Przeczytaj
Przestrzeń i komunikacja
W XIX w. nastąpił gwałtowny rozwój kolei żelaznych i żeglugi parowej. Wcześniej przeciętny posłaniec konny poruszał się ze średnią prędkością 7–8 km/h. W przypadku piechura była to prędkość 5 km/h. Parowóz „Rocket” George’a Stephensona z 1829 r. mógł jechać nawet 48 km/h. Podróż lądem z Paryża do Petersburga skróciła się z 20 dni w 1800 r. do 30 godzin w 1900. Wielu ludzi miało wrażenie, że świat zaczyna się kurczyć. W 1870 r. łączna długość linii kolejowych na świecie wynosiła 210 tys. km, a w 1913 r. – 1,104 mln km.
W latach 40. XIX w. statki parowe skróciły czas podróży morskiej z Londynu do Kalkuty z kilku miesięcy do sześciu tygodni, a po otwarciu Kanału Sueskiego tę samą trasę pokonywano w czasie nie dłuższym niż dwa tygodnie. W latach 80. XIX w. pojawiły się też pierwsze samochody, a na początku następnego stulecia – sterowce i samoloty. Ludzie nie od razu jednak zaakceptowali znaczne zwiększenie prędkości pojazdów. W Wielkiej Brytanii dopiero pod koniec XIX stulecia zniesiono prawo nakazujące, aby przed pojazdem mechanicznym na drodze szedł lub biegł człowiek niosący czerwoną chorągiewkę.
Indeks dolny Ekspert w swojej wypowiedzi wysunął tezę, że osiągnięcia XIX w. to ogromny krok ku nowoczesności. Wyjaśnij dlaczego. Podaj co najmniej pięć argumentów. Indeks dolny koniecEkspert w swojej wypowiedzi wysunął tezę, że osiągnięcia XIX w. to ogromny krok ku nowoczesności. Wyjaśnij dlaczego. Podaj co najmniej pięć argumentów.
Kanał Sueski
Kanał zbudowany w latach 1856–1869 połączył Morze Śródziemne z Morzem Czerwonym. W 1882 r. Wielka Brytania założyła w rejonie Kanału bazy wojskowe i przejęła nad nim całkowitą kontrolę. Nawet po proklamowaniuproklamowaniu niepodległości Egiptu w 1922 r. status Kanału nie uległ zmianie. Jego nacjonalizacjanacjonalizacja nastąpiła dopiero w roku 1956.
Przez terytorium których państw przebiegał Kanał Sueski?
Film dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/Dd3BQIcch
Film opowiadający o żegludze w dziewiętnastym wieku.
Indeks dolny Wyjaśnij, w jaki sposób zastosowanie maszyny parowej w żegludze śródlądowej wpłynęło na zwiększenie efektywności transportu rzecznego. Indeks dolny koniecWyjaśnij, w jaki sposób zastosowanie maszyny parowej w żegludze śródlądowej wpłynęło na zwiększenie efektywności transportu rzecznego.
Przestrzeń i informacja
TelegrafTelegraf, telefon i radio umożliwiły przekazywanie informacji bez pośrednictwa posłańców (ludzi i zwierząt, w tym gołębi pocztowych). Położenie w 1866 r. podmorskiego kabla telegraficznego na dnie Atlantyku między Irlandią a Nową Fundlandią zapoczątkowało budowę globalnej sieci informacyjnej. Dzięki wynalezieniu w 1860 r. maszyny rotacyjnej, która umożliwiła szybki druk wysokich nakładów, prasa zaczęła docierać do coraz szerszych kręgów ludności. Gazety przynosiły też coraz świeższe wiadomości. W lipcu 1914 r. telegramy mogły być odbierane w ciągu godziny lub dwóch od momentu ich wysłania. Dotychczasowy niedostatek informacji zaczął przekształcać się w ich nadmiar. Z kolei tempo ich przekazywania wymuszało zupełnie nowy styl działania. Politycy, wojskowi i dyplomaci mieli poczucie, że ich decyzje, np. o przystąpieniu do wojny, są podejmowane pod presją czasu. Wynalezienie nowych urządzeń, które pozwalały przekazywać wiadomości na odległość, miało też ogromny wpływ na gospodarkę. Szybszy obieg informacji o kursach walut i notowaniach towarów sprawił, że związki rynków światowych i giełd stały się ściślejsze niż do tej pory, a inwestorzy giełdowi mogli błyskawicznie reagować na zmianę koniunkturykoniunktury nawet w odległych rejonach.
Wyjaśnij, jakie konsekwencje społeczne, polityczne i gospodarcze miało upowszechnienie telefonu.
Film dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/Dd3BQIcch
Film opowiadający o historii powstania telegrafu.
Indeks dolny Wymień skutki położenia w 1866 r. transatlantyckiego kabla telegraficznego. Indeks dolny koniecWymień skutki położenia w 1866 r. transatlantyckiego kabla telegraficznego.
Czas i jego ujednolicenie
Wyjaśnij, jaki wpływ na organizację pracy miało upowszechnienie się zegarka osobistego.
Początkowo godzina odjazdu pociągu zależała od decyzji maszynisty. Stopniowo zaczęły powstawać rozkłady jazdy i wtedy okazało się, że dotychczasowy świat był światem czasów lokalnych, co przy wcześniejszym, wolnym, tempie podróżowania nikomu nie przeszkadzało. Po wybudowaniu kolei zegary na dworcu w Paryżu były opóźnione o 5 minut w stosunku do zegarów miejskich, gdyż na kolei obowiązywał czas z Rouen w Normandii. W Pittsburghu w amerykańskim stanie Pensylwania zbiegały się linie kilku różnych towarzystw kolejowych, których pociągi kursowały według odrębnych czasów lokalnych, co spowodowało, że godziny przyjazdów i odjazdów na dworcu w tym mieście zależały od sześciu różnych standardów czasowych. Ujednolicenie zasady określania czasu zostało wymuszone także przez inne potrzeby nowoczesnego społeczeństwa. W 1880 r. decyzją parlamentu brytyjskiego wprowadzono jednolity czas w całym Zjednoczonym Królestwie po to, żeby jednocześnie otwierać i zamykać lokale wyborcze. Cztery lata później na międzynarodowej konferencji w Waszyngtonie przyjęto, że południk przechodzący przez brytyjskie obserwatorium w Greenwich będzie odtąd uznawany za południk 0, a czas Greenwich – za czas uniwersalny. W Niemczech wprowadzono jednolitą strefę czasową w 1891 r. na skutek nacisku wojskowych, którym było to niezbędne, by prawidłowo przeprowadzić powszechną mobilizację. Dwadzieścia lat później ujednolicony czas wprowadziła Francja. Do XIX w. punktualność była uważana za miłe dziwactwo. Rolnik nie musiał wychodzić do pracy o 6 rano. Niezależnie od pory roku zaczynał pracę o świcie. Zakonnicy codziennie odmawiali nieszpory o zmroku, a nie np. o 18.45. Podział pracy w warsztatach rzemieślniczych nie był aż tak złożony, aby była konieczna punktualność. Rozwój przemysłu wszystko zmienił. Fabryczne syreny informowały o upływie czasu. Dzięki powszechnej edukacji punktualności uczono wszystkich od najmłodszych lat. Dzieci szybko poznawały różnicę między 45 minutami lekcji a 10 minutami przerwy. Do dziś w krajach nieuprzemysłowionych z dużym procentem analfabetów niepunktualność jest bardzo powszechna.
Film dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/Dd3BQIcch
Film opowiadający o zmianach w transporcie i komunikacji wynikających z cywilizacji przemysłowej.
Indeks dolny Wymień wynalazki techniczne upowszechnione w XIX w. W jaki sposób ich zastosowanie wpłynęło na rozwój organizacji ówczesnego społeczeństwa? Indeks dolny koniecWymień wynalazki techniczne upowszechnione w XIX w. W jaki sposób ich zastosowanie wpłynęło na rozwój organizacji ówczesnego społeczeństwa?
Słownik
czas uznany za podstawowy dla całej kuli ziemskiej; to czas słoneczny strefy południka zerowego
(z łac. coniunctura – połączenie, zbieg wydarzeń) wszystkie wskaźniki życia gospodarczego, które tworzą całokształt stanu gospodarki danego kraju lub rynku
(z łac. natio – naród) forma upaństwowienia (czyli przejęcia na własność państwa) własności prywatnej
(z gr. tele – daleko + graphein – pisać) urządzenie do odbioru i przesyłania informacji tekstowych na odległość za pomocą kodu telegraficznego
(definicja na podstawie słownika PWN)
(z łac. proclamatio – wezwanie, obwieszczenie, od proclamare – krzyczeć, wołać) publiczne oświadczenie w sprawie wielkiej wagi; też: odezwa skierowana do społeczeństwa
Słowa kluczowe
Kanał Sueski, globalna sieć informacyjna, świat w drugiej połowie XIX w., świat na początku XX w., kolej, telegraf, żegluga, komunikacja
Bibliografia
Wielka Historia Świata, t. 1–12 (praca pod patronatem Polskiej Akademii Umiejętności), Świat Książki 2004–2006.
Seria Historia powszechna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011–2019.
Wiek XIX w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii, studentów i uczniów, oprac. M. Sobańska‑Bondaruk, S.B. Lenard, Warszawa 2001.