w grodachgródgrodach, zastępowali księcia w wykonywaniu jego obowiązków. W ten sposób  z upływem czasu z drużyny Mieszka wyłoniła się warstwa urzędników książęcych, pomagająca duchownym w administrowaniu państwem. Możni nie mieli czasu na zajmowanie się uprawą ziemi, dlatego książę musiał stworzyć system powinności zapewniających zaopatrzenie swoich druhów podczas pokoju.

RqOmHxytunG7F

Rysunek przedstawia drużynnika jadącego na koniu. Ma on długie spięte niebieską przepaską włosy. W rękach trzyma tarczę oraz włócznię.

Społeczeństwo – wierni, ale bierni

W hierarchii społecznej najwyżej stali możni, wywodzący się z  drużyny i z duchowieństwa. To oni doradzali władcy. Niżej stała ludność wolna, przeważnie rolnicy Była ona zobowiązana do posłuszeństwa oraz świadczeń na rzecz władcy. Najniższy status mieli jeńcy i ludność niewolna, należący do księcia lub możnowładców.

Zgodnie z zasadami ustroju patrymonialnego po śmierci władcy jego władztwo dzielone było pomiędzy wszystkich synów. Jednak po śmierci Mieszka I w 992 roku, jego syn Bolesław Chrobry wygnał z księstwa swoją macochę i przyrodnich braci, nie dopuszczając do podziału ojcowizny.

R1JI7aQGFmaz3

Mapa przedstawia Polskę za panowania Mieszka pierwszego około od 960 do 992 roku. Około roku 960 Mieszko kontrolował Wielkopolskę i Mazowsze. W latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych, dziesiątego wieku Mieszko przejął Pomorze, północne Mazowsze i zachodnią Małopolskę. W latach dziewięćdziesiątych dziesiątego wieku Mieszko przyłączył Śląsk i Małopolskę. W 992 Mieszko kontrolował obszar Pomorza, Wielkopolski, Śląska, Małopolski i Mazowsza.

Spis z natury

Państwo Mieszka nie miało jednej stolicy - było kilka grodów pełniących rolę rezydencji książęcych, pomiędzy którymi krążył władca (stąd określenie „rex ambulans” - władca podróżujący). Ziemie Mieszka były porośnięte puszczą, porozdzielane rzekami, polanami i  duktami leśnymi. Budowę grodów rozpoczęto już na początku X wieku, co wskazuje, że Mieszko nie rozpoczął akcji budowania ośrodków administracyjno‑wojskowych, tylko ją przejął i kontynuował. Po przyjęciu chrztu w 966 roku ruszyła budowa drewnianych, a później kamiennych budowli sakralnych w takich grodach, jak: Gniezno, Poznań, Ostrów Lednicki, Giecz. W palatiachpalatiumpalatiach pojawiały się kaplice pałacowe dla księcia i jego rodziny.

R18KrVfQDWoeZ

Szkic przedstawia gród w Poznaniu. składa się on z dwóch głównych części otoczonych wałami obronnymi i połączonych mostem. W lewej części znajdują się pola uprawne i chaty, a w prawej rezydencja władcy grodu.

W poznańskim grodzie wybudowano dwukondygnacyjną rezydencję połączoną z  kaplicą, którą ufundowała żona Mieszka Dobrawa. Na piętrze mieszkał władca, a na parterze służba i możni.

Pod koniec życia Mieszko I przekazał swoje państwo pod opiekę papieża. Został sporządzony dokument, zawierający opis stanu posiadanych przez księcia ziem. Treść tego dokumentu można odtworzyć ze streszczenia, dokonanego przez francuskiego kardynała benedyktyna Deusdedita (zm. 1098/99). Do dziś zachowało się sześć kopii streszczenia DAGOME IUDEXDagome iudexDAGOME IUDEX, bo pod taką nazwą przeszło ono do historii.

RTZBzWmDhWk9R

Na zdjęciu znajduje się tekst po łacinie zapisany czarnym atramentem i artystyczną czcionką.

Słownik

Słowa kluczowe

Dagome iudex, drużyna, monarchia patrymonialna, państwo Mieszka I, Polska pierwszych Piastów

Bibliografia

M. Barański, Historia Polski średniowiecznej, Poznań 2012.

S. Koper, Piastowie. Wędrówki po Polsce pierwszej dynastii, Warszawa 2013.

M. Maciorowski, B. Maciejewska, Władcy Polski. Historia na nowo opowiedziana, Warszawa 2018.

J. Strzelczyk, Mieszko I, Poznań.

S. Szczur, Historia Polski. Średniowiecze, Warszawa 2013.