Choroby, żywioły przyrody, ataki dzikich zwierząt oraz dobór naturalny selekcjonujący najsłabsze osobniki – czynniki te znacznie ograniczały liczebość ludzkiej populacjipopulacjapopulacji. Wkrótce jednak człowiek zaczął przystosowywać się do warunków środowiska. Nauczył się korzystać z jego zasobów i radzić sobie z niebezpieczeństwami. Liczba ludności wzrastała – wreszcie zabrakło terenów łownych i rozpoczęły się walki o terytoria. Wojny oraz choroby hamowały wykraczający ponad możliwości siedliskowe środowiska wzrost liczebności populacji.

Z analizy krzywej wzrostu populacji wynika, że globalnie liczebność populacji ludzkiej rośnie wykładniczo. Krzywa odzwierciedla fakt, że na Ziemi przybywają kolejne miliardy ludzi w coraz krótszym czasie.

RKEIRsCSdR9AH

Wykres przedstawia krzywą wzrostu ludności świata w zależności od czasu. Na osi X przedstawiono czas od roku 8000 przed naszą erą do roku 2000 naszej ery. Na osi Y przedstawiono liczbę ludności świata w miliardach od 0 do 7,8. Liczba ludności świata zaczęła wzrastać od roku 4000 przed naszą erą. Liczba ludności wynosiła wtedy około 0,2 miliarda. W kolejnych latach liczba ta zaczęła rosnąć. W 2000 roku przed naszą erą wynosiła już około 0,5 miliarda. W początkowych czasach naszej ery zaczęła zbliżać się do miliarda, spadać nieco do 0,5 miliarda. W końcu w 2000 roku naszej ery, liczba ludności świata osiągnęła wartość 7,8 miliarda.

R12k932I7dSmF

Zdjęcie przedstawia tłum ludzi. Ludzie są zróżnicowani wiekowo, kolorem skóry. Dominują dorośli.

Ry4OQRZK31k6W1

Obraz przedstawia portret mężczyzny w średnim wieku. Ma krótko zaczesane włosy oraz bokobrody. Nad wargą, z lewej strony ma niewielką bliznę. Ubrany jest w białą koszulę z wysokim kołnierzykiem, pod którym zawiązaną ma chustę. Na ramionach ma płaszcz w gdybym kołnierzem.

Thomas Robert Malthus, ekonomista i duchowny anglikański, w 1798 r. w „Eseju o zasadach populacji” sprzeciwił się obowiązującej wtedy tezie, że wzrost liczby ludności jest zjawiskiem korzystnym, bo sprzyjającym rozwojowi gospodarki. Uznał, że jest odwrotnie: nawet zwiększająca się produkcja żywności nie jest w stanie nadążyć za przyrostem liczby mieszkańców, bo ten dokonuje się w postępie geometrycznym.

Postulował wyrównywanie tych dysproporcji w sposób naturalny, uznając wojny, epidemie i głód za czynniki regulujące liczebność populacji. Proponował zmniejszenie płodności przez „ograniczenia prewencyjne”: wstrzemięźliwość, późne zawieranie małżeństw oraz abstynencję seksualną osób niemających odpowiednich środków na utrzymanie potomstwa. Sprzeciwiał się pomaganiu ubogim, kwestionował równość wszystkich ludzi jako tę, która może spowodować jeszcze większy przyrost naturalnyprzyrost naturalnyprzyrost naturalny w stosunku do ograniczonych zasobów pokarmowych. Dziś parametr przedstawiający relację liczebności populacji do możliwości środowiska, w którym ta populacja egzystuje, nazywany jest pojemnością siedliskapojemność siedliskapojemnością siedliska.

Do oszacowania pojemności środowiska stosuje się różne metody, np. mnożenie  zagęszczenia populacji przez powierzchnię lądu na Ziemi, która nadaje się do zamieszkania. Inną metodą jest analiza określonych czynników, jak np. dostępność pokarmu czy wody pitnej w stosunku do potrzeb dziennych danej osoby.

Pod koniec XX w. liczebność populacji ludzkiej przekroczyła 6 miliardów i nadal rośnie w tempie kilkudziesięciu milionów rocznie. Proces ten nie jest skutkiem wzrostu rozrodczości, która spada, lecz znacznego obniżenia śmiertelności związanego z rozwojem medycyny, edukacji, poprawą warunków sanitarnych oraz większą dostępnością żywności. Zdaniem naukowców populacja ludzka osiągnęła punkt zwrotny i po osiągnieciu 10 mld zacznie spadać.

Wraz z upowszechnieniem edukacji kobiet i łatwiejszym dostępem do środków antykoncepcyjnych wzrost liczby ludności w krajach wysokorozwiniętych został zahamowany. Na całym świecie obserwuje się stopniowy spadek dzietności. Z tego względu prognozuje się, że wkrótce wzrost liczebności ludności całego świata będzie wolniejszy, aż osiągnie wartość zerową.

Problemem, który od dawna próbują rozwikłać demografowie, politycy, specjaliści do spraw żywności i medycy, jest pojemność środowiska populacji ludzkiej. Jak wielu ludzi może utrzymać Ziemia przy jej tak intensywnej eksploatacji?

Słownik