Skała jest to zespół minerałówminerały skałotwórcze minerałów powstały w sposób naturalny (bez ingerencji człowieka) w wyniku działania określonych procesów geologicznych. Skały mogą być zbudowane z minerałów jednego rodzaju (skały monomineralne, np. wapienie) lub z różnych minerałów (skały polimineralne, np. granit). Ze względu na genezę, dzielą się na trzy podstawowe grupy: magmowe, osadowe i przeobrażone, czyli metamorficzne. W tabeli znajdziesz podstawowe informacje o ich genezie, natomiast szczegółowe informacje uzyskasz z materiałów Podział skał ze względu na genezę oraz Różnice między skałami i minerałami.

Rib4qaqIv5ewy

Tabela przedstawia rodzaje skał i ich genezę. Pierwsze dwie kolumny opisują rodzaje skał oraz ich podrodzaje, trzecia kolumna przykładowe skały z każdej grupy. 1. Skały magmowe. Dzielą się na: Skały wylewne – powstające w efekcie szybkiego zastygania wypływającej na powierzchnię lawy – powstają skały wylewne o budowie skrystalizowanej – skrytokrystaliczne (nie widać wyraźnych kryształów. Należy tu adezyt, bazalt, diabaz, porfir, ryolit, pumeks, obsydian. Skały głębinowe – powstające w wyniku powolnego krzepnięcia i krystalizacji w głębi skorupy ziemskiej – powstają skały głębinowe (plutoniczne) o budowie jawnokrystalicznej (z kryształami widocznymi gołym okiem), np. dioryt, gabro, granit, sjenit, perydotyt. 2. Skały osadowe. Należą tu: Skały okruchowe – powstające w wyniku wietrzenia (rozpadu) skał wcześniej powstałych (np. piaski, piaskowce, żwiry, zlepieńce) – są to skały klastyczne (okruchowe), np. less, żwir, piasek, glina, piaskowiec, zlepieniec. Skały organiczne – powstające w wyniku organicznych przemian szczątków roślinnych i zwierzęcych, (np. wapienie, dolomity, węgiel brunatny, węgiel kamienny, ropa naftowa) – są to skały organiczne. Należy tu: wapień, kresa, węgiel, torf, ropa naftowa, fosforyt. Skały chemiczne – powstające w wyniku wytrącania się związków z roztworów wodnych, np. sól kamienna, gips, siarka, anhydryt. 3. Skały metamorficzne (przeobrażone) – powstające w wyniku przekrystalizowania się skał magmowych i osadowych w głębi skorupy ziemskiej. Głównymi czynnikami zmieniającymi skład mineralny, niekiedy skład chemiczny oraz budowę skał są wysokie temperatury oraz ciśnienie, rzadziej – procesy chemiczne zachodzące w skałach. Do tej grupy należą: gnejs, marmur, kwarcyt, łupki krystaliczne.

Rozpoznawanie skał

Wiele skał (i minerałów) można dokładnie zidentyfikować na podstawie zespołu charakterystycznych właściwości makroskopowych, czyli takich, które można dostrzec „gołym okiem”. Jeżeli chcesz dobrze rozpoznawać skały, zwróć uwagę na ich barwę, strukturę i teksturę:

• barwa związana jest z budującymi skałę minerałami,

• struktura zależy od sposobu wykształcenia składników skały, w tym m.in. stopnia krystaliczności i wielkości kształtu kryształów w skałach magmowych i metamorficznych oraz wielkości ziaren, ich obtoczenia i spojenia w skałach osadowych, a także wzajemnych relacji między tymi składnikami,

• tekstura uzależniona jest od sposobu ułożenia i rozmieszczenia składników w skale, m.in. uporządkowania i stopnia wypełnienia przestrzeni.

W rozpoznawaniu skał mogą być pomocne także obserwacje cech organoleptycznych w tym m.in. plastyczności, zwięzłości, reakcji z kwasem („burzenie z kwasem” pozwalające na zidentyfikowanie skał węglanowych) i wiele innych.

Przydatne są także fotografie, chociaż rozpoznając skały, nie można się ograniczać tylko do nich, nie wiadomo bowiem, czy prezentują okazy wyjątkowe, czy typowe. Konieczne jest bezpośrednie obejrzenie skały, zidentyfikowanie budujących ją minerałów, których barwa może się przecież zmieniać w zależności od domieszek pierwiastków lub związków chemicznych. Konieczne jest także określenie kształtu i wielkości kryształów lub okruchów mineralnych, ich układu, zwięzłości i wielu innych cech. Spójrz, jak bardzo może różnić się granit w zależności od tego, w jakich warunkach powstał.

R1JJpcYOTB811 Na fotografii przedstawiono granit strzeliński. Skała jest przedstawiona na czarnym tle. Ma ona nieregularny kształt, kolor dominujący to biały i odcienie szarego gdzieniegdzie pojawia się kolor czarny.	R1RFhf7MW38By Na fotografii przedstawiono granit vanga. Ma on nieregularny kształt. Kolorem dominującym w strukturze granitu jest odcień czerwonego. Na czerwonym tle występują dość liczne czarne punkty rozmieszczone nierównomiernie. Gdzieniegdzie występują również punkty białe.	R12FCjMpQrCC9 Na zdjęciu przedstawiony jest granit rapakivi. Ma on nieregularny kształt. Kolor dominujący to jasnobrązowy, na jego powierzchni pojawiają się nieregularne czarne oraz białe plamy.

Indeks górny Źródło: Granit strzeliński - Piotr Sosnowski, CC BY‑SA 4.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0>, via Wikimedia Commons; granit vanga i granit rapakivi - Englishsquare.pl Sp. z o.o. Indeks górny koniec^{Źródło: Granit strzeliński - Piotr Sosnowski, CC BY‑SA 4.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0>, via Wikimedia Commons; granit vanga i granit rapakivi - Englishsquare.pl Sp. z o.o.}

Przy badaniach skał i minerałów wykorzystuje się także zdjęcia mikroskopowe wykonywane przy użyciu mikroskopu polaryzacyjnego, które szczegółowo przedstawiają wewnętrzną strukturę skał. Są to jednak badania specjalistyczne, prowadzone głównie przez geologów - mineralogów i petrografów.

RmzZQeJeh4Mt3

Na zdjęciu widoczna mikrofotografia granitu. Widoczne są na niej minerały - kwarc, skaleń potasowy, plagioklaz i biotyt. Są one przedstawione jako nierównomiernie rozmieszczone plamy o różnych kolorach i różnej wielkości. Mają kolor czarny, brązowy, szary oraz biały.

Barwa minerałów

W przyrodzie istnieje około 4 tys. minerałów, ale tylko około 200 z nich służy za budulec skał. Do najważniejszych należą m.in. skalenie, kwarce, pirokseny, łyszczyki (miki), oliwiny, amfibole pirokseny, plagioklazy, biotyty, kalcyty, dolomity, gipsy, hality, wtórne minerały ilaste (kaolinity, illity, montmorylonity). Są to tzw. minerały skałotwórczeminerały skałotwórcze minerały skałotwórcze. Mają one charakterystyczne barwy pozwalające zidentyfikować je w skale. Wiele minerałów w zależności od domieszek przyjmuje różne barwy.

Barwa minerału, występowanie	Przykładowy okaz
skalenie - bezbarwne, białe, szare, żółtawe, czerwonawe, zielone; są najbardziej rozpowszechnionymi minerałami występującymi niemal we wszystkich pospolitych typach skał magmowych i metamorficznych, rzadziej osadowych	R124ZYVxQe4Nv Na fotografii przedstawiono dwie skały skalenia potasowego. Są one umieszczone jedna nad drugą – jedna koloru białego, druga jasnoczerwonego. Mają kształt zbliżony do nieregularnego prostopadłościanu.
kwarc – bezbarwny lub różnorodnie zabarwiony – fioletowy, żółty, ciemnobrunatny, czarny; tworzy odmiany przezroczyste lub przeświecające, o szklistym połysku; jest głównym składnikiem wielu skał magmowych (np. granitów), osadowych (np. piasków, piaskowców) i metamorficznych (np. kwarcytów, gnejsów)	RDsgfrdXIKi0Y Na zdjęciu przedstawiona jest skała kwarcowa. Ma ona nieregularny kształt. Jest ona półprzezroczysta, posiada szklisty połysk. Na jej powierzchni przebarwienia koloru beżowego. Odbija się od niej światło.
pirokseny - czarne, brunatne, zielone, fioletowe, a kiedy są ubogie w żelazo i mangan - także białe, szare i żółtawe; są składnikami skał magmowych (np. perydotytów, gabra) oraz skał metamorficznych powstałych w wysokich temperaturach i pod wysokim ciśnieniem (np. granulitów)	RMj9Ukq9nlQ4X Na fotografii przedstawiona jest piroksen. Ma nieregularny kształt, jest koloru ciemnozielonego. Posiada szklisty połysk.
miki (łyszczyki) - bezbarwne lub żółte, złociste, zielone, różowe, czerwonobrunatne, brunatne i czarne; występują w skałach magmowych (np. granitach, sjenitach, pegmatytach), metamorficznych (np. gnejsach, łupkach krystalicznych), a także w skałach osadowych, zwłaszcza okruchowych (hydromiki — składniki iłów, glin, zwietrzelin)	R1X19DFJFSmoz Na czarnobiałym zdjęciu widoczny jest muskowit z grupy łyszczyków. Większość powierzchni skały jest przezroczysta, przy bocznych krawędziach widnieją nieregularne białe i czarne plamy.
oliwiny - oliwkowozielone, także ciemnozielone, żółto‑zielone, brunatnawe; są głównymi składnikami skał magmowych np. perydotytów, gabra, bazaltów	Re71g7qgTF5qx Na fotografii przedstawiony forsteryt z grupy oliwinów. Znajdują się tu dwie skały koloru ciemnozielonego o nieregularnym kształcie. Mają strukturę chropowatą, błyszczą się i odbijają światło.
amfibole – zasobne w żelazo zielone lub brunatne (do czarnej), zasobne w wapń i magnez, jasnozielone, szare lub białe; są rozpowszechnione w różnych skałach metamorficznych, np. w łupkach i w wielu skałach magmowych, np. w andezytach, sjenitach, granodiorytach	R1TVCOJuSZeYn Na fotografii przedstawiono aktynolit z grupy amfiboli. Jest to skała chropowata o bardzo nieregularnym kształcie w kolorze zielonym. Posiada specyficzny, metaliczny połysk.
plagioklazy - białe, szarawe lub żółtawe, o szklistym połysku; są ważnymi minerałami skałotwórczymi skał magmowych i metamorficznych, rzadziej występują w skałach osadowych	RpJwqQaZH4G0B Na zdjęciu jest przedstawiono plagioklaz. Jest to skała o złożonej strukturze. Mają biały kolor, jest szklista. Na białym tle występują cienkie linie o kolorze żółtawym. Podstawy skały mają kolor głównie czarny.
kalcyt - bezbarwny i przezroczysty lub zabarwiony na żółtawo lub brunatnawo; ma połysk szklisty, jedwabisty lub perłowy; jest głównym składnikiem wielu skał osadowych (wapienie, margle itp.), w których występuje jako produkt sedymentacji organogenicznej (buduje szkielety wielu organizmów) i chemicznej; stanowi główny składnik marmurów	REJAq9Qvc5q2n Na fotografii przedstawiono albit z grupy plagioklazów. Jest on skałą o niejednokrotnej budowie, chropowatą z licznymi wypukłościami. Ma kolor biały.
dolomit - bezbarwny, biały lub szary, o szklistym połysku; jest głównym składnikiem skał osadowych (dolomitów), występuje też w wapieniach, marglach, opokach i in.	RDaUYel8G1iUg Na zdjęciu przedstawiono dolomit. On jest skałą zbudowaną głównie ze struktur zbliżonych kształtem do sześcianów. Są one różnej wielkości ze szklistym połyskiem. W przeważającej części mają kolor biały, w środkowej części złotawy.
gips - bezbarwny i przezroczysty lub biały, miodowożółty, brunatny; bardzo rozpowszechniony, tworzy niemal monomineralne skały gipsowe (gipsowce), jest też głównym składnikiem skał gipsowo‑anhydrytowych	R1NsrkHHQOPAf Zdjęcie przedstawia skałę gipsową. Ma ona nieregularny kształt i kolor śnieżnobiały.
halit – bezbarwny, przezroczysty lub zabarwiony - czerwonawy, żółtawy, szary, brunatny, o szklistym połysku; jest głównym składnikiem skały zwanej halitytem (solą kamienną)	R75fUOPVGaaaB Fotografia przedstawia halit. Zbudowany jest z chropowatych struktur sześciennych. Są one głównie przezroczyste oraz czerwonawe i brązowe. Mają one szklisty połysk.
minerały ilaste (kaolinit, illit, montmorylonit) – białe, beżowe, jasnoszare; sa składnikiem glin i iłów, czasem jako domieszka występują w pyłach (lessach)	RGbaprZunmVUo Na ilustracji przedstawiono kaolinit. Ma on dość gładką powierzchnię z nielicznymi nierównościami. Skała posiada jednolity kolor biały.

Cechy skał magmowych i metamorficznych

Z punktu widzenia makroskopowej oceny skał istotne są: stopień krystaliczności, wielkość i kształt kryształów w skałach magmowych i metamorficznych, uziarnienie w skałach osadowych, wzajemne relacje między składnikami, sposób ich ułożenia i rozmieszczenia.

Stopień krystaliczności i wielkość kryształów zależy od tempa stygnięcia magmy. Jeżeli magma zastygała szybko na powierzchni, wówczas powstają drobne, niewidoczne gołym okiem kryształy, a skała ma budowę skrytokrystaliczną (np. bazalt) lub szklistą (obsydian). Poszczególne minerały rozpoznać można dopiero pod mikroskopem polaryzacyjnym.

Gdy magma zastyga wolno pod powierzchnią, wtedy minerały wchodzące w jej skład (kwarc, skalenie, mika i in.) krystalizują się pomału i osiągały duże rozmiary wyraźnie widoczne gołym okiem, tworzące skały jawnokrystaliczne (np. granit).

Gdy krystalizacja rozpoczyna się pod powierzchnią, po czym następuje wypływ magmy na powierzchnię, powstają skały o strukturze porfirowej. Polega ona na współwystępowaniu budowy jawnokrystalicznej i skrytokrystalicznej – w drobnoziarnistym „cieście skalnym” zanurzone są duże kryształy.

Strukturę krystaliczną mają także skały metamorficzne. Oddziaływanie zwiększonego ciśnienia i temperatury powoduje kierunkowe ułożenie ziaren oraz występowanie warstw, czasem ich zafałdowanie.

Poszczególne składniki skały mogą być ułożone w sposób rozproszony, chaotyczny lub kierunkowy, uporządkowany, tworząc np. warstwy jednakowej lub różnej grubości. Skała może być też masywna, pozbawiona wewnętrznych przestworów (takie są z reguły skały krystaliczne i metamorficzne) albo porowata. Kiedy gorąca magma wyrzucona na powierzchnię bardzo szybko stygnie, np. w zetknięciu z wodą, następuje uwięzienie w jej wnętrzu pęcherzyków gazu. Pod względem wypełnienia przestrzeni skalnej tekstury skał metamorficznych są zawsze masywne.

Różne rodzaje struktur i tekstur wybranych skał magmowych i metamorficznych – makrofotografie

RHlkwWjfVjweM Na fotografii przedstawiono granit strzeliński. Skała jest przedstawiona na czarnym tle. Ma ona nieregularny kształt, kolor dominujący to biały i odcienie szarego gdzieniegdzie pojawia się kolor czarny. Struktura jawnokrystaliczna, tekstura masywna, bezładna.	R15ZOT1q3EpO9 Fotografia przedstawia bazalt. Ściany są gładkie, koloru ciemnego. Na swojej powierzchni posiada wiele mikroskopijnych plamek koloru białego. Struktura skrytokrystaliczna, tekstura masywna, bezładna.
RPxkTjzlthydr Na zdjęciu przedstawiono diabaz. Jest to skała o dość nieregularnym kształcie. Jedna ściana ma gładką budowę. Widać również odłupaną, nieregularną płaszczyznę na przedniej ścianie koloru białego, szarego i czarnego. Struktura równokrystaliczna, tekstura masywna, bezładna.	R1SMU3hkqc970 Na zdjęciu widoczna jest skała. Dominującym kolorem jest tu kolor czarny, na jego tle występują średniej wielkości białe i jasnobrązowe plamy. Struktura nierównokrystaliczna, porfirowa, tekstura masywna, bezładna.
R1XyhAe5bR6gE Na zdjęciu znajduje się obsydian. Jest on gładkiej budowy, ma kolor czarny i jednolity odcień. Kolor jest szklisty, odbija światło. Tekstura masywna, kierunkowa.	R1WRV4lXbtQ87 Fotografia przedstawia skałę porfirową - obsydian z kryształami minerałów. Jest głównie koloru czarnego, posiada liczne plamy różnej wielkości koloru białego. Na jednej z bocznych ścian widoczna jest żółta linia. Skała lekko odbija światło. Jest skałą półkrystaliczną. Tekstura masywna, bezładna.
R1ahaewSuKr9t Na zdjęciu jest przedstawiony pumeks. Jest on skałą chropowatą, o nieregularnej budowie. Posiada liczne otwory, zwane porami. Kolor ma jasnoszary. tekstura bezładna.	R1I0c6ZLWMDjs Na zdjęciu widać pumeks. Charakterystyczną cechą tej skały jest to, że posiada liczne otwory zwane porami o kształcie okrągłym lub eliptycznym. Ma kolor jasnoszary.
R1asjhPsd2BPT Na fotografii przedstawiono gnejs. Skała w swej strukturze posiada warstwy, które w przekroju tworzą jasnoszare i ciemnoszare pasy. Struktura krystaliczna, tekstura masywna, kierunkowa.	REBahFiUTvTjy Na zdjęciu przedstawiony andezyt. Jest to skała o nieregularnym kształcie. Przednia ściana jest gładka, pozostałe mają chropowatą strukturę. Dominującym kolorem tej skały jest kolor szary z brązowymi, białymi i czarnymi punktami.

Różne rodzaje struktur i tekstur wybranych skał magmowych i metamorficznych - mikrofotografie

R161fxyYwlEHi Obrazek przedstawia strukturę granitu w zbliżeniu mikroskopowym. Skała ma kolor ciemnobrązowy z jasnoszarymi, ciemnoszarymi i białymi elementami. Mają one różne kształty – zbliżone do elipsy, okrągłe i wielokątne. Struktura pełnokrystaliczna, tekstura bezładna.	RPndIqxVJnI3a Obrazek przedstawia obsydian w zbliżeniu mikroskopowym. Lewa strona fotografii jest zdominowana przez kolor błękitny, prawa przez kolor ciemnobrązowy. Granica między kolorami jest mocno zamazana. Plamy w strukturze są w jasnych kolorach, głównie żółtym i w odcieniach żółci. Struktura szklista, tekstura kierunkowa.
R1A9Jlsq7ag22 Przedstawiona jest mikrofotografia skalenia sodowo-potasowego. Na ilustracji widoczne są pasy koloru pomarańczowego i żółtego o nieregularnych kształtach. Na obszarach żółtych dość licznie występują nieregularnie rozmieszczone białe plamy, pomarańczowe oraz czarne punkty. Struktura pełnokrystaliczna, tekstura kierunkowa.	RY5Ly1kSbMGll Obrazek przedstawia strukturę granitu na mikrofotografii. Struktura ta posiada tło głównie w kolorze ciemnobrązowym, na którym nierównomiernie rozmieszczone są ciemnoszare, jasnoszare oraz białe plamy. Są one różnej wielkości i nieregularnego kształtu.

Cechy skał osadowych

Struktura skał osadowych jest związana z ich uziarnieniem oraz procesami sedymentacji (osadzania się materiału mineralnego lub organicznego) i diagenezy (przemiany luźnego materiału nagromadzonego w wyniku sedymentacji w spoistą skałę wykazującą niekiedy warstwowanie). Na tej podstawie wyróżnia się skały luźne (sypkie) i zwięzłe (poszczególne ziarna są związane spoiwem krzemionkowym, wapiennym, żelazistym czy ilastym). Istotne znaczenie dla struktury ma także wielkość ziaren, czyli frakcja, jak również ich kształt (obtoczenie).

R1SxmbyWqmHS3

Tabela średnicy ziaren w skałach osadowych. W pierwszym wierszu ujęto nagłówki kolumn: nazwa frakcji, nazwa składników, typ skały zwięzłej, typ skały luźnej oraz wymiary składników. W kolejnych wierszach wyszczególniono po kolei typy skał: Frakcja: żwirowa, składniki: głaz, okruch, otoczak, typ skały zwięzłej: brekcja, zlepieniec, typ skały luźnej: głazowisko, gruz, żwir, wymiary składników: powyżej 100 mm, 2-100 mm. Frakcja: piaskowa, składniki: ziarno, typ skały zwięzłej: piaskowiec, typ skały luźnej: piasek, wymiary składników: 0,1 – 0,2 mm. Frakcja: pyłowa, składniki: ziarno, typ skały zwięzłej: pyłowiec, mułowiec , typ skały luźnej: pył, muł, wymiary składników: 0,004 – 0,10 mm. Frakcja: iłowa, składniki: ziarno, koloid, typ skały zwięzłej: iłowiec, mułowiec, typ skały luźnej: ił, muł, wymiary składników: poniżej 0,004 mm.

Różne typy struktury wybranych skał osadowych

RrGuLkzK2UrPR Na zdjęciu przedstawiono głazowisko na zboczu góry. Składa się ono z dużych kamieni w kolorze jasnoszarym. Kamienie są umieszczone jeden na drugim i pokrywają niemal całą powierzchnię głazowiska. Struktura różnoziarnista, układ luźny. Na dalszym planie drzewa iglaste.	R1HxEKF3m5QeW Fotografia przedstawia jest żwir. Składa się on z mniejszych kamieni w różnych odcieniach szarości. Struktura różnoziarnista, układ luźny.
R1XvjRrsOIPLQ Na fotografii przedstawiono strukturę piasku. Widoczne jest wiele mikroskopijnych ziarenek w kolorze żółtym. Struktura różnoziarnista, układ luźny.	RXKyYJvbDCY2A Zdjęcie przedstawia piasek oraz większe kamyki w odcieniach szarości. Struktura różnoziarnista, układ luźny.
R1HcZLWNcAEx7 Na zdjęciu przedstawiono piaskowiec koloru musztardowego. Na jednej ze ścian bocznych widoczne są poziome pasy w ciemniejszym odcieniu. Struktura różnoziarnista, układ zwięzły.	RjqzXv4bchTdu Na zdjęciu przedstawiony jest zlepieniec. Jest on koloru brunatno-szarego. Posiada dość liczne małe plamki koloru białego, szarego i brunatnego. Struktura różnoziarnista, układ zwięzły.
R5C3vHa81x5WF Na zdjęciu widoczny jest pył zlepiony w kształt zbliżony do sześcianu. Jest on koloru żółtego. Struktura różnoziarnista, układ średniozwięzły.	R3DdYko0gz6hX Na fotografii przedstawiono skałę glinianą. Ma ona nierówną powierzchnię – tworzy ją układ wybrzuszeń i wgłębień. Glina jest koloru jasnoszarego. Struktura różnoziarnista, układ średniozwięzły.
RQPs5P6NSyLuh Na fotografii przedstawione są dwie skały wapienne o nieregularnych kształtach. Są koloru jasnoszarego. Struktura różnoziarnista, układ zwięzły.	RIWp08hTmumKW Na zdjęciu przedstawiono kredę. Skała ma nierównomierny kształt i śnieżnobiały kolor. Struktura różnoziarnista, układ średniozwięzły.

Czasami ocena makroskopowa barwy, struktury i tekstury nie wystarczy do rozróżnienia skał, zwłaszcza gdy mają zbliżone cechy. Jeśli chcesz rozróżnić podobnie wyglądające skały - wapień i dolomit - nanieś na powierzchnię skały kilka kropli 10‑procentowego roztworu kwasu solnego (HCl) lub zwykłego octu (10%). W przypadku wapienia skała będzie się „burzyć” na skutek uwalniania się dwutlenku węgla [CaCOIndeks dolny 3₃ + 2HCl = CaClIndeks dolny 2₂ + HIndeks dolny 2₂O + COIndeks dolny 2₂], natomiast w przypadku dolomitu reakcja „burzenia” nie wystąpi. Jeśli masz trudności z rozróżnieniem pyłu od iłu, sprawdź, jak skała zachowuje się w stanie wilgotnym - jeżeli skleja się w trwałe agregaty, a przy tym jest lepka, plastyczna i przypomina plastelinę, masz do czynienia z iłem. Kiedy z kolei chcesz rozróżnić glinę od iłu rozetrzyj obie skały – jeśli wyczujesz grubsze ziarna, to znak, że trzymasz w palcach glinę, bowiem ił jest równoziarnisty.

RL2uWFfiJKF5s

Tabela określająca cechy organoleptyczne wybranych skał okruchowych. W nagłówku tabeli są umieszczone poziomo kolejno opisy kolumn: skała, szorstkość przy rozcieraniu (obecność piasku), kształt i trwałość agregatów oraz cechy w stanie wilgotnym. W kolejnych wierszach wyszczególniono po kolei: Skała: piasek, szorstkość przy rozcieraniu (obecność piasku): bardzo duża szorstkość (przewaga ziaren piasku), kształt i trwałość agregatów: brak lub bardzo nietrwałe, cechy w stanie wilgotnym: nieplastyczne, nie brudzi palców. Skała: glina, szorstkość przy rozcieraniu (obecność piasku): średnia szorstkość (ziarna piasku widoczne i wyczuwalne), kształt i trwałość agregatów: ostrokrawędzista, trwałe agregaty, cechy w stanie wilgotnym: z łatwością uzyskuje się wałeczki o grubości połowy ołówka, lecz są łamliwe pod słabym naciskiem. Skała: pył, kształt i trwałość agregatów: drobne, nietrwałe agregaty, cechy w stanie wilgotnym: grube wałeczki, bardzo kruche i spękane, bardzo silnie brudzi palce. Skała: ił, kształt i trwałość agregatów: agregaty duże, ostrokrawędziste, bardzo trwałe, cechy w stanie wilgotnym: można formować bardzo cienkie „sznurki” i „obrączki”, bardzo plastyczne i lepkie.