Przeczytaj
Choroby, żywioły przyrody, ataki dzikich zwierząt oraz dobór naturalny selekcjonujący najsłabsze osobniki – czynniki te znacznie ograniczały liczebość ludzkiej populacjipopulacji. Wkrótce jednak człowiek zaczął przystosowywać się do warunków środowiska. Nauczył się korzystać z jego zasobów i radzić sobie z niebezpieczeństwami. Liczba ludności wzrastała – wreszcie zabrakło terenów łownych i rozpoczęły się walki o terytoria. Wojny oraz choroby hamowały wykraczający ponad możliwości siedliskowe środowiska wzrost liczebności populacji.
Z analizy krzywej wzrostu populacji wynika, że globalnie liczebność populacji ludzkiej rośnie wykładniczo. Krzywa odzwierciedla fakt, że na Ziemi przybywają kolejne miliardy ludzi w coraz krótszym czasie.
Założenia teorii Thomasa Roberta Malthusa
Thomas Robert Malthus, ekonomista i duchowny anglikański, w 1798 r. w „Eseju o zasadach populacji” sprzeciwił się obowiązującej wtedy tezie, że wzrost liczby ludności jest zjawiskiem korzystnym, bo sprzyjającym rozwojowi gospodarki. Uznał, że jest odwrotnie: nawet zwiększająca się produkcja żywności nie jest w stanie nadążyć za przyrostem liczby mieszkańców, bo ten dokonuje się w postępie geometrycznym.
Postulował wyrównywanie tych dysproporcji w sposób naturalny, uznając wojny, epidemie i głód za czynniki regulujące liczebność populacji. Proponował zmniejszenie płodności przez „ograniczenia prewencyjne”: wstrzemięźliwość, późne zawieranie małżeństw oraz abstynencję seksualną osób niemających odpowiednich środków na utrzymanie potomstwa. Sprzeciwiał się pomaganiu ubogim, kwestionował równość wszystkich ludzi jako tę, która może spowodować jeszcze większy przyrost naturalnyprzyrost naturalny w stosunku do ograniczonych zasobów pokarmowych. Dziś parametr przedstawiający relację liczebności populacji do możliwości środowiska, w którym ta populacja egzystuje, nazywany jest pojemnością siedliskapojemnością siedliska.
Pojemność środowiska
Do oszacowania pojemności środowiska stosuje się różne metody, np. mnożenie zagęszczenia populacji przez powierzchnię lądu na Ziemi, która nadaje się do zamieszkania. Inną metodą jest analiza określonych czynników, jak np. dostępność pokarmu czy wody pitnej w stosunku do potrzeb dziennych danej osoby.
Wzrost liczebności populacji
Pod koniec XX w. liczebność populacji ludzkiej przekroczyła 6 miliardów i nadal rośnie w tempie kilkudziesięciu milionów rocznie. Proces ten nie jest skutkiem wzrostu rozrodczości, która spada, lecz znacznego obniżenia śmiertelności związanego z rozwojem medycyny, edukacji, poprawą warunków sanitarnych oraz większą dostępnością żywności. Zdaniem naukowców populacja ludzka osiągnęła punkt zwrotny i po osiągnieciu 10 mld zacznie spadać.
Wraz z upowszechnieniem edukacji kobiet i łatwiejszym dostępem do środków antykoncepcyjnych wzrost liczby ludności w krajach wysokorozwiniętych został zahamowany. Na całym świecie obserwuje się stopniowy spadek dzietności. Z tego względu prognozuje się, że wkrótce wzrost liczebności ludności całego świata będzie wolniejszy, aż osiągnie wartość zerową.
Problemem, który od dawna próbują rozwikłać demografowie, politycy, specjaliści do spraw żywności i medycy, jest pojemność środowiska populacji ludzkiej. Jak wielu ludzi może utrzymać Ziemia przy jej tak intensywnej eksploatacji?
Polityka jednego dziecka, nazywana „planowaniem urodzin”, była narzuconą przez rząd formą kontroli rozwoju populacji w Chinach. Obowiązywała w latach 1977–2015. Jej celem było ograniczenie przyrostu naturalnego ludności. Zgodnie z promowanym modelem każda para powinna mieć tylko jedno dziecko. Posiadanie większej liczby potomstwa nie było zabronione, ale uzależnione od uzyskania urzędowej zgody i ponoszenia dodatkowych opłat.
Według danych pochodzących z Organizacji Narodów Zjednoczonych liczba ludności na świecie wzrosła o miliard w ciągu zaledwie 12 lat. Dziś Ziemię zamieszkuje blisko 7,8 mld ludzi, a według prognoz do 2050 r. ma być ich 9,7 mld.
Gdzie znajdują się najbardziej zatłoczone miasta świata? Pierwsze miejsce zajmuje Tokio, w którym, razem z przylegającymi miejscowościami, żyje ponad 38 milionów ludzi.
Słownik
wszystkie czynniki biotyczne i abiotyczne ograniczające populację
maksymalne zagęszczenie lub maksymalna liczebność osobników danego gatunku, która może zajmować dane siedlisko bez naruszania jego równowagi biocenotycznej; jeśli liczebność populacji zbliża się do pojemności siedliska, jej wzrost jest hamowany przez opór środowiska
grupa osobników tego samego gatunku, żyjących równocześnie w określonym środowisku lub obszarze i krzyżujących się między sobą; osobniki te wzajemnie na siebie oddziałują; interakcje ekologiczne i rozrodcze między osobnikami w jednej populacji są częstsze, niż interakcje z osobnikami innych populacji tego samego gatunku
różnica między liczbą urodzeń a liczbą zgonów w danym okresie i na danym terytorium, zwykle podawana w przeliczeniu na 10 tysięcy ludności, wyrażana w promilach [‰]
stan, w którym biocenoza nie ulega większym zmianom ilościowym i jakościowym, w wyniku działania procesów samoregulacji ekologicznej; liczba producentów, konsumentów i reducentów jest w zasadzie stała i ulega tylko niewielkim wahaniom; naruszenie równowagi powoduje „rozregulowanie” biocenozy i związane jest często z ingerencją człowieka