Przeczytaj

bg‑azure

Komórki parzydełkowe

Komórki parzydełkowe - knidocyty zawierają parzydełka - knidocysty, które są organem zaczepno‑obronnym. Ze względu na budowę i mechanizm działania wyróżnia się różne typy parzydełek.

Ryhkyf019KABR1
Mapa myśli. Lista elementów:
  • Nazwa kategorii: Typy [br] parzydełek
      • Elementy należące do kategorii Typy [br] parzydełek
    • Nazwa kategorii: Nematocysty
        • Elementy należące do kategorii Nematocysty
      • Nazwa kategorii: Penetranty
          • Elementy należące do kategorii Penetranty
        • Nazwa kategorii: Parzydełko z nicią zaopatrzoną w kolce, podczas wyrzutu uwalniana jest substancja o właściwościach parzących lub paraliżujących.
          • Koniec elementów należących do kategorii Penetranty
      • Nazwa kategorii: Glutynanty
          • Elementy należące do kategorii Glutynanty
        • Nazwa kategorii: Nić jest gładka o tępym zakończeniu pokryta klejącą substancją.
          • Koniec elementów należących do kategorii Glutynanty
      • Nazwa kategorii: Wolwenty
          • Elementy należące do kategorii Wolwenty
        • Nazwa kategorii: Krótka nić oplatająca ofiarę
          • Koniec elementów należących do kategorii Wolwenty
        Koniec elementów należących do kategorii Nematocysty
    • Nazwa kategorii: Spirocysty
        • Elementy należące do kategorii Spirocysty
      • Nazwa kategorii: Brak knidiocylu, nić jest skręcona spiralnie w pęcherzyku, po wystrzeleniu wraca do pierwotnego ułożenia.
        • Koniec elementów należących do kategorii Spirocysty
      Koniec elementów należących do kategorii Typy [br] parzydełek
Typy parzydełek.
Źródło: Englishsquare.pl, licencja: CC BY-SA 3.0.
RfV857w4i6SqL1
Wybierz jedno nowe słowo poznane podczas dzisiejszej lekcji i ułóż z nim zdanie.
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ważne!

Parzydełkowce (Cnidaria) przez pewien czas po pobraniu pokarmu, kiedy mają wypełnioną jamę gastralną, trawią ofiarę lub są syte, nie reagują na potencjalną zdobycz. Nie marnują parzydełekparzydełkoparzydełek, gdy nie ma potrzeby.

bg‑cyan

Przykłady parzydełkowców niebezpiecznych dla człowieka

W komórkach parzydełkowych obecne są groźne dla zdrowia i życia człowieka silnie działające toksyny:

bg‑gray2

Toksyny jadu parzydełkowców wywołują u człowieka:

  • przemijające zmiany miejscowe w postaci bolesnego rumienia, pęcherzy, owrzodzeń, martwicy i obrzęku;

  • ogólnoustrojowe zatrucie z zagrażającymi życiu zaburzeniami sercowo‑naczyniowymi, oddechowymi, neurologicznymi, porażeniem mięśni, w tym oddechowych;

  • nagłe zatrzymanie krążenia i zgon w ciągu kilku minut po poparzeniu.

R1Ye4e05qEE6i1
Pierwsze zdjęcie z lewej przedstawia osę morską. Jest to duża meduza, która posiada zaokrąglone, przezroczyste ciało. Od niego odchodzą w dół liczne, długie i półprzezroczyste, masywne macki. Meduza znajduje się w niebieskiej toni wodnej. Zdjęcie pośrodku przedstawia meduzę z gatunku żeglarz portugalski. Jest to niewielka meduza o przezroczystym ciele i nieregularnym kształcie. Od tego ciała w dół odchodzą niebieskie oraz białe macki o skręconym kształcie i znacznej długości. Zdjęcie pierwsze od prawej strony przedstawia meduzę – bełtwę festonową. Ma ona zaokrąglone, rozpostarte na boki przezroczyste, dość duże ciało, od którego w dół odchodzą czułki. Mają one barwę zbliżoną do pomarańczowej i są dość cienkie. Pod spodem na rysunku znajdują się cyfry z opisami: 1. Osa morska Chironex fleckeri Kontakt osą morską, przedstawicielką kostkomeduz Cubozoa, jest bardzo niebezpieczny dla zdrowia i życia człowieka. Jad z komórek parzydełkowych zwiera toksyny, które wywołują zmiany skórne, zaburzenia pracy układu nerwowego i serca. Zgon człowieka może nastąpić po kilku minutach. Osa morska występuje w przybrzeżnych wodach Oceanu Spokojnego i Oceanu Indyjskiego., 2. Żeglarz portugalski Physalia physalis Jest przedstawicielem stułbiopławów Hydrozoa. Tworzy kolonie. Jad z komórek parzydełkowych polipów w dolnej części kolonii zawiera toksyny, które wywołują bolesne zmiany skórne, zaburzenia pracy układu oddechowego, mięśniowo‑szkieletowego, nerwowego i pokarmowego. Żeglarz portugalski występuje w ciepłych wodach Prądu Zatokowego Oceanu Atlantyckiego, ciepłych wodach Oceanu Spokojnego i Oceanu Indyjskiego., 3. Bełtwa festonowa Cyanea capillata jest przedstawicielem krążkopławów Scyphozoa. Wywołuje bolesne oparzenia, zwłaszcza u dzieci. Kontakt z toksynami z jadu parzydełek nie kończy się zgonem. Bełtwa festonowa żyje w Oceanie Atlantyckim i Morzu Północnym. Zimą pojawia się w Morzu Bałtyckim.
Parzydełkowce niebezpieczne dla człowieka.
Źródło: Guido Gautsch, Islands in the Sea 2002, NOAA/OER., derekkeats, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 2.0.
Ważne!

Śmiercionośna kostkomeduza - osa morska (Chironex fleckeri) jest najbardziej jadowita wśród zwierząt świata. Jad z parzydełek meduzy działa jednocześnie na serce, skórę, układ nerwowy i mógłby uśmiercić jednocześnie sześćdziesiąt osób. Śmierć następuje po kilku minutach od oparzenia.

Jad pozostaje aktywny nawet po odcięciu czułka.

Słownik

epiderma
epiderma

jednowarstwowy nabłonek pokrywający ciało bezkręgowców

gastroderma
gastroderma

(endoderma) wewnętrzna warstwa zróżnicowanych komórek wyścielająca jamę gastralną parzydełkowca

glutynanty (parzydełka klejące)
glutynanty (parzydełka klejące)

zaopatrzone w niedrożną, długą (niektóre krótką) nić pokrytą lepką wydzieliną, która przykleja się do ciała ofiary

hipnotoksyna
hipnotoksyna

toksyna obecna w jadzie parzydełkowców morskich

knidoblast
knidoblast

(gr. knide – pokrzywa, blastós – kiełek, zarodek) komórki ektodermy (rzadziej gastrodermy), z których powstają komórki parzydełkowe; knidoblasty powstają przez całe życie parzydełkowca z komórek interstycjalnych

knidocyl
knidocyl

wyrostek czuciowy, którego podrażnienie powoduje wyrzut nici parzydełkowej oraz cieczy wypełniającej parzydełko

komórka parzydełkowa (knidocyt)
komórka parzydełkowa (knidocyt)

wyspecjalizowana komórka parzydełkowców o charakterze zaczepno‑obronnym, zaopatrzona w pęcherzyk (knidocystę) wypełniony cieczą parzącą lub paraliżującą; wewnątrz znajduje się spiralnie zwinięta nić parzydełkowa

nematocysty
nematocysty

parzydełka z knidocylem i nicią, która nie powraca po wystrzeleniu; występują u parzydełkowców

parzydełko
parzydełko

pęcherzyk (kapsuła) wypełniona cieczą parzącą lub paraliżującą, zaopatrzona w spiralnie zwiniętą nić parzydełkową

penetranty (parzydełka przebijające)
penetranty (parzydełka przebijające)

zaopatrzone w nić uzbrojoną w kolce, która przebija ciało ofiary

tetramina
tetramina

poliamina, związek organiczny z czterema grupami aminowymitoksyna, toksyna obecna w jadzie parzydełkowców morskich

talasyna
talasyna

toksyna obecna w jadzie parzydełkowców morskich

wolwenty (parzydełka obwijające się)
wolwenty (parzydełka obwijające się)

typ parzydełek o działaniu mechanicznym; są zaopatrzone w długą nić, która jak lasso owija się wokół ofiary, obezwładniając ją

Wprowadzenie
Grafika interaktywna