Wprowadzenie

R1Mr6Wk79e6gT1

Obraz przedstawia dwie postaci. Po lewej stoi młody mężczyzna. Ubrany jest w zieloną togę przepasaną niebieskim materiałem. Ma krótkie, kręcone włosy i podpiera głowę ręką. Po prawej stoi starszy, łysiejący mężczyzna z ciemnymi, krótkimi włosami po bokach. Ma zmarszczki na twarzy i gęstą brodę z wąsami. Ubrany jest w ciemną togę. Mężczyzna przemawia i gestykuluje rękoma, licząc na palcach. Patrzy w stronę młodszego mężczyzny.

Refleksja na temat natury państwa i wspólnot ludzkich zajmuje miłośników mądrości od samego początku istnienia filozofii. Polityczność jest bowiem obszarem, w którym człowiek stale doświadcza rozlicznych kłopotów, a te stawiają przed nim szereg fundamentalnych pytań. Treść większości z nich nie zmieniła się od dwu i pół tysiąca lat, kiedy to Sokrates przechadzał się po Atenach i zagadywał zaskoczonych przechodniów.

• Jaka jest natura sprawiedliwości?

• Czy prawa są kwestią dowolnej umowy, czy dadzą się wywieść z natury stosunków międzyludzkich?

• Jaki sposób ustanawiania i sprawowania władzy jest najlepszy?

• Czy można, w imię dobra ogółu, nastawać na mienie, wolność i zdrowie jednostek?

Treść ta sama, zmienił się jednak kontekst historyczny tych pytań. Po pierwsze, wydaje się, że spoglądając wstecz, wiemy dziś o człowieku i stosunkach międzyludzkich znacznie więcej niż starożytni. Po drugie, współczesna rzeczywistość społeczno‑polityczna jest bardziej złożona niż kiedykolwiek wcześniej − przez co również odpowiedzi na te odwieczne pytania są bardziej złożone i zawiłe.

Arystoteles zdefiniował politykę jako sztukę rządzenia, która ma na celu dobro wspólne. Czy da się dzisiaj utrzymać tę definicję? Czy polityka jest obecnie tylko sztuką rządzenia? Czy jej celem wciąż jest dobro wspólne?

Wyzwania

Przez współczesną myśl polityczną rozumiemy te tradycje myślenia, które ukształtowały się w odpowiedzi na pewne szczególne zjawiska i wydarzenia wieku XX:

R2v9MXETnkNbg1

Zdjęcie przedstawia dwa bliźniacze wieżowce. Płoną, unosi się nad nimi dym. W wieżowcu po lewej stronie widoczny jest potężny wybuch. Przed wieżowcami stoją niższe budynki. W tle znajduje się bezchmurne niebo.

• dwie wojny światowe;

• skala zbrodni II wojny światowej (Holocaust);

• pojawienie się społeczeństwa dobrobytu (USA i niektóre państwa europejskie) oraz związane z nim zubożenie życia ludzkiego (konsumpcjonizm i kultura masowa);

• porażka utopijnych projektów politycznych (komunizm);

• paradoksy (porażki) państwa opiekuńczego (socjalnego) − doprowadzenie do sytuacji, w której bardzo duży procent populacji żyje na koszt innych;

• kryzys tradycyjnych wartości i wspólnoty (relatywizmrelatywizmrelatywizm, nihilizmnihilizmnihilizm, laicyzacjalaicyzacjalaicyzacja i atomizacja społeczeństwa);

• przerost struktury administracyjnej współczesnych państw i struktur ponadpaństwowych, co skutkuje ingerencją państwa w każdy aspekt życia ludzkiego (jak unijne przepisy regulujące krzywiznę ogórków i bananów czy powszechna inwigilacja);

• globalne zagrożenia terrorystyczne;

• globalna gospodarka i wynikające z niej zagrożenia dla gospodarek lokalnych;

• utrata wiary w racjonalny charakter postępowania człowieka (odkrycia psychoanalizy);

• utrata wiary w linearną koncepcję postępu;

• postępujący pluralizmpluralizmpluralizm modeli życia, zanik wiary w jeden odpowiedni dla wszystkich model życia i wynikające z niego tradycyjne role społeczne.

• Jakie wydarzenia wpłynęly na obecny kształt filozofii polityki?

• Jakimi tematami zajmowała się filozofia polityki jeszcze dwa dziesięciolecia temu?

• Dlaczego dyskusje te nie są obecnie aktualne?

• Kto postawił tezę, że jesteśmy społeczeństwem manipulowanym? Kto nami manipuluje i co to oznacza?

• Jakie zagrożenia stanowią fake newsy?

• Jaką najczęściej, zdaniem prof. Hartmana, postawę przyjmują ich odbiorcy? Z czego to wynika?

• Z jakimi problemami przy odbiorze i weryfikacji fake newsów mierzą się ich adresaci?

• Prof. Hartman mówi o znaczeniu elit. Jak on rozumie to pojęcie? Jaki jest związek między wspomnianą „elitą”, ogółem a opinią publiczną? Co w tym aspekcie uległo zmianie?

Słownik