W walce o niepodległość

R1UBa0Iqdteyv1

Ilustracja przedstawia plakat, na którym znajduje się automobil (dawny samochód), który uległ wypadkowi. Przyczyną jest wybuch, który rozerwał samochód na pół. Przy samochodzie leży mężczyzna z zakrwawioną głową, krew utworzyła także kałużę na ziemi. Bezwładne ciało drugi mężczyzny wypada z otwartych drzwi samochodu. On także ma zakrwawioną głowę, a krew leci strużką w dół na ziemię. Spod maski silnika wydobywa sie ogień. W oddali, na drodze za samochodem jada żołnierze na koniach. Na pierwszym planie kobieta, w spódnicy i koszuli z długim rękawem ucieka w stronę lasu. Jedną z rąk ma podniesiona w taki sposób, iż sugeruje to, że to ona obrzuciła samochód granatami.

Zjawisko terroryzmu bezpośrednio po zakończeniu II wojny światowej związane było z działalnością ruchów niepodległościowych i antykolonialnych. Fala terroryzmu pojawiła się w Palestynie, gdzie Arabowie i Żydzi stosowali terror jako metodę rozwiązywania konfliktów. Terrorem posługiwała się żydowska organizacja Irgun (hebr. Irgun Cwai Leumi – Narodowa Organizacja Wojskowa) podziemna organizacja zbrojna powstała w brytyjskim Mandacie Palestyny w latach trzydziestych XX wieku, po arabskich atakach na żydowskie osiedla, stawiająca sobie za cel budowę państwa żydowskiego w Palestynie. Członkowie Irgunu byli szkoleni przed II wojną światową w Polsce przez instruktorów Wojska Polskiego. Zamachy organizowane przez Irgun po wojnie były akcjami odwetowymi dokonywanymi na brytyjskich władzach mandatowych za blokowanie żydowskiej imigracji do Palestyny oraz miały zwrócić uwagę świata na los społeczności żydowskiej na Bliskim Wschodzie. Brytyjczycy, nie będąc w stanie rozwiązać konfliktu arabsko – żydowskiego, wycofali się ze swych zobowiązań w Mandacie Palestyny. 29 listopada 1947 roku ONZ przyjęła rezolucję o podziale Palestyny na dwa państwa: żydowskie i arabskie. Strona żydowska zaakceptowała plan, ale Liga Państw Arabskich go odrzuciła. 14 maja 1948 roku ogłoszono powstanie państwa Izrael, które wkrótce zostało formalnie uznane przez wiele państw, w tym Polskę. Działacze niepodległościowi w innych częściach świata chwytali się podobnych do tych stosowanych w Mandacie Palestyny, metod działania. Od początku lat 50. na Cyprze działała Cypryjska Organizacja Wyzwolenia Narodowego (gr. Ethniki Orghanosis Kyprion Aghoniston, EOKA). Po terrorystyczne metody sięgał także Front Wyzwolenia Narodowego w Algierii, walczący o wyzwolenie kraju spod dominacji francuskiej. Prężną działalność rozwinęli bojownicy o niezależność społeczności Tamilów na Sri Lance – Tamilskie Tygrysy.

R6IMllyL0L1LF

Zdjęcie przedstawia sześciokondygnacyjny biały budynek, którego narożnik uległ całkowitemu zniszczeniu. W elewacji budynku, na całej jej wysokości jest wielka dziura. Na ulicy pracują przy rozbiórce robotnicy, stoją samochody, dźwigi.

Ugrupowania o charakterze narodowowyzwoleńczym działały także w Europie. O przyłączenie Irlandii Północnej, czyli Ulsteru, do Republiki Irlandii walczyła przeciwko Brytyjczykom aktywna już od czasów międzywojnia Irlandzka Armia Republikańska (ang. Irish Republican Army, IRA, irl. Óglaigh na hÉireann). Z kolei ETA (bask. Euskadi Ta Askatasuna – Baskonia i Wolność) stawia sobie za cel oderwanie Kraju Basków od Hiszpanii. Po metody terrorystyczne przeciwko Serbom sięgała Armia Wyzwolenia Kosowa (alb. Ushtria Çlirimtare e Kosovës) istniejąca od 1992 r. Natomiast ideologię lewicową z dążeniami niepodległościowymi łączy Partia Pracujących Kurdystanu (kurd. Partiya Karkerên Kurdistanê, PKK). Od połowy lat 70. jej bojownicy – peszmergowie – atakują funkcjonariuszy państwa tureckiego, ale ofiarami działań PKK padają także cywile. Organizacja uderza również w tureckie cele w Europie Zachodniej. W latach 90. sporą aktywnością wykazywali się czeczeńscy bojownicy walczący o secesjęsecesjasecesję Czeczenii.

Globalne zagrożenie

RyLGxodly8Jyh1

Zdjęcie przedstawia ośmiu mężczyzn stojących na tle wielkiej bramy, wspartej na zdobionych kolumnach. Jeden z mężczyzn jest ubrany w mundur i wojskową czapkę z daszkiem. Czwarty od prawej mężczyzna ma południowy typ urody, ciemniejszą karnację, czarne wąsy i brodę. Na oczach przeciwsłoneczne okulary, a na głowie chustę, tak zwana arafatkę, związaną w formie turbanu z końcem tkaniny opadającym na ramiona. Reszta mężczyzn ubrana jest w garnitury, koszule, krawaty i płaszcze.

Począwszy od końca lat 60. terroryzm stał się zjawiskiem międzynarodowym. Terroryści przestali ograniczać swoją działalność do krajów i obszarów, z których pochodzili, i zaczęli się przemieszczać, aby dokonywać zamachów. Przełomowym wydarzeniem, które zapoczątkowało proces globalizacjiglobalizacjaglobalizacji terroryzmu, było porwanie samolotu izraelskich linii lotniczych El Al w lipcu 1968 r. przez jedną z organizacji powiązanych z Organizacją Wyzwolenia Palestyny. OWP i stojący na jej czele od 1969 roku Jasir Arafat, walczyli o utworzenie niezależnego państwa na Bliskim Wschodzie, organizując akcje terrorystyczne i militarne skierowane przeciwko Izraelowi. Celem działań OWP była całkowita likwidacja państwa Izrael (zmiana stanowiska nastąpiła dopiero w roku 1988). Działalność OWP prowadzona z terenów Jordanii i Libanu stała się powodem wojny palestyńsko – jordańskiej, w wyniku której władze OWP zmuszone były do ewakuacji swej siedziby do Libanu. Było to przyczyną przeniesienia działań terrorystycznych tej organizacji poza Izrael. Działalność Palestyńczyków cieszyła się poparciem zarówno krajów arabskich, jak i Związku Sowieckiego. Komuniści, wspierając Arafata, starali się ograniczać wpływy Stanów Zjednoczonych na Bliskim Wschodzie. Ogromny rozgłos zdobyła powiązana z OWP organizacja terrorystyczna Czarny WrzesieńCzarny WrzesieńCzarny Wrzesień, której bojownicy wtargnęli do wioski olimpijskiej podczas letnich igrzysk w Monachium w 1972 r. żądając uwolnienia 234 Palestyńczyków odbywających karę więzienia za działalność terrorystyczną w Izraelu oraz dwojga założycieli Niemieckiej Frakcji Czerwonej Armii (RAF): Andreasa Baadera i Urlike Meinhof, uwięzionych w Niemczech. W wyniku ataku terrorystów i nieudolnej akcji niemieckich służb specjalnych zginęło jedenastu sportowców z Izraela. Terrorem posługiwały się także do lat 80. inne organizacje związane z OWP: FatahFatahFatah i lewicujący Ludowy Front Wyzwolenia Palestyny. Równocześnie na Bliskim Wschodzie uaktywniły się inne organizacje terrorystyczne, które nawoływały do walki z Izraelem w obronie Palestyńczyków: HamasHamasHamas i HezbollahHezbollahHezbollah.

Terroryzm lewacki

R1c5DMlPSC7vk1

Zdjęcie przedstawia starszego mężczyznę z kręconymi, siwymi włosami, ubranego w jasna koszulę. Mężczyzna siedzi na tle flagi, na której widnieje symbol białej gwiazdy pięcioramiennej wpisanej w okrąg. Pod gwiazdą napis ROSSE.

Istotnym zagrożeniem dla krajów Zachodu stał się pod koniec lat 60. terroryzm skrajnej lewicy. Młodzi ludzie, przeciwnicy wojny w Wietnamie, masowo głosili hasła pacyfistyczne, krytykowali konsumpcyjny tryb życia oraz kapitalizm. Część z nich pod wpływem fascynacji skrajnymi odmianami ideologii lewicowych, np. chińskim maoizmemmaoizmmaoizmem, zaczęła tworzyć organizacje o charakterze terrorystycznym. Od 1968 r. do końca lat 90. w Republice Federalnej Niemiec działała Frakcja Czerwonej Armii, odpowiedzialna za szereg zamachów bombowych m.in. za atak bombowy na prokuratora generalnego w 1977 roku. Podobne metody stosowały włoskie Czerwone BrygadyCzerwone BrygadyCzerwone Brygady oraz brytyjska anarchistyczna bojówka Angry Brigade. Lewackie organizacje powstawały także w bogatych krajach poza Europą, np. Japońska Armia Czerwona i amerykańska grupa The WeathermenThe WeathermenThe Weathermen. Do aktów terroru odwoływały się też skrajnie lewicowe ruchy partyzanckie w krajach Ameryki Łacińskiej, np. TupamarosRuch Wyzwolenia Narodowego - TupamarosTupamaros w Urugwaju, peruwiański Świetlisty SzlakŚwietlisty SzlakŚwietlisty Szlak oraz Rewolucyjne Siły Zbrojne KolumbiiRewolucyjne Siły Zbrojne Kolumbii – Armia LudowaRewolucyjne Siły Zbrojne Kolumbii (Fuerzas Armadas Revolucionarias de Colombia, FARC). Do współczesnych aktów terroru motywowanych politycznie należy również działalność prawicowych ekstremistów, np. Timothy’ego McVeigha w Stanach Zjednoczonych i Andersa Breivika w Norwegii.

Terroryści ajatollahaajatollahajatollaha

RAoaQgjlIjk4H1

Zdjęcie przedstawia monumentalny pomnik składający się z wysokich, prostokątnych, trzech, pionowych płyt, ustawionych obok siebie, na których wyryte są imiona i nazwiska.

Zagrożenie terrorystyczne na świecie znacząco wzrosło od zwycięstwa rewolucji islamskiej w Iranie w 1979 roku. W wyniku przewrotu władzę przejął fanatyczny przywódca islamskich szyitów, ajatollah Ruhollah Chomeini, który zapoczątkował tzw. terroryzm państwowy. Irańczycy zaczęli wspierać logistycznie, politycznie i materialnie różne ruchy terrorystyczne, takie jak bliskowschodnie organizacje Hezbollah i Hamas. Działaniom Iranu towarzyszyła akcja propagandowa wymierzona przeciwko USA – „wielkiemu szatanowi” oraz Izraelowi – „małemu szatanowi”. Spowodowała ona wzrost nastrojów antyamerykańskich w krajach muzułmańskich. Wsparcie państwowe gwarantowało zamachowcom większą skuteczność działania. Terrorystów aktywnie wspierały także władze Iraku i Syrii oraz libijski dyktator Muammar Kadafi. Z pomocy Libii korzystały nawet europejskie ugrupowania terrorystyczne: IRA i ETA.

Kolejny przełom w ewolucji zjawiska terroryzmu na świecie nastąpił 11 września 2001 roku. Tego dnia islamistyczna organizacja Al‑KaidaAl‑KaidaAl‑Kaida dokonała ataku na wieżowiec World Trade Center w Nowym Jorku oraz Pentagon w Waszyngtonie (siedzibę Departamentu Obrony Stanów Zjednoczonych). Kierował nią Saudyjczyk Osama bin Laden. Do ataku bojownicy Al‑Kaidy użyli czterech uprowadzonych samolotów pasażerskich. W rezultacie doszło do najbardziej śmiercionośnego zamachu terrorystycznego w dziejach. Łącznie zginęło ok. 3 tys. osób.

W 2004 r. terroryści powiązani z Al‑Kaidą przeprowadzili zamach w Madrycie, najkrwawszy spośród ataków w Europie, który pochłonął blisko 200 ofiar. Rok później do zamachu doszło także w Londynie. Po ataku na WTC prezydent Stanów Zjednoczonych George W. Bush w 2001 r. ogłosił wojnę z terroryzmem. W ramach zwalczania wpływów terrorystów oddziały amerykańskie, działając z ramienia ONZ, obaliły reżim talibów, fundamentalistów islamskich z Afganistanu. W sąsiednim Pakistanie w 2011 r. Amerykanie wytropili i zabili Osamę bin Ladena. W 2003 r. rozpoczęła się druga wojna w Zatoce Perskiej. W rezultacie Amerykanie wraz z sojusznikami, m.in. z Polski, obalili rządy znanego ze wspierania terroryzmu dyktatora Saddama Husajna. Działania Amerykanów przyczyniły się jednak do destabilizacji Bliskiego Wschodu, gdzie powstała kolejna niezwykle groźna i wpływowa organizacja terrorystyczna – Państwo IslamskiePaństwo Islamskie (PI), w latach 2006–2013 Islamskie Państwo w Iraku, w latach 2013–2014 Islamskie Państwo w Iraku i Lewancie (IPIL)Państwo Islamskie (ISIS). Bojownicy ISIS podjęli nawet próbę przejęcia politycznej kontroli nad regionem. Państwo Islamskie odpowiada za kolejne ataki terrorystyczne w Europie Zachodniej. Do ruchów terrorystycznych należą także organizacje odwołujące się do innych wyznań niż islam, np. amerykańska Armia BogaArmia BogaArmia Boga (ang. Army of God) i hinduistyczne Narodowe Stowarzyszenie OchotnikówNarodowe Stowarzyszenie OchotnikówNarodowe Stowarzyszenie Ochotników.

RiC3DRk4NcrTk

Ilustracja przedstawia symbol Hamasu, logo wpisane w okrąg. W centrum logo widać kopułę meczetu. Po obu stronach meczetu znajdują się flagi. Nad kopułą unosi się zarys terytorium Palestyny. Na tle meczetu widać dwa skrzyżowane ze sobą miecze. Poniżej na zielonej wstędze napis w języku arabskim.

Słownik

Słowa kluczowe

Al‑Kaida, Baskowie, ETA, fundamentalizm, Hamas, Hezbollah, IRA, Iran, Irgun, Kurdowie, OWP, Palestyna, Państwo Islamskie, terroryzm, Państwo Islamskie, Ulster, World Trade Center

Bibliografia

Najnowsza historia świata, t. 1, 1945–1963, pod red. A. Patka, J. Rydla, J.J. Węca, Kraków 2000.

J. Tyszkiewicz, E. Czapiewski, Historia powszechna. Wiek XX, Warszawa 2010.