Przeczytaj
Tkanka nerwowa składa się z neuronówneuronów, czyli komórek nerwowych, oraz komórek glejowych, które tworzą rodzaj zrębu, podłoża dla neuronów. Oba rodzaje komórek pochodzą z ektodermyektodermy cewy nerwowejcewy nerwowej.
Grupy neuronów wraz z komórkami glejowymi tworzą układ nerwowy, który odbiera, analizuje i przewodzi informacje zarówno o środowisku zewnętrznym, jak i stanie wewnętrznym organizmu. Układ ten kontroluje i koordynuje wszystkie czynności życiowe organizmu, takie jak aktywność ruchowa, praca narządów wewnętrznych, a także świadomość, podświadomość i aktywność intelektualna.
Głównym zadaniem neuronów jest odbieranie, przetwarzanie i przekazywanie informacji w postaci impulsów nerwowych.
Komórki nerwowe – neurony
Neurony przewodzą impulsy nerwowe od dendrytów przez ciało komórki do zakończeń aksonu (przewodzenie ortodromowe) oraz od synapsy do ciała komórki (przewodzenie antydromowe). W pierwszym przypadku dendryty odbierają bodźce ze środowiska zewnętrznego i wewnętrznego, a następnie przesyłają impulsy nerwowe do ciała komórki nerwowej. Stąd za pośrednictwem aksonów impulsy docierają do innych neuronów lub komórek narządów wykonawczych (efektorów), jakimi są np. mięśnie lub gruczoły. Przekazywanie impulsów nerwowych pomiędzy komórkami odbywa się za pomocą specjalnych struktur nazywanych synapsamisynapsami.
Przewodzenie impulsów nerwowych w synapsach
Synapsa składa się z błony presynaptycznej, która jest zakończeniem aksonu, szczeliny synaptycznej oraz błony postsynaptycznej. Błoną postsynaptyczną może być błona dendrytu, ciała komórki nerwowej lub aksonu. W rozszerzonych zakończeniach aksonów nazywanych kolbkami synaptycznymi zgrupowane są wydzielnicze pęcherzyki synaptyczne, które zawierają związki chemiczne o charakterze neuroprzekaźnika (np. dopamina, acetylocholina). Pod wpływem impulsu nerwowego docierającego do zakończenia aksonu zawartość pęcherzyków uwalniana jest do szczeliny synaptycznej, a neuroprzekaźnik wiąże się z odpowiednim receptorem na błonie postsynaptycznej. Umożliwia to dalsze rozprzestrzenianie się impulsu nerwowego w kolejnej komórce.
Jak sądzisz, dlaczego liczba połączeń między neuronami znacznie przekracza liczbę neuronów?
Na zewnętrznej powierzchni błony komórkowej dendrytów znajdują się tysiące kolców dendrytycznych. To wypustki, które odbierają sygnały pobudzające od innych neuronów przez synapsy znajdujące się na ich szczycie. Kolce dendrytyczne są niezwykle plastyczne. Ich liczba, rozmiar i kształt zmieniają się w krótkim czasie, co jest związane z procesem uczenia się i zapamiętywania. Ponad 90% synaps pobudzających w układzie nerwowym znajduje się na kolcach dendrytycznych.
Komórki nerwowe mają niewielkie zdolności regeneracyjne. Dojrzałe komórki nerwowe nie dzielą się, ale jeśli uszkodzeniu ulegnie akson, neuron może go odtworzyć dzięki obecności komórek glejowych.
Komórki glejowe – neuroglej
Prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego nie byłoby możliwe bez komórek glejowych. Ich liczba wielokrotnie przewyższa liczbę komórek nerwowych wchodzących w skład układu nerwowego. Komórki glejowe wykazują zdolność do podziałów. Dzięki temu mogą pełnić ważne funkcje pomocnicze względem komórek nerwowych.
Rola komórek glejowych:
Pełnią funkcję podporową dla komórek nerwowych.
Wytwarzają osłonki mielinoweosłonki mielinowe wokół aksonów komórek nerwowych.
Wpływają na szybkość przewodzenia impulsów nerwowych.
Dostarczają neuronom substancji odżywczych.
Chronią neurony przed uszkodzeniem mechanicznym.
Izolują komórki nerwowe od sąsiednich tkanek i narządów.
Biorą udział w procesach odpornościowych w obrębie układu nerwowego.
Uczestniczą w procesach naprawczych tkanki nerwowej, wypełniając puste przestrzenie po uszkodzonych neuronach.
Rodzaje komórek glejowych
Komórki glejowe występujące w ośrodkowym układzie nerwowym to astrocyty, oligodendrocyty, komórki mikrogleju i komórki wyściółki.
Komórki glejowe obwodowego układu nerwowego to komórki Schwanna (lemocyty) oraz komórki satelitarne (amficyty).
Niedawne odkrycia naukowe wykazały, że astrocyty nie pełnią wyłącznie funkcji pomocniczej wobec neuronów. Komórki te komunikują się zarówno ze sobą, jak i z neuronami, wydzielają do synaps neuroprzekaźniki oraz je stamtąd wychwytują. Proces ten znacznie wzmacnia przewodnictwo synaptyczne, usprawniając funkcjonowanie mózgowia. Przypuszcza się, że astrocyty mają istotny wpływ na uczenie się i pamięć.
Słownik
pojedyncza, długa wypustka neuronu wychodząca z ciała komórki nerwowej i rozgałęziona na końcu; zakończenia aksonów, zwane kolbkami, są miejscem kontaktu z innymi neuronami lub innymi typami komórek, np. mięśniowymi czy gruczołowymi
jeden z trzech elementów synapsy; błona komórkowa neuronu odbierającego impuls nerwowy lub błona komórki efektorowej, do której docierają cząsteczki neuroprzekaźników łączące się ze specyficznymi receptorami błony
jeden z trzech elementów synapsy; błona komórkowa zakończenia aksonu neuronu przekazującego impuls nerwowy, przez którą neuroprzekaźniki uwalniane są do szczeliny synaptycznej
zawiązek układu nerwowego u zarodków strunowców w formie cewki; cewkowata struktura oddzielająca się od ektodermy ponad zawiązkiem struny grzbietowej
białka biorące udział w procesie odpornościowym organizmu
substancje o toksycznym działaniu na określone typy komórek
krótka wypustka komórki nerwowej; odbiera impulsy nerwowe od zakończeń aksonów innych neuronów i przekazuje je do ciała komórki
zewnętrzny listek zarodkowy, z którego się rozwijają: układ nerwowy, narządy zmysłów, zewnętrzna powłoka ciała oraz nabłonek jelita przedniego i tylnego
(lemocyt) komórka glejowa obwodowego układu nerwowego
substancja wytwarzana przez komórki otaczające aksony komórek nerwowych; zawiera związki chemiczne z grupy gilkolipidów
komórka nerwowa, podstawowa komórka tkanki nerwowej, wyspecjalizowana w odbieraniu, przetwarzaniu, przewodzeniu i przekazywaniu impulsów nerwowych; składa się z ciała komórki oraz wypustek – dendrytów i aksonu (neurytu)
białka włókniste występujące w cytoplazmie komórek nerwowych; wytrzymałe na rozciąganie, dzięki czemu chronią komórkę przed rozerwaniem
białkowe, włókniste struktury występujące w cytoplazmie komórek; pełnią rolę cytoszkieletu, nadając komórce kształt; biorą udział w transporcie wewnątrzkomórkowym
warstwa białkowo‑lipidowa otaczająca włókno nerwowe (akson); zbudowana z wypustki komórki glejowej (oligodendrocytu w ośrodkowym układzie nerwowym lub komórki Schwanna w obwodowym układzie nerwowym) rozpłaszczonej i wielokrotnie owiniętej wokół włókna; błony komórkowe wypustki tworzą wokół włókna układ koncentrycznych blaszek
przerwy w ciągłości osłonki mielinowej wpływające na wzmocnienie impulsu nerwowego
miejsce komunikacji błony komórkowej kończącej akson z błoną komórkową kolejnej komórki nerwowej lub komórki efektorowej (komórki mięśniowej lub gruczołowej)
wypustki komórek nerwowych, głównie aksony, a w przypadku neuronów czuciowych także dendryty