Trochę historii

Do XIX wieku jedyną znaną człowiekowi metodą utrwalenia dźwięku był zapis nutowy. Forma ta posiadała jedną zasadniczą wadę – każdorazowo do odtworzenia danej melodii czy utworu potrzebni byli wykonawcy, którzy potrafiliby zapis ten odczytać i wykonać przy pomocy instrumentów. Dodatkowo nie byli oni w stanie oddać specyfiki oryginału i niuansów, które mogły np. świadczyć o talencie oryginalnego wykonawcy.

RuNK5jUcjHOVa

Ilustracja przedstawia zeszyt, którego kartki zapisane są pięcioliniami. Na nich znajdują się zapisane nuty i odręczne notatki.

O ile zapis nutowy świetnie się sprawdzał w utrwalaniu nawet skomplikowanych, rozbudowanych i kunsztownych sonat czy etiud wielkich kompozytorów, to już np. śpiew słowika pozostawał dla niego zjawiskiem nieuchwytnym. Wykorzystując dziewiętnastowieczne zdobycze technologiczne inżynierowie i naukowcy starali się zmienić ten stan rzeczy. W 1807 r. T. Young jako pierwszy człowiek w historii zarejestrował falę dźwiękową. Dzięki prototypowej maszynie łączącej membranę ze specjalną igłą (rylcem), która nanosiła drgania powodowane przez dany dźwięk na papier pokryty sadzą, udało mu się zapisać ten dźwięk. Pomimo że uzyskany w ten sposób zapis był nietrwały i nieodtwarzalny (nie dało się go ponownie przetworzyć w konkretny dźwięk), eksperyment okazał się przełomowy i inspirujący dla kolejnych pokoleń wynalazców. W 1857 r. E. Scott zainspirowany pracą T. Younga:

Warto pamiętać, że pierwsze urządzenia wykorzystywane do zapisu i odtwarzania dźwięku nie potrzebowały prądu, by działały.

Kilka słów o historii mikrofonu

R15so20fT1DTV

Film dotyczący historii mikrofonu.

Film dotyczący historii mikrofonu.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/R15so20fT1DTV

Film dotyczący historii mikrofonu.

Obecnie mianem mikrofonu określa się urządzenie służące:

Każdy mikrofon posiada pięć charakterystycznych cech, są to:

Rodzaje mikrofonów

Obecnie dźwiękowcy korzystają z bardzo wielu rodzajów mikrofonów, które można podzielić na: mikrofony ciśnieniowe (posiadają tylko w połowie odsłoniętą membranę, przez którą dochodzą fale dźwiękowe; dlatego świetnie sprawdzają się jako mikrofony wokalne, gdyż dół membrany jest zabudowany), mikrofony gradientowe (ich membrana jest w pełni odsłonięta, a siła na nią działająca jest różnicą ciśnień, które oddziaływają na każdą z dwóch jej odsłoniętych stron; dzięki temu lepiej przenoszą dźwięki niskie, co czyni je świetnymi mikrofonami lektorskimi; nie reagują również na fale dźwiękowe padające pod kątem 90 stopni), mikrofony ciśnieniowo‑gradientowe (które są mikrofonami jednokierunkowymi, łaczącymi cechy mikrofonów ciśnieniowych i gradientowych, dlatego są obecnie najbardziej popularnymi typami mikrofonów), mikrofony interferencyjne (czyli mikrofony superkierunkowe, działające dzięki specjalnej rurce o średnicy paru centymetrów, przez którą fale dźwiękowe oddziałują na membranę; czym większa długość rurki, tym mikrofon posiada większą kierunkowość; kierunkowość ta wykorzystywana jest na planach filmowych; mikrofony tego typu są bardzo ciężkie i wymagają specjalistycznej obsługi).

Powyższy podział używany jest ze względu na siłę odziaływania fal dźwiękowych na membranę mikrofonu. Istnieje także podział dokonywany ze względu na sposób przetwarzania drgań membrany na sygnał foniczny mikrofonu. Według niego wyróżniamy: mikrofony węglowe (fale dźwiękowe działając na membranę, zmuszą ją do zmiany ciśnienia w pojemniku wypełnionym granulatem węglowym, który podłączony jest do obwodu zasilanego przez baterię; ciśnienie wywołane przez falę dźwiękową zmienia więc natężenie prądu krążącego w obwodzie; mechanizm ten, choć bardzo przestarzały, charakteryzuje się dużą odpornością na czynniki zewnętrzne, jednak produkuje wiele szumów własnych i zakłóceń). Mikrofony piezoelektryczne (membrana tych mikrofonów jest specjalną ceramiczną lub krystaliczną płytką, która pod wpływem fali dźwiękowej produkuje napięcie w podłączonych do niej elektrodach; mechanizm ten jest niezwykle podatny na czynniki zewnętrzne, dlatego mikrofony te najczęściej wykorzystywane są jako amatorskie urządzenia domowe; są również bardzo tanie), mikrofony dynamiczne (ich membrana porusza się w polu magnetycznym, które zmienia się pod wpływem fali dźwiękowej; mechanizm ten jest więc bardzo odporny na upadki i wstrząsy oraz sygnały o dużym natężeniu, co czyni mikrofony dynamiczne doskonałymi narzędziami pracy na scenie czy estradzie). Mikrofony pojemnościowe (ich membrana jest ruchomą elektrodą, która drgając pod wpływem fali dźwiękowej – zbliża się i oddala do drugiej, stałej elektrody, zmieniając pojemność kondensatora stworzonego z obu tych elektrod; każdy mikrofon pojemnościowy musi mieć wbudowany tzw. wzmacniacz przymikrofonowy, gdyż sygnał wytwarzany przez kondensator jest bardzo słaby; mikrofon tego typu charakteryzuje się także największą czułością na dźwięk, dlatego używany jest podczas profesjonalnych nagrań studyjnych).

Warto także pamiętać, że mikrofony dzielą są na monofoniczne (wykorzystują jednokanałową transmisję dźwięku do głośników, które odtwarzają zawsze tylko jedną kopię przekazanego sygnału) oraz stereofoniczne (wykorzystują więcej niż jeden kanał, najczęściej – dwa; do każdego kanału można przyporządkować oddzielny głośnik, co informuje o kierunku, z którego pochodzi dźwięk i buduje przestrzenność tego dźwięku). Co ważne:

Mikroporty

R11EytSACYUjG1

Zdjęcie przedstawia bezprzewodowy mikrofon z nadajnikiem. Niewielkie, prostokątne urządzenie, w górnej części posiada krótką antenkę, a obok gniazdo do którego podłączony jest długi kabel z niewielkim mikrofonem. Mikrofon ten można przypiąć do ubrania za pomocą zapinki.

Oprócz mikrofonów, najważniejszym rejestratorem dźwięku na m.in. planach filmowych oraz w studiach telewizyjnych są mikroporty, nazywane także mikrofonami bezprzewodowymi, mikrofonami osobistymi czy radiomikrofonami. Dzięki swoim niewielkim rozmiarom stosowane są obecnie w każdej produkcji filmowej, teatralnej czy estradowej.

Na planach filmowych mikroporty najczęściej wykorzystywane są do rejestrowania bliskich i czystych dialogów aktorskich. Oczywiście na tzw. dalszym planie używa się specjalnych mikrofonów na tyczkach oraz statywach (rejestrują one m.in. dźwięki tła, których mikroporty nie wyłapują). Dopiero harmonijne ustawienie i zsynchronizowanie tych wszystkich rejestratorów dźwięku, pozwala dźwiękowcom wykonać dokładnie swoją pracę, którą zasadniczo dzieli się na tę relizowaną na samym planie filmowym oraz na tę relizowaną w studiu za pomocą komputera - postprodukcja, już po zakończeniu zdjęć filmowych.

Czym jest i na czym polega postprodukcja filmu?

Po zakończeniu pracy na planie zdjęciowym ekipa odpowiedzialna za realizację danego filmu udaje się do studia, żeby za pomocą sprzętu, głównie komputerów, nadać swojemu obrazowi ostateczny kształt estetyczny oraz techniczny, a co za tym idzie – artystyczny. Cały ten – żmudny oraz długotrwały proces – nazywany jest postprodukcją i składa się z trzech głównych etapów:

1. montażu obrazu, który polega na pieczołowitej selekcji ujęć nagranych podczas okresu zdjęciowego; ujęcia te muszą być odpowiednio skomponowane oraz uszeregowane, tak żeby odpowiadały wizji reżysera, który najczęściej stara się opowiedzieć jakąś historię zawartą w scenariuszu filmowym;

2. udźwiękowienia, które polega na realizacji danego konceptu artystycznego w kontekście występujących w danym filmie realiów dźwiękowych;

3. prac laboratoryjnych, podczas których sporządzany jest negatyw obrazu w oparciu o wcześniej zrealizowany montaż; w laboratorium dopracowuje się także niuanse techniczne, takie jak np. kolorystykę.

Owocem tej kolektywnej pracy zespołu fachowców jest tzw. kopia wzorcowa filmu.

RFi3LF95V5Dc0

Zdjęcie przedstawia ekran monitor, na którym wyświetlono okno dialogowe programu służącego do postprodukcyjnych prac nad filmem. Widoczne jest okno podglądu ujęć filmu, belki ze ścieżkami dźwiękowymi i czas ich trwania.

Udźwiękowianie podczas postprodukcji

Najczęściej prace nad udźwiękowieniem danej produkcji rozpoczynają się po zmontowaniu ostatecznej wersji obrazu filmu. Działania dźwiękowców mają kilka istotnych celów, a są nimi:

1. selekcja oraz uporządkowanie materiałów dźwiękowych, nagranych podczas zdjęć do danego filmu;

2. wymiana wadliwych i niekompletnych materiałów na te, które znajdują się w różnego rodzaju fonotekachfonotekafonotekach, bazach dźwięku czy w próbkach nagranych bezpośrednio w studiu;

3. scalenie materiałów w spójną szatę dźwiękową o walorach artystycznych;

4. techniczna obróbka uporządkowanych i scalonych materiałów przed ich ostateczną synchronizacją z obrazem danego filmu.

Podczas tych prac dźwiękowcy muszą pamiętać o pewnych zasadach, które gwarantują prawidłowe udźwiękowienie obrazu filmowego.

Rk3H4kapiPO7A

Film dotyczący udźwiękowiania.

Film dotyczący udźwiękowiania.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/Rk3H4kapiPO7A

Film dotyczący udźwiękowiania.

Warto pamiętać, że postprodukcja dźwięku w filmie możliwa jest tylko i wyłącznie dzięki odpowiednim, profesjonalnym i najczęściej kosztownym programom komputerowym przeznaczonym do obróbki dźwięku. Dla amatorów oraz osób, które chcą rozpocząć pracę z dźwiękiem dostępnych jest wiele solidnych i darmowych programów, takich jak np. program Audacity.

Słownik