Zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa

Zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa to pisemna lub ustna informacja przekazana organom ścigania – zwykle PolicjipolicjaPolicji lub prokuratorowi – o fakcie popełnienia przestępstwa. Zawiadomienie może stanowić podstawę wszczęcia dochodzeniadochodzeniedochodzenia lub śledztwaśledztwośledztwa. Może je złożyć każdy, kto ma wiarygodne informacje o złamaniu prawa.

Zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa jest, zgodnie z art. 304 Kodeksu postępowania karnego, naszym społecznym obowiązkiem, jeśli stanowi złamanie prawa ścigane z urzędu, czyli np. kradzież z włamaniem lub znęcanie się.

Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego

Art. 304 § 1. Każdy, dowiedziawszy się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub Policję.

w1 Źródło: Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego, dostępny w internecie: isap.sejm.gov.pl [dostęp 5.08.2021 r.].

W odniesieniu do niektórych, określonych w art. 240 Kodeksu karnego, przestępstw, np. zabójstwa czy udziału w obcym wywiadzie, zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa jest obowiązkiem, którego zaniechanie samo w sobie jest przestępstwem zagrożonym karą pozbawienia wolności do lat 3.

Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny

Art. 240 § 1. Kto, mając wiarygodną wiadomość o karalnym przygotowaniu albo usiłowaniu lub dokonaniu czynu zabronionegoczyn zabronionyczynu zabronionego określonego w art. 118, art. 118a, art. 120–124, art. 127, art. 128, art. 130, art. 134, art. 140, art. 148, art. 156, art. 163, art. 166, art. 189, art. 197 § 3 lub 4, art. 198, art. 200, art. 252 lub przestępstwa o charakterze terrorystycznym, nie zawiadamia niezwłocznie organu powołanego do ścigania przestępstw, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

w2 Źródło: Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny, dostępny w internecie: isap.sejm.gov.pl [dostęp 5.08.2021 r.].

Czym jest przestępstwo?

Obowiązujący obecnie Kodeks karny nie zawiera wprost sformułowanej definicji przestępstwa, można jednak ją stworzyć na podstawie art. 1 tego kodeksu.

Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny

Art. 1

§ 1. Odpowiedzialności karnejodpowiedzialność karnaOdpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto popełnia czyn zabronionyczyn zabronionyczyn zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia.

§ 2. Nie stanowi przestępstwa czyn zabroniony, którego społeczna szkodliwość jest znikoma.

§ 3. Nie popełnia przestępstwa sprawca czynu zabronionego, jeżeli nie można mu przypisać winy w czasie czynu.

w2 Źródło: Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny, dostępny w internecie: isap.sejm.gov.pl [dostęp 5.08.2021 r.].

Przestępstwem jest więc czyn człowieka zabroniony pod groźbą kary przez obowiązującą ustawę określającą jego znamiona, zawiniony i społecznie szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomy.

Ustawą, o której mowa w tej definicji jest oczywiście Kodeks karny. Na jego podstawie wyróżnić można kilka kategorii, według których pogrupowane są opisane tam przestępstwa.

Kategoryzacje przestępstw

RxX9p3yGifGzx
Zapoznaj się z fotografią i wymyśl jak najwięcej przestępstw, do których mogłoby dojść w widocznych na niej okolicznościach. Następnie spróbuj je zaklasyfikować do podanych niżej kategorii.
Źródło: Bertrand Borie, domena publiczna.

Ze względu na stopień społecznej szkodliwości przestępstwa możemy podzielić na zbrodniewystępki. Najłatwiej rozróżnić je, stosując kryterium minimalnego ustawowego zagrożenia karą. Zbrodnie to przestępstwa, zagrożone pod groźbą kary pozbawienia wolnościpozbawienie wolnościpozbawienia wolności na czas nie krótszy od 3 lat lub karą surowszą. Występki mają niższą społeczną szkodliwość, dlatego zagrożone są karami łagodniejszymi – karą grzywnygrzywnagrzywny powyżej 30 stawek dziennych, karą ograniczenia wolnościograniczenie wolnościograniczenia wolności albo karą pozbawienia wolności przekraczającą miesiąc.

Sposób działania, zachowania się sprawcy to kolejne kryterium, na podstawie którego wyróżniamy przestępstwa z działania, z zaniechania oraz typ mieszany – przestępstwa z działania i zaniechania. W przypadku przestępstw z działania sprawca aktywnie dokonuje czynu zabronionego, podczas gdy w przypadku przestępstw z zaniechania – nie podejmuje działania, do którego był prawnie zobowiązany.

Konieczność wystąpienia określonego w Kodeksie karnym skutku pozwala podzielić przestępstwa na formalne (bezskutkowe) oraz materialne (skutkowe). Przestępstwo materialne (skutkowe) to typ czynu zabronionego do którego realizacji znamion konieczna jest zmiana w świecie zewnętrznym, oderwana czasowo i miejscowo od samego zachowania. Nie popełnia więc takiego przestępstwa ktoś, kto zmierza do osiągnięcia określonego skutku, ale do niego nie doprowadza. Osoba taka nie odpowie za przestępstwo, a jedynie za usiłowanie jego dokonania. Przestępstwa formalne są przeciwieństwem przestępstw materialnych – jest to typ czynu zabronionego, do którego realizacji znamion wystarczy samo zachowanie, a ewentualny skutek, które to zachowanie za sobą pociąga, nie jest z punktu widzenia realizacji znamion istotny.

Ze względu na stosunek do dobra prawnie chronionegodobro prawnie chronionedobra prawnie chronionego wyróżniamy przestępstwa, które polegają na naruszeniu dobra oraz takie, które narażają dobro na niebezpieczeństwo. Na podstawie podmiotu dokonującego przestępstwa natomiast wyróżniamy przestępstwa powszechne, które może popełnić każdy, oraz indywidualne, których popełnienie jest możliwe tylko przez osobę posiadającą określoną w przepisie cechę.

Kolejne kryterium podziału złamania prawa to występowanie zamiaru popełnienia przestępstwa. Na tej podstawie przestępstwa dzielimy na umyślne, czyli takie, w przypadku których popełnienie przestępstwa było zamiarem, bezpośrednim celem sprawcy, oraz przestępstwa nieumyślne, w przypadku których zachowanie sprawcy doprowadziło do popełnienia przestępstwa, jednak to nie ono było bezpośrednim celem działania.

Przestępstwa możemy również podzielić ze względu na rodzaj dóbr chronionych. Wyróżniamy tu zbrodnie przeciwko ludzkości (np. ludobójstwo), przestępstwa polityczne, czyli przestępstwa skierowane przeciwko podstawom ustroju państwa, popełniane z pobudek politycznych, oraz przestępstwa pospolite, czyli wszystkie pozostałe, np. przeciwko życiu i zdrowiu, przeciwko wolności, skarbowe.

Ze względu na sposób ścigania wyróżniamy przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego, w których oskarżycielem jest organ państwowy, a wśród nich przestępstwa ścigane z urzędu, niezależnie od woli pokrzywdzonego, i na jego wniosek. Sposób ścigania jest też podstawą wyróżnienia przestępstw prywatnoskargowych – ściganych z oskarżenia prywatnego.

R1jIaUI5Ca2PL
Areszt Śledczy Warszawa-Grochów, Więzienie dla kobiet w Warszawie. W 2021 r. w Polsce znajduje się 120 zakładów karnych, aresztów śledczych i wyodrębnionych oddziałów zewnętrznych, w których odbywają kary osoby skazane za popełnienie przestępstw.
Źródło: Janusz Jurzyk, licencja: CC BY-SA 3.0.

Słownik

czyn zabroniony
czyn zabroniony

zachowanie wypełniające ustawowe znamiona typu czynu zabronionego, czyli odpowiadające opisowi zachowania określonego w ustawie karnej

dobro prawnie chronione
dobro prawnie chronione

dobro materialne lub niematerialne, które jest pozytywnie wartościowane społecznie, a przez to chronione prawem, np. budynki użyteczności publicznej, wolność, państwo prawa

dochodzenie
dochodzenie

uproszczona forma postępowania przygotowawczego prowadzona najczęściej przez Policję pod nadzorem prokuratora

grzywna
grzywna

kara kryminalna o charakterze majątkowym orzekana za przestępstwa, przestępstwa skarbowe, wykroczenia lub wykroczenia skarbowe

organy ścigania
organy ścigania

organy, do których właściwości należy wykrywanie przestępstw i ściganie ich sprawców przez prowadzenie dochodzeń i śledztw

odpowiedzialność karna
odpowiedzialność karna

powinność poniesienia przez daną osobę konsekwencji określonych w prawie za konkretne przestępstwo lub wykroczenie

ograniczenie wolności
ograniczenie wolności

kara kryminalna polegająca na obowiązku wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne lub potrąceniu części wynagrodzenia za pracę na cel społeczny wskazany przez sąd

policja
policja

służba mundurowa przeznaczona do ochrony bezpieczeństwa ludzi oraz do utrzymywania bezpieczeństwa i porządku publicznego

pozbawienie wolności
pozbawienie wolności

kara kryminalna polegająca na przymusowym umieszczeniu skazanej osoby na określony czas w zamkniętym zakładzie karnym

prokuratura
prokuratura

organ ochrony prawnej, którego zadaniem jest ściganie przestępstw i dążenie do ukarania winnych

śledztwo
śledztwo

podstawowa forma prowadzenia postępowania przygotowawczego w postępowaniu karnym prowadzona przez prokuraturę