Czym jest republika?

To forma państwa, której cechą charakterystyczną jest skupienie najwyższej władzy w rękach organu (jednoosobowego lub kolegialnego) powoływanego na określony czas.

We współczesnych państwach republikańskich prezydent stoi na czele władzy wykonawczej, ale w zależności od modelu państwa demokratycznego jego prerogatywy ograniczają się do funkcji mediatora i rozjemcy (w demokracji parlamentarnej) lub pełni on równocześnie funkcję premiera (w modelu prezydenckim).

Republika jako współczesny system polityczny

Republika jako forma państwa stała się modna w okresie tworzenia kapitalistycznego typu państwa. Przyjęło ją wiele państw europejskich, amerykańskich oraz duża liczba państw afrykańskich i azjatyckich. Formę republiki przybierały nie tylko państwa demokratyczne, ale także autorytarne i totalitarne, do których można zaliczyć faszystowskie Niemcy (1933–1945) i Chile (1975–1988). Republika to forma państwa (rządu), w której głowa państwa (jednoosobowa albo kolegialna) wyłaniana jest na określony czas w drodze wyboru przez ogół obywateli (suwerenemsuwerensuwerenem politycznym w republice jest cały naród) lub przez specjalne kolegium wyborcze. Zazwyczaj na czele republiki stoi prezydent jako głowa państwa, która może dysponować różnym zakresem uprawnień (prerogatyw). Republiki można więc podzielić na prezydenckie z silnym prezydentem, dla których pierwowzorem są Stany Zjednoczone, oraz parlamentarne, w których głowa państwa pełni jedynie funkcje reprezentacyjne.

Zasady republiki

Do najbardziej charakterystycznych wyznaczników republiki zaliczamy następujące zasady (z tym zastrzeżeniem, że nie we wszystkich rodzajach republik obowiązują lub obowiązywały):

Czy podział na monarchie i republiki wciąż jest aktualny?

Podział państw na monarchie i republiki odnosi się bardziej do zewnętrznego obrazu struktury władzy państwowej niż do mechanizmów rządzenia. Istnieją więc różne powiązania między głównymi podmiotami rządzenia i współzależności w procesie decyzyjnym. Wyróżnić można cztery rodzaje relacji między głównymi podmiotami rządzenia:

Podział na monarchie i republiki jest z natury bardzo ogólny. Współczesne systemy polityczne dążą z kolei do bardziej szczegółowych podziałów opartych na większej liczbie elementów ustrojowych. Jednak te podziały: ogólny – monarchie i republiki – oraz szczegółowy (system rządzenia) wzajemnie się uzupełniają.

Słownik